Ένα βασικό «χαρτί» που δεν χρησιμοποιεί η Ελλάδα, τουλάχιστον στον διεθνή και εσωτερικό δημόσιο πολιτικό λόγο, είναι η πρωτιά της στις θάλασσες του κόσμου. Πότε ακούμε πόσο χρήσιμοι είμαστε στην Ευρώπη εκτός από το να «λιάζουμε» τους Βορειοευρωπαίους τουρίστες στις παραλίες μας; Ποιος μεταφέρει το φυσικό αέριο στα ευρωπαϊκά λιμάνια με τα ειδικά πλοία LNG για να μην εξαρτάται Ευρώπη από τη Ρωσία; Ποιος μεταφέρει το πετρέλαιο με τα δεξαμενόπλοια VLCC τα σιδηρομεταλλεύματα και το κάρβουνο τα σιτηρά στα εργοστάσια και τα νοικοκυριά της Ευρώπης;
Το είχε πει αιώνες πριν ο Sir Walter Raleigh, πολιτική προσωπικότητα, έμπορος και θαλασσοπόρος της Ελισαβετιανής εποχής: «Όποιος είναι κυρίαρχος στις θάλασσες, ελέγχει τους παγκόσμιoυς εμπορικούς δρόμους. Όποιος κυριαρχεί στους εμπορικούς δρόμους, κυριαρχεί στο εμπόριο. Και όποιος κυριαρχεί στο εμπόριο εξουσιάζει τα πλούτη του κόσμου και επομένως τον κόσμο όλο». Η διαδοχή της Μεγάλης Βρετανίας από τις ΗΠΑ στην πολιτική ηγεσία του κόσμου μετά το 1945, εγκαινίασε μια νέα εποχή στην παγκόσμια ναυτιλία. Οι ΗΠΑ δεν ήταν ισχυρή ναυτιλιακή δύναμη όπως ήταν Μ. Βρετανία το πρώτο μισό του 20ού αι. Επομένως η άνοδος της ηγεμονίας της Αμερικής δεν εκφράστηκε μέσα από την αντικατάσταση των ευρωπαϊκών στόλων από πλοία με αμερικανική σημαία στους ωκεανούς, αλλά με τη δημιουργία ενός συστήματος το οποίο ταυτόχρονα προωθούσε την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών εμπορικών στόλων και εξασφάλιζε τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Αυτό εκμεταλλεύτηκαν και αξιοποίησαν οι Έλληνες εφοπλιστές.
Το σύστημα αυτό στηρίζεται στην επινόηση ενός βασικού εργαλείου της λειτουργίας της ναυτιλίας στη σύγχρονη εποχή: Τις σημαίες ευκαιρίας, όπως τις αποκαλούσαν στο δεύτερο μισό του 20ού αι. και σήμερα αποκαλούν «ανοικτά νηολόγια». Αυτά είναι χρήση σημαιών ασθενέστερων οικονομικά μικρών κρατών που μπορούσε να ελέγχει Αμερική. Έχουν διττή γεωπολιτική σημασία. Αφενός εξασφαλίζουν ένα οικονομικό καταφύγιο, δηλαδή μειωμένη φορολογία και φθηνές μεταφορές για τις μεγάλες αμερικανικές εταιρείες όπως οι πετρελαϊκές, αλλά και ευελιξία για κινήσεις πέραν των κρατικών ρυθμίσεων σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον. Αφετέρου, σε περίπτωση πολέμου που χρειάζεται επίταξη του εμπορικού στόλου, το αμερικανικό ναυτικό θα επιτάξει όλα τα πλοία υπό τις σημαίες των κρατών του Παναμά και της Λιβερίας που θα γίνουν οι άμεσοι σύμμαχοι των ΗΠΑ.
Σήμερα περισσότερος από τον μισό στόλο του πλανήτη ταξιδεύει υπό σημαίες ανοικτών νηολογίων, με τις σημαίες του Παναμά και της Λιβερίας να βρίσκονται στην κορυφή. Έλληνες, Νορβηγοί, Αμερικανοί, Βρετανοί, Σουηδοί, Δανοί, Γερμανοί, Ιάπωνες κ.ά. χρησιμοποιούν κατά κόρον όχι την εθνική τους σημαία, αλλά τις σημαίες ανοικτών νηολογίων. Οι Έλληνες εφοπλιστές υπήρξαν πρωτεργάτες στη χρήση αυτών των σημαιών πολύ νωρίτερα από ό,τι οι κυριότεροι Ευρωπαίοι Ασιάτες ανταγωνιστές τους, με το ελληνικό κράτος να τους δίνει την ελευθερία χρήσης της ελληνικής σημαίας και των ξένων σημαιών με το Ν.Δ. 2687/1953. Με αυτόν τον τρόπο ο ελληνόκτητος στόλος (δηλαδή ο στόλος που κατέχουν οι Έλληνες υπό οποιαδήποτε σημαία) έγινε ο κύριος θαλάσσιος μεταφορέας των ΗΠΑ, της μεταπολεμικής οικονομικής δύναμης του κόσμου, της ΕΣΣΔ και της Κίνας, αλλά και της Ρωσίας σήμερα, και όχι μόνο.
Εμείς οι Έλληνες έχουμε τεράστιο στόλο. Και αυτό αποτελεί μεγάλο γεωπολιτικό πλεονέκτημα δικό μας, της Ευρώπης, αλλά και της Δύσης. Καλό είναι να το κεφαλαιοποιήσουμε περισσότερο στον διεθνή πολιτικό μας λόγο.
*Η Τζελίνα Χαρλαύτη είναι διευθύντρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών-ΙΤΕ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης
