*Η Σοφία Τσιπτσέ είναι δικηγόρος παρ’ Εφέταις, Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα μιλούμε όλοι για τη «ρήτρα αναπροσαρμογής» που έμελε να κάνει τους λογαριασμούς ενέργειας δυσανάλογα πιο ακριβούς, εις βάρος των οικονομικών των ελλήνων πολιτών. Η ενέργεια που είναι κινητήρια δύναμη, είναι τόσο ακριβή τη σήμερον ημέρα που κυριολεκτικά μας έχει «απενεργοποιήσει»! Οι πολίτες που απειλούνται από διακοπή ρεύματος λόγω αδυναμίας πληρωμής των φουσκωμένων λογαριασμών είναι εκατοντάδες. Πολλοί από αυτούς έχουν άμεση ανάγκη συνέχισης παροχής ρεύματος για λόγους υγείας ! Μιλούμε λοιπόν για ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα!
Τι είναι όμως η περιβόητη ρήτρα αναπροσαρμογής και πόσο νόμιμη είναι;
Η εν λόγω ρήτρα συναντάται στα συμβόλαια παροχών ηλεκτρικής ενέργειας. Ο όρος αυτός παρέχει στους παρόχους το δικαίωμα να διακυμαίνουν το κόστος πώλησης της κιλοβατώρας , ανάλογα με το κόστος παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας και τις διεθνείς τιμές. Το αποτέλεσμα αυτής της διακύμανσης και η οικονομική επιβάρυνση που έρχεται ως απόρροια αυτής της διακύμανσης, μετακυλύεται με έναν «μαγικό τρόπο» , μέσω αυτής της ρήτρας στους λογαριασμούς των πολιτών , οι οποίοι και είναι οι τελικοί αποδέκτες της ακρίβειας, που πρέπει να την πληρώσουν. Μέσα σε όλο το χάος , υπάρχει και ένας μαθηματικός τύπος με τον οποίο υπολογίζεται η ρήτρα αναπροσαρμογής, ο οποίος δεν έχει ουδεμία σχέση πχ. με το Χ= α+β, αλλά είναι ένας σύνθετος μαθηματικός τύπος, μη κατανοήσιμος από το μέσο πολίτη , αλλά και από όσο μας εξηγούν οι γνώστες μαθηματικών, ο τύπος αυτός στηρίζεται σε πολλές μεταβλητές, όπερ σημαίνει μη σταθερότητα, όπερ σημαίνει διακύμανση, όπερ σημαίνει οικονομική επιβάρυνση , η οποία είναι μεταβλητή και εξαρτώμενη από πολλούς παράγοντες και άρα ανέλεγκτη.
Ποια είναι τα κυριότερα νομικά ζητήματα που γεννιούνται από την εν λόγω ρήτρα:
Όταν συμβαλλόμαστε με έναν πάροχο, υπογράφουμε μία σύμβαση, όπου στη σύμβαση αυτή περιγράφονται και αναλύονται οι όροι και οι συνθήκες παροχής. Σύμφωνα με το άρθρο 361 ΑΚ για την σύσταση ή αλλοίωση ενοχής με δικαιοπραξία απαιτείται σύμβαση. Ως απόρροια του δόγματος της αυτονομίας της βούλησης υπάρχει μία βασική αρχή στις ενοχικές σχέσεις, η λεγόμενη αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων, σύμφωνα με την οποία οι συμβαλλόμενοι έχουν πλήρη ελευθερία για κατάρτιση οποιασδήποτε δικαιοπραξίας με οποιαδήποτε μορφή και με οποιοδήποτε περιεχόμενο, αρκεί αυτό να μην αντιβαίνει στα χρηστά ήθη.
Μία σύμβαση λοιπόν καταρτίζεται με πρόταση και αποδοχή αυτής. Η πρόταση πρέπει να είναι πλήρης, να περιέχει δηλαδή όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για τη σκοπούμενη σύμβαση. Αντίστοιχα, η αποδοχή της πρότασης για τη σύναψη σύμβασης, πρέπει να είναι σύμφωνη με το περιεχόμενο της πρότασης.
Σύμφωνα λοιπόν με τα ανωτέρω οριζόμενα , όπως αυτά κατά τον Αστικό Κώδικα ορίζονται, η σύμβαση πρέπει να είναι ξεκάθαρη για τα δύο αντισυμβαλλόμενα μέρη , να περιέχει πρόταση και αποδοχή, όπερ σημαίνει ότι δεν μπορεί να υφίσταται μονομερής τροποποίηση των όρων , στις ήδη καταρτιθείσες συμβάσεις , χωρίς προηγούμενη ενημέρωση και συγκατάθεση των προς τροποποίηση όρων . Η γενική αρχή «pacta sunt servanda» ήτοι σε απλά ελληνικά «οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται» ισχύει και στις συμβάσεις μας με τους παρόχους ενέργειας, και οποιαδήποτε μη τήρηση συμφωνίας θεωρείται καταστρατήγηση αυτής, με τις νομικές συνέπειες αυτής της καταστρατήγησης. Επίσης το δικαίωμα μονομερούς τροποποίησης, αντίκειται στις αρχή της διαφάνειας των συναλλαγών, και οι γενικές και αόριστες αναφορές και όροι θεωρούνται καταχρηστικοί.
Και μιας και αναφερόμαστε στην έννοια της καταχρηστικότητας , αν ανατρέξουμε στο Νόμο για την προστασία των καταναλωτών Ν. 2251/1994 , στο άρθρο 2 αναφέρεται χαρακτηριστικά : Όροι που έχουν διατυπωθεί εκ των προτέρων για μελλοντικές συμβάσεις (γενικοί όροι των συναλλαγών), δεν δεσμεύουν τον καταναλωτή, εάν κατά την κατάρτιση της σύμβασης τους αγνοούσε ανυπαιτίως, όπως, ιδίως, όταν ο προμηθευτής δεν του υπέδειξε την ύπαρξη τους ή του στέρησε τη δυνατότητα να λάβει πραγματική γνώση του περιεχομένου τους. (….) Κατά την ερμηνεία των γενικών όρων συναλλαγών λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη προστασίας των καταναλωτών. Γενικοί όροι συναλλαγών που διατυπώθηκαν μονομερώς από τον προμηθευτή ή από τρίτον για λογαριασμό του, σε περίπτωση αμφιβολίας ερμηνεύονται υπέρ του καταναλωτή. (….) . Γενικοί όροι συναλλαγών που έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική διατάραξη της ισορροπίας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλομένων σε βάρος του καταναλωτή απαγορεύονται και είναι άκυροι.”
Στον ίδιο νόμο και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 2 περ. 7 δίνεται και ο ορισμός της έννοιας των καταχρηστικών όρων, που αν το διαβάσει κανείς κατωτέρω , δύναται να συναντήσει πολλά σημεία καταχρηστικότητας και στη ρήτρα αναπροσαρμογής. Πιο συγκεκριμένα :
Σε κάθε περίπτωση καταχρηστικοί είναι ιδίως οι όροι που μεταξύ άλλων παρ. 2 :
ε) επιφυλάσσουν στον προμηθευτή το δικαίωμα μονομερούς τροποποίησης ή λύσης της σύμβασης χωρίς ορισμένο, ειδικό και σπουδαίο λόγο, ο οποίος να αναφέρεται στη σύμβαση.
Η μονομερής λοιπόν αλλαγή της συμβατικής σχέσης , μέσω της εκ των υστέρων τοποθέτηση μίας ρήτρας , η οποία δεν υπήρχε εξ αρχής στη σύμβαση, και για την οποία ο πελάτης αντισυμβαλλόμενος δεν ενημερώθηκε και δεν συμφώνησε στο περιεχόμενο της, δημιουργεί συνθήκες καταχρηστικότητας, βάσει της οποίας πρέπει να στηριχτεί ο κάθε συμβαλλόμενος και να διεκδικήσει νομίμως το δίκαιο του.
Οι δε εξαγγελίες περί επιδοματικής ελάφρυνσης , στα αυτιά των πληττόμενων πολιτών από τους υπέρμετρα επαχθείς λογαριασμούς, ακούγονται σαν την λαϊκή ρήση : « να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι να γιάννει». Η λύση δεν έρχεται με το να «πετάμε το μπαλάκι» στους πολίτες και να τους εξαναγκάζουμε να τρέχουν να βρουν το δίκιο τους νομίμως αλλά με επιπλέον επιβάρυνση τους από τα δικαστηριακά έξοδα. Ούτε η λύση έρχεται με επιδοματική πολιτική και αέναες ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων των λογαριασμών. Η πληττόμενη κοινωνία μας από οικονομική κρίση , μνημόνια και παρατεταμένα λοκ νταουν , έχει φέρει τους πολίτες σε οικονομικά αδιέξοδα. Μία επιπλέον ενεργειακή κρίση, θα αποτελέσει κοινωνική και οικονομική ταφόπλακα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Το ζήτημα είναι αμιγώς πολιτικό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί. Για το καλό των πολιτών. Για να υπάρχει ενεργό αύριο και αύριο με ενέργεια.
