Ράπισμα στους ισχυρισμούς της κυβέρνησης ότι δεν επαναπροωθεί πρόσφυγες στο Αιγαίο αποτελεί η χθεσινή απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), έστω κι αν δεν καταδίκασε την Ελλάδα για την επαναπροώθηση ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα αφγανικής καταγωγής από τη Σάμο τον Σεπτέμβριο του 2023 λόγω αμφιβολιών. Το Δικαστήριο έκρινε ότι στην υπόθεση G.R.J. εναντίον Ελλάδας (15067/21) δεν υπήρξαν επαρκείς αποδείξεις για την επαναπροώθηση του συγκεκριμένου πρόσφυγα εκείνη τη μέρα.
Ωστόσο, η απόφαση κάνει ρητά λόγο για «συστηματική πρακτική» επαναπροώθησης προσφύγων από τις ελληνικές αρχές προς την Τουρκία εκείνη την περίοδο και αδειάζει πλήρως τη συνήθη επιχειρηματολογία της κυβέρνησης όπως και τη μεθοδολογία των ελληνικών αρχών ως προς τη διερεύνηση των καταγγελιών. Το Δικαστήριο μεταξύ άλλων απαξιώνει τη διαβόητη έρευνα της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, την οποία επικαλείται συχνά η κυβέρνηση για να πει ότι δεν κάνει επαναπροωθήσεις, ενώ αμφισβητεί την απόλυτη σημασία που δίνουν οι ελληνικές αρχές στην ύπαρξη μεταδεδομένων στις φωτογραφίες και στα βίντεο προκειμένου να αποφανθούν για τη γνησιότητα του οπτικού υλικού.
«Παίρνοντας υπόψη τον μεγάλο αριθμό, την ποικιλομορφία και την αντιστοιχία των σχετικών πηγών, το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι έχει σοβαρά στοιχεία που υποδηλώνουν ότι υπήρχε κατά τον χρόνο των εικαζόμενων γεγονότων μια πρακτική συστηματικής απώθησης πολιτών τρίτων χωρών από τις ελληνικές αρχές από τα ελληνικά νησιά προς την Τουρκία. Θεωρεί ότι η κυβέρνηση απέτυχε να αντικρούσει τα εν λόγω στοιχεία και δεν παρείχε ικανοποιητική και πειστική εναλλακτική εξήγηση», σημειώνει το Δικαστήριο.
Συμπεράσματα
Αναφέρεται στις εκθέσεις και στα συμπεράσματα διεθνών οργανισμών, όπως ειδικών του ΟΗΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης, που μιλούν για συστηματικές επαναπροωθήσεις. Και προσθέτει ότι «για να καθοριστεί εάν υπάρχει συστηματική πρακτική επαναπροώθησης πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία κυρίως στις εκθέσεις που προέρχονται από αρμόδια εθνικά ιδρύματα των οποίων η ανεξαρτησία είναι αναμφισβήτητη» και αναφέρει ρητά τον Συνήγορο του Πολίτη και την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Ως προς την αμφιλεγόμενη έκθεση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, που την έχει κάνει ευαγγέλιο η κυβέρνηση, το Δικαστήριο υπογραμμίζει: η έκθεση «δεν είναι πιθανό να θέσει υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία των συμπερασμάτων που εκτίθενται στις εκθέσεις και τις παρατηρήσεις του Συνηγόρου του Πολίτη και της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, οι οποίοι αναφέρουν συστηματική πρακτική απωθήσεων από την Ελλάδα προς την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών νησιών».
Η απόφαση αποτελεί μια εξονυχιστική εξέταση των στοιχείων που εισέφερε ο πρόσφυγας για να τεκμηριώσει την επαναπροώθησή του από τη Σάμο στις 8 Σεπτεμβρίου 2023. Σύμφωνα με την υπόθεση, την οποία είχε αναδείξει η οργάνωση Aegean Boat Report, o πρόσφυγας έφτασε μαζί με άλλον ασυνόδευτο ανήλικο στις 8 Σεπτεμβρίου στις Αρχές στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στο Βαθύ της Σάμου για να ζητήσει άσυλο. Την επομένη, τους βρήκε το τουρκικό Λιμενικό πάνω σε σχεδία τύπου λάιφραφτ που έπλεε ακυβέρνητη στο Αιγαίο και τους διέσωσε.
Μεταξύ των στοιχείων, ο πρόσφυγας παρουσίασε φωτογραφία που τον δείχνει στο Βαθύ της Σάμου και άλλη φωτογραφία του την επομένη από το τουρκικό Λιμενικό, που τον δείχνει σε ακυβέρνητη σχεδία στο Αιγαίο. Το Δικαστήριο συνεκτίμησε και άλλα στοιχεία, όπως τη λάθος καταγραφή των αρχικών του πρόσφυγα σε ορισμένα έγγραφα ή ορισμένες αντιφάσεις και κενά στη μαρτυρία του, που πάντως από μόνα τους δεν θα ήταν ικανά να διαψεύσουν τους ισχυρισμούς του. Κατέληξε ωστόσο στο συμπέρασμα ότι δεν αποδεικνύεται πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ο προσφεύγων είναι το ίδιο πρόσωπο που εικονίζεται στις φωτογραφίες, δεδομένου μάλιστα ότι δεν φαίνεται ευκρινώς το πρόσωπο, είτε επειδή δεν το καταγράφει η κάμερα είτε επειδή φορά μάσκα.
Αποδείξεις
Το Δικαστήριο υπογραμμίζει πως «δεν αποκλείει ότι κατά τις εικαζόμενες ημερομηνίες, μια ομάδα ατόμων, συμπεριλαμβανομένων ανηλίκων, έφτασε στη Σάμο και ότι δύο από τους ανηλίκους επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία. Ωστόσο, τα στοιχεία του φακέλου δεν επιτρέπουν να αποδειχθεί πέρα από κάθε εύλογη αμφιβολία ότι ο προσφεύγων ανήκε […] σε αυτήν την ομάδα και, κυρίως, ότι ήταν ένας από τους δύο εν λόγω ανηλίκους».
Σημειώνει: «Στο φως αυτών των στοιχείων, το Δικαστήριο θεωρεί ότι ο προσφεύγων δεν κατάφερε να πείσει σε επαρκή βαθμό ότι εμφανιζόταν στα διάφορα κομμάτια οπτικοακουστικού υλικού που παρουσίασε ενώπιόν του για να αποδείξει τόσο την παρουσία του στην Ελλάδα όσο και την επαναπροώθησή του προς την Τουρκία. Επομένως, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το επίμαχο υλικό δεν είναι πιθανό να επιβεβαιώσει την αφήγηση του ενδιαφερομένου και ότι δεν μπορεί να αποτελέσει αρχή απόδειξης. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, δεν θεωρεί απαραίτητο να αποφασιστεί αφηρημένα το ερώτημα μεταξύ των μερών ως προς το ποια είναι η καταλληλότερη μέθοδος (δηλαδή η χρήση μεταδεδομένων ή άλλων μεθόδων ή εναλλακτικών τεχνικών) για τον καθορισμό της αξιοπιστίας και της αποδεικτικής αξίας του εν λόγω οπτικοακουστικού υλικού».
