Η γενοκτονία των Ποντίων
Ο Πόντος, πριν να καταστραφεί τόσο βάρβαρα από τους Τούρκους, υπήρξε αστείρευτη πηγή πνεύματος και πολιτισμού. Ήταν ο τόπος όπου οι Έλληνες διέπρεψαν, δημιούργησαν.
Η γη του ήταν μάνα σπουδαίων ανδρών. Αυτόν τον τόπο της δόξας, της παράδοσης, των γραμμάτων και του χριστιανισμού έχουμε χρέος να κρατάμε ζωντανό στη μνήμη μας.
Όπως ζωντανά πρέπει να έχουμε στη μνήμη μας τα θύματα της τουρκικής θηριωδίας, που ζητούν, μετά από 91 χρόνια, δικαίωση και δεν θα ησυχάσουν ώσπου να δικαιωθούν.
Τα γεγονότα της μαύρης για τον ελληνισμό εποχής είναι λίγο πολύ γνωστά. Το έγκλημα όμως ήταν ολοφάνερο από την αρχή.
Ωστόσο, η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου επί 75 χρόνια αποσιωπήθηκε και από το ελληνικό κράτος, και απωθήθηκε σκόπιμα εκτός μνήμης στο όνομα της αμφιβόλου αποτελεσματικότητας πολιτικής της ελληνοτουρκικής προσέγγισης.
Η επί δεκαετίες ελληνική σιωπή αποθράσυνε την τουρκική πλευρά, η οποία όχι μόνο δεν ζήτησε ποτέ συγγνώμη για το έγκλημα κατά των Ποντίων, αλλά σε κάθε ευκαιρία αυθαδιάζει, λέγοντας ότι “είναι αναπόφευκτες οι ακρότητες στον πόλεμο”.
Η σφαγή 353.000 Ελλήνων ήταν μια ακρότητα, κατά τους Τούρκους…Έστω και αργά, το Φεβρουάριο του 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο μικρασιατικό Πόντο την περίοδο 1916 – 1923.
Η αναγνώριση αυτή, παρόλη την εβδομηκονταετή καθυστέρηση, δικαίωσε ηθικά τον ποντιακό ελληνισμό και συνέδεσε το σύγχρονο ελληνισμό με την ιστορική του μνήμη. Γιατί η ήττα του 1922, η “νέα τάξη πραγμάτων” που επικράτησε τότε, με την απόλυτη συνενοχή ολόκληρου του ελλαδικού πολιτικού κατεστημένου, περιόρισαν ουσιαστικά όχι μόνο τα γεωγραφικά όρια του ελληνισμού αλλά και τα διανοητικά.
Ο περιορισμός των πνευματικών νεοελληνικών οριζόντων είχε άμεση αντανάκλαση στη ελλειμματική ιστορική μνήμη των σύγχρονων Ελλήνων.
Μια προαναγγελθείσα γενοκτονία
Ο ποντιακός ελληνισμός από την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας (1461) γνώρισε συνεχείς διωγμούς, σφαγές, ξεριζωμούς και προσπάθειες για το βίαιο εξισλαμισμό και εκτουρκισμό του, με αποκορύφωμα τη συστηματική και μεθοδευμένη εξόντωση – γενοκτονία του αιώνα μας.
Επτά χρόνια μετά την άλωση της Πόλης, οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Τραπεζούντα.
Η οθωμανική κατάκτηση του μικρασιατικού Πόντου μπορεί να διακριθεί σε τρεις περιόδους.
Η πρώτη αρχίζει με την άλωση της Τραπεζούντας το 1461 και λήγει στα μέσα του 17ου αιώνα. Την περίοδο αυτή οι Τούρκοι κρατούν μάλλον ουδέτερη στάση κατά των Ελλήνων του Πόντου.
Η δεύτερη αρχίζει στα μέσα του 17ου αιώνα και λήγει με το τέλος του πρώτου ρωσοτουρκικού πολέμου. Χαρακτηρίζεται με τη θρησκευτική βία κατά των χριστιανικών πληθυσμών.
Κατά την περίοδο αυτή πραγματοποιούνται οι ομαδικοί εξισλαμισμοί των ελληνικών πληθυσμών.
Η τελευταία περίοδος, που τελειώνει το 1922, υποδιαιρείται σε δύο υποπεριόδους.
Η πρώτη αρχίζει με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζί, το 1774. Χαρακτηρίζεται από τη συστηματική προσπάθεια των τοπικών αρχών να μην εφαρμόζουν προς όφελος των χριστιανών τους φιλελεύθερους νόμους.
H δεύτερη υποπερίοδος αρχίζει το 1908 και χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του τουρκικού εθνικισμού. Από τους βαλκανικούς πολέμους και τους επίσημους συμβούλους τους, τους Γερμανούς, οι Νεότουρκοι διδάχθηκαν ότι μόνο με την εξαφάνιση των Ελλήνων και Αρμενίων θα έκαναν πατρίδα τους τη Μικρά Ασία.
Οι διάφορες μορφές βίας δεν αρκούσαν για να φέρουν τον εκτουρκισμό.Η απόφαση για την εξόντωσή τους πάρθηκε από τους Νεότουρκους το 1911, στο συνέδριό τους που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ολοκληρώθηκε από το Μουσταφά Κεμάλ (1919 – 1923).
Η εξόντωση άρχισε με την επιστράτευση όλων από 15 έως 45 ετών και την αποστολή τους σε τάγματα εργασίας. Παράλληλα, οι Τούρκοι αμφισβήτησαν το δικαίωμα των Ελλήνων να ασκούν ελεύθερα τα επαγγέλματά τους και επιπλέον απαγόρευσαν τους μουσουλμάνους να εργάζονται επαγγελματικά με τους Έλληνες, με την ποινή της τιμωρίας από τις στρατιωτικές αρχές.
Εξ αρχής οι άτακτες ορδές των Τούρκων επιτίθονταν στα απομονωμένα ελληνικά χωριά κλέβοντας, φονεύοντας, αρπάζοντας νέα κορίτσια, κακοποιώντας και καίγοντάς τα
Η εφαρμογή αυτής της πολιτικής ανάγκασε χιλιάδες Έλληνες των παράλιων της Μικρασίας να εγκαταλείψουν τις προαιώνιες εστίες τους και να μετοικήσουν με πολυήμερες εξοντωτικές πορείες. Σύμφωνα με μια έκθεση της Ελληνικής Πρεσβείας, με ημερομηνία τον Ιούνιο του 1915, είναι γραμμένα τα εξής: “Οι εκτοπιζόμενοι από τα χωριά τους δεν είχαν δικαίωμα να πάρουν μαζί τους ούτε τα απολύτως αναγκαία.
Γυμνοί και ξυπόλητοι, χωρίς τροφή και νερό, δερόμενοι και υβριζόμενοι, όσοι δεν εφονεύοντο οδηγούντο στα όρη από τους δημίους τους. Οι περισσότεροι απ΄ αυτούς πέθαιναν κατά την πορεία από τα βασανιστήρια.
Το τέρμα του ταξιδιού δεν σήμαινε και τέρμα των δεινών τους, γιατί οι βάρβαροι κάτοικοι των χωριών τούς παρελάμβαναν, για να τους καταφέρουν το τελειωτικό πλήγμα…”.Σκοπός των Τούρκων ήταν, με τους εκτοπισμούς, τις πυρπολήσεις των χωριών, τις λεηλασίες, να επιτύχουν την αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρα των ελληνικών περιοχών και να καταφέρουν ευκολότερα των εκτουρκισμό εκείνων που θα απέμεναν.
Το τελικό πλήγμα
Το 1919 αρχίζει νέος διωγμός κατά των Ελλήνων από το κεμαλικό καθεστώς, πολύ πιο άγριος κι απάνθρωπος από τους προηγούμενους. Εκείνος ο διωγμός υπήρξε η χαριστική βολή για τον ποντιακό ελληνισμό. Στις 19 Μαΐου, με την αποβίβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα, αρχίζει η δεύτερη και σκληρότερη φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας.
Με τη βοήθεια μελών του Νεοτουρκικού Κομιτάτου, ο Κεμάλ συγκροτεί μυστική οργάνωση, τη Mutafai Milliye, κηρύσσει το μίσος εναντίον των Ελλήνων και σχεδιάζει την ολοκλήρωση της εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού. Αυτό που δεν πέτυχε το σουλτανικό καθεστώς στους πέντε αιώνες της τυραννικής διοίκησής του, το πέτυχε μέσα σε λίγα χρόνια ο Κεμάλ.
Εξόντωσε τον ελληνισμό του Πόντου και της Ιωνίας. Η τρομοκρατία, τα εργατικά τάγματα, οι εξορίες, οι κρεμάλες, οι πυρπολήσεις των χωριών, οι βιασμοί, οι δολοφονίες ανάγκασαν τους Έλληνες του Πόντου να ανέβουν στα βουνά, οργανώνοντας αντάρτικο για την προστασία του αμάχου πληθυσμού.
Τα θύματα της γενοκτονίας θα ήταν πολύ περισσότερα, αν δεν υπήρχε το επικό και ακατάβλητο ποντιακό αντάρτικο. Με την επικράτηση του Κεμάλ, οι διωγμοί συνεχίζονται με μεγαλύτερη ένταση. Στήνονται στις πόλεις του Πόντου τα διαβόητα έκτακτα δικαστήρια ανεξαρτησίας, που καταδικάζουν και εκτελούν την ηγεσία του ποντιακού ελληνισμού. Το τέλος του Πόντου πλησιάζει. Οι φωνές λιγοστεύουν.
Η γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο υπήρξε το αποτέλεσμα της απόφασης των τούρκων εθνικιστών για επίλυση του εθνικού προβλήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη φυσική εξαφάνιση των γηγενών εθνοτήτων.
Ο στόχος αυτός επετεύχθη με οδυνηρό τρόπο: με τις γενοκτονίες των χριστιανικών λαών, Ελλήνων και Αρμενίων, με την υποχρεωτική έξοδο όσων επιβίωσαν και με τη βίαιη τουρκοποίηση των μουσουλμανικών εθνοτήτων, όπως οι Κούρδοι, που συνέχισαν να παραμένουν στην τουρκική, πλέον, επικράτεια.
Οι Έλληνες στον Πόντο ανέρχονταν σε 750.000 άτομα την παραμονή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έως το τέλος του 1923 είχαν εξοντωθεί 353.000 άτομα…
Απαίτηση Διεθνούς Αναγνώρισης
Ο αγώνας των Ποντίων για διεθνή αναγνώριση απέδωσε τελικά τους πρώτους καρπούς το Σεπτέμβριο του 2006, όταν το ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα υπέρ της αναγνώρισης της γενοκτονίας, ωστόσο το τελικός στόχος δεν επετεύχθη, και οι προσπάθειες συνεχίζονται.
Μια πραγματική υπέρβαση έκανε η βουλή της νότιας κυβέρνησης της Αυστραλίας, η οποία, με πρωτοβουλία του υπουργού Δικαιοσύνης Μ. Άτκινσον, ενέκρινε ομόφωνα το ψήφισμα της Ποντιακής Αδελφότητας Νότιας Αυστραλίας, με το οποίο αναγνωρίζει την ποντιακή γενοκτονία. Μάλιστα, ο αυστραλός υπουργός ντυμένος με την ποντιακή στολή παραβρέθηκε σε εκδήλωση για τα 50 χρόνια της Ποντιακής Αδελφότητας Ν. Αυστραλίας.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης αυτής έγιναν και τα αποκαλυπτήρια ειδικής πλάκας με θέμα την Ποντιακή Γενοκτονία στο Μεταναστευτικό Μουσείο της Νότιας Αυστραλίας, όπου ο κ. Άτκινσον μίλησε για τη “γενοκτονία των Ποντίων και των Αρμενίων από τους εθνικιστές Τούρκους του Κεμάλ Ατατούρκ”. Άμεση ήταν η αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης και διά του πρεσβευτή της στην Καμπέρα Μουράτ Ερσάβι διαμαρτυρήθηκε στον αυστραλό υπουργό Εξωτερικών Στίφεν Σμιθ για “δυσφήμηση” της χώρας του.
Ο αυστραλός υπουργός Εξωτερικών, σύμφωνα με τον τούρκο πρεσβευτή, φέρεται να δήλωσε ότι “θα εξετάσει το όλο θέμα”. Οι Πόντιοι σε αυτήν τη φάση επιδιώκουν να ενεργοποιήσουν τους ομογενείς, τόσο της Αυστραλίας αλλά και όπου Γης, ώστε η αρχή που έγινε στη μακρινή ήπειρο να έχει και συνέχεια…
Με συγκίνηση και ενθουσιασμό επίσης έγινε δεκτή και η απόφαση της σουηδικής βουλής να αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Ποντίων. Παρά την οριακή πλειοψηφία -131 ψήφοι υπέρ και 130 κατά- σωματεία Ποντίων σε όλη την Ελλάδα, τη Σουηδία και άλλες χώρες του εξωτερικού χαιρέτισαν το γεγονός και εξήραν την ιστορική του σημασία.
Επιμέλεια παράθεσης ιστορικών στοιχείων
ΤΑΦΙΑΔΗΣ Χρ. Νικόλαος
Ανθυπασπιστής ΛΣ
