Μετάφραση-απόδοση κειμένου: «ΛΙΜΕΝΙΚΑ ΝΕΑ»
Σε απάντηση της στα κράτη μέλη ΕΕ τον Ιούλιο, η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων κα Ylva Johansson φαίνεται ότι ανταποκρίνεται στο αίτημά τους για την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Η Επίτροπος υποσχέθηκε να ενισχύσει το καθεστώς κοινοτικών θεωρήσεων (visa) και διενεργεί διαγωνισμό €150 εκατομμυρίων ζητώντας προτάσεις για την “ικανότητα συνοριακής επιτήρησης” της Ε.Ε.
Με επιστολές τους τον Mάιο και τον Ιούνιο προς την Ε. Επιτροπή, τα κράτη μέλη απηύθυναν έκκληση στο εκτελεστικό όργανο της ΕΕ να επιταχύνει τις προσπάθειες για εξωτερίκευση της μετανάστευσης, αποτρέποντας τους παράνομους μετανάστες να πατήσουν το πόδι τους σε ενωσιακό έδαφος.
Στην ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο Ιούλιο πριν την επανεκλογή της ως Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η κα Ursula von der Leyen ανακοίνωσε το σχέδιό της για τριπλασιασμό των στελεχών του Frontex και διορισμό Επιτρόπου για τη Μεσόγειο, για την ανακοπή μετακινήσεων ανθρώπων που θέλουν να φτάσουν στα ενωσιακά κράτη μέλη του νότου.
Φέτος το καλοκαίρι, ο ενωσιακός Οργανισμός για τα σύνορα (Frontex) ξεκίνησε σειρά διαγωνιστικών διαδικασιών για την ενίσχυση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του κατά μήκος των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Οι διαγωνισμοί περιλαμβάνουν: Πρόσκληση για προμήθεια drones και συνδεόμενων υπηρεσιών για επιτήρηση θαλάσσιου πεδίου, αξίας €184 εκατομμυρίων, πρόσκληση για προμήθεια εξοπλισμού επιτήρησης περιλαμβανομένων διοπτρών νυκτερινής όρασης (night vision goggles), αξίας €19 εκατομμυρίων, πρόσκληση για προμήθεια υπηρεσιών Τεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ICT), αξίας €186,5 εκατομμυρίων, ως επίσης πιλοτικό έργο αξίας €3 εκατομμυρίων για drones σε χερσαία σύνορα, για μικτές επιχειρήσεις στη Βουλγαρία. Ένας προϋπολογισμός που φτάνει σχεδόν τα €400 εκατομμύρια.
Ένα δεκαετές ταξίδι
Η χρήση των drones από τον Frontex δεν είναι καινούργια. Επί πολλά χρόνια, ο Οργανισμός τα πετάει πάνω από εξωτερικά ενωσιακά σύνορα στην Ιταλία, τη Μάλτα και την Ελλάδα.
Με σκοπό το βελτιωμένο συντονισμό των κρατών μελών για τη μετανάστευση, δημιουργήθηκε το 2013 το European Border Surveillance System (EUROSUR) ως πλαίσιο για την 24ωρη επιτήρηση των εξωτερικών ενωσιακών συνόρων, που παρέχει στοιχεία και πληροφορίες της κατάστασής τους σε πραγματικό χρόνο, περιλαμβάνοντας ‘προσυνοριακούς’ τομείς, δηλ. τις περιοχές που είναι παρακείμενες στα εξωτερικά ενωσιακά σύνορα.
Το 2018, ο Frontex χρησιμοποίησε για πρώτη φορά drones για σκοπούς επιτήρησης. ως μέρος των επιχειρήσεών του, εντοπίζοντας σχεδόν 5.000 ανθρώπους στη θάλασσα εκείνη τη χρονιά.
Τα drones εντάχθηκαν στο ενωσιακό σύστημα εναέριας επιτήρησης των συνόρων, καθώς το πεδίο αρμοδιότητας του Eurosur επεκτάθηκε το 2019.
Ένα χρόνο αργότερα, ο Frontex κατακύρωση δύο συμβάσεις €50 εκατομμυρίων στη Γαλλική Airbus και την Ισραηλινή IAI, για την ανάπτυξη των drones Heron, ικανών για πτήσεις διάρκειας άνω των 30 ωρών.
Αυτά αναπτύχθηκαν το 2023 στη Μεσσηνία στο ναυάγιο σκάφους μεταναστών όπου χάθηκαν 650 άνθρωποι, σε ένα από τα χειρότερα περιστατικά της Ευρώπης.
Συνολικά, ο Frontex δαπάνησε περίπου €275 εκατομμύρια σε πιλοτικά έργα από το 2014 ως το 2022 για την έρευνα σε νέες τεχνολογίας, πολλές εκ των οποίων σχετίζονται με drones, δηλώνει ο Yasha Maccanico, ερευνητής της ΜΚΟ Statewatch και του Πανεπιστημίου του Bristol, στο Euractiv.
Η χρήση drones από τον Οργανισμό Frontex αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας το 2022, όταν πληροφορίες που συγκέντρωναν τα drones του Frontex που απογειώνονταν από τη Μάλτα χρησιμοποιούνταν από τις Αρχές της Λιβύης για την επιστροφή σκαφών μεταναστών πίσω στις ακτές της.
Έκθεσης της Human Rights Watch που συντάχθηκε το 2021, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι περίπου 10.000 άνθρωποι αναχαιτίστηκαν στη θάλασσα από Λιβυκές Αρχές και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στις ακτές της Λιβύης χάρη σε πληροφορίες που συγκέντρωσε ο Frontex.
“Χωρίς πληροφορίες από τα ενωσιακά αεροσκάφη, η Ακτοφυλακή της Λιβύης δεν θα είχε τις τεχνικές και επιχειρησιακές δυνατότητες να αναχαιτίσουν αυτά τα σκάφη σε τέτοια κλίμακα,” αναφέρει η Έκθεση.
Ο ισχυρισμός αυτός εντάσσεται ανάμεσα σε πολλές άλλες αιτιάσεις για παράνομες επαναπροωθήσεις και συνεργασία με τη Λιβυκή Ακτοφυλακή, που κατηγορείται για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη θάλασσα και στη Λιβύη, ως επίσης για πυροβολισμούς κατά διασωστικών σκαφών.
Ενέσεις ρευστού
Οι διαγωνισμοί του φετινού καλοκαιριού υποδηλώνουν διεύρυνση των δυνατοτήτων του Frontex σε drones, με πρόθεση την ευρείας κλίμακας συστηματική χρήση τους για επιτήρηση συνόρων.
Ο Οργανισμός σκοπεύει να δαπανήσει €184 εκατομμύρια σε τέσσερα χρόνια, σύμφωνα με το διαγωνισμό του Ιουνίου, σε σύγκριση με τα €275 εκατομμύρια που δαπάνησε σε πιλοτικές δράσεις την προηγούμενη οκταετία. Αυτό ισοδυναμεί με ετήσια αύξηση περίπου 30% και σχεδόν διπλάσια δαπάνη από τα ποσά που δόθηκαν στην Airbus και την IAI από το 2020.
Η μετανάστευση θα είναι πολιτική προτεραιότητα το 2025 για τα κράτη μέλη και τα ενωσιακά θεσμικά όργανα, ενώ ο προϋπολογισμός που πρότεινε η Ε. Επιτροπή για το Frontex θα πλησιάσει το €1 δισεκατομμύριο (€997 εκατομμύρια), που αποτελεί ιλιγγιώδη αύξηση από τα €233 εκατομμύρια του προϋπολογισμού του 2016.
Η τεχνική στρατηγική του Οργανισμού για την περίοδο 2023-2027 θέτει στο επίκεντρο τα drones και την τεχνολογία.
Όμως, τα drones θα είναι “τμήμα ενός δικτύου πρωτοβουλιών ιδωμένου σε επίπεδα,” δήλωσε στο Euractiv ο στρατιωτικός αναλυτής, Ταγματάρχης Rasmus Ross από το κέντρο αεροδιαστημικού πολέμου του Royal Danish Defence College, εννοώντας ότι απαιτείται επιπλέον εξοπλισμός για να υπάρξει ολοκληρωμένη εικόνα.
Για ποιο σκοπό προορίζονται τα drones;
Για τον κ. Maccanico, η αυξημένη δαπάνη για drones για “επίγνωση κατάστασης” σε “προσυνοριακές περιοχές,” ουσιαστικά σημαίνει ότι ο Frontex θα μπορεί να εντοπίζει σκάφη έγκαιρα και πλησιέστερα σε τρίτες χώρες, με απογοητευτικές επιδόσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα – όπως η Λιβύη ή η Τυνησία, και έτσι θα μεταφέρει τα σύνορα της ΕΕ πιο πίσω.
Η χρήση περισσότερων drones για επιτήρηση σημαίνει μικρότερη ανάγκη για παρουσία μονάδων Ευρωπαϊκών Ακτοφυλακών και του Frontex στη θάλασσα. Με λιγότερα ενωσιακά σκάφη, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα ανταπόκρισης σκαφών τρίτων χωρών σε κλήση ανάγκης από σκάφη μεταναστών, απαλλάσσοντας τους ενωσιακούς διασώστες από την ευθύνη να τα μεταφέρουν σε ακτές κρατών μελών της ΕΕ, δήλωσε ο κ. Maccanico.
Ο Frontex απέφυγε να απαντήσει ευθέως στην κριτική, αλλά αντιθέτως έδωσε έμφαση στο δηλωμένο στόχο του να καταπολεμήσει την εμπορία ανθρώπων.
“[Οι διακινητές] στοιβάζουν ανθρώπους σε επικίνδυνα σκάφη χωρίς σωσίβια, τρόφιμα, νερό ή καύσιμα, αδιαφορώντας για την ασφάλειά τους. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να εντοπίζονται οι άνθρωποι σε κίνδυνο πριν να είναι αργά,” δήλωσε ο Frontex στο Euractiv.
“Κάθε φορά που αεροσκάφος ή drone του Frontex εντοπίζει σκάφος σε κίνδυνο, ειδοποιεί άμεσα όλα τα εθνικά Κέντρα Διάσωσης της περιοχής,” προσθέτει ο Frontex.
Ο κ. Ross αποφεύγει να πάρει θέση αν τα drones είναι μέρος της στρατηγικής να κρατήσει τους μετανάστες μακριά από την Ευρώπη.
“Δεν είμαι αρμόδιος να κρίνω αν η στρατηγική της Ευρώπης είναι να κρατήσει μακριά τους μετανάστες, σταματώντας τους στα σύνορα, όμως είναι σίγουρα πιο δύσκολο να ελέγξεις τη ροή προσφύγων αν φτάσουν στη στεριά,” δήλωσε.
Ερωτώμενος ευθέως κατά πόσο θα μεταβληθεί ο ρόλος του Οργανισμού υπό το φως των επιστολών μεταξύ Ε. Επιτροπής και κρατών μελών, ο Frontex απάντησε λέγοντας ότι “δεν σχολιάζει ζητήματα σχετιζόμενα με την πολιτική.”
Και πρόσθεσε: “Η δέσμευσή μας βασίζεται στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό που περιγράφει ευκρινώς την αποστολή μας να υποστηρίζουμε τα κράτη μέλη της ΕΕ στην προσπάθειά τους να προστατεύσουν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ”.
