Είναι κοινά παραδεκτό ότι ένα από τα βασικότερα ζητήματα που απασχολούν την ΕΕ τα τελευταία χρόνια είναι το μεταναστευτικό. Ζήτημα ακανθώδες, διχαστικό, αμφιλεγόμενο μα, προπάντων, υπαρκτό…
Τόνοι μελανιού έχουν χυθεί για να αποτυπωθεί η φαιά ουσία και η τεχνοκρατική και νομοτεχνική ευρηματικότητα που απαιτήθηκε για τη συγγραφή κειμένων πολιτικής, ως αντανάκλαση των συγκυριακών ευαισθησιών της ΕΕ και των κρατών μελών της.
Ακόμη ένα κείμενο πολιτικής παρήχθη πρόσφατα (το Σύμφωνο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση), που κι αυτό είναι προϊόν εύθραυστων ισορροπιών ανάμεσα στις αντίρροπες δυνάμεις που ενυπάρχουν την τρέχουσα περίοδο στην ΕΕ.
Πρόκειται για ακόμη ένα ενωσιακό κείμενο που θα συγκεντρώσει τα φώτα της δημοσιότητας, θα “πιστωθεί” ως επίτευγμα της απερχόμενης Ε. Επιτροπής και του Ε. Κοινοβουλίου των οποίων ο κύκλος ζωής τερματίζεται στις προσεχείς Ευρωεκλογές (6-9 Ιουνίου 2024). Έτσι, θα είναι όλοι ευχαριστημένοι, ότι κι αυτοί έκαναν κάτι για το μεταναστευτικό…
Ένα κείμενο που, για τον έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης οι λύσεις που προτείνει είναι “φτωχές”, που για την προστασία των εξωτερικών συνόρων αναθέτει την ευθύνη στα κράτη μέλη της εξωτερικής στοιβάδας της ΕΕ και, που, εν πολλοίς, αναδεικνύει τον “κορεσμό” της ενωμένης Ευρώπης για τον διχασμό που προκαλεί η παράνομη μετανάστευση στα κράτη μέλη της.
Μια έκνομη δραστηριότητα που ενώ είναι ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, το συντριπτικό βάρος ελέγχου της πέφτει στα περιφερειακά κράτη μέλη, που βρίσκονται μονίμως στο επίκεντρο της κριτικής των ευρωπαίων εταίρων τους για το αν φυλάνε καλά ή πλημμελώς τα εξωτερικά τους σύνορα.
Αυτά, με τη σειρά τους, αντιτείνουν το πάγιο αίτημά τους για δίκαιη κατανομή βαρών και, κάπως έτσι παίζεται η κολοκυθιά του φαινομένου στην ΕΕ, επί πολλά χρόνια τώρα, χωρίς να βρίσκεται κάποια λύση που θα θέσει την παράνομη μετανάστευση υπό ικανοποιητικό έλεγχο.
Η μετανάστευση δεν θα σταματήσει παρά μόνον αν κάποτε εξαλειφθεί η ανθρώπινη ανάγκη ή η επιθυμία για αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης. Ακριβώς αυτό είναι που γνωρίζουν κι αυτό ακριβώς εκμεταλλεύονται τα δίκτυα διακίνησης και θησαυρίζουν, για όσο διάστημα τα κυρίαρχα κράτη αποφεύγουν να “πιάσουν τον ταύρο από τα κέρατα”…και, κάπως έτσι, το ουσιαστικό όνομα “μετανάστευση” αποκτά το επίθετο “παράνομη”…
Πρόσφατα εισήχθη στη δημόσια συζήτηση η πρόταση για ασφαλείς διόδους μετανάστευσης, που με λίγα λόγια σημαίνει ότι τη μετακίνηση των μεταναστών θα την αναλάβουν τα οργανωμένα κράτη κι όχι οι διακινητές. Μια πρόταση την πατρότητα της οποίας διεκδικεί η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) που δυστυχώς ουδέποτε αντιμετωπίστηκε με τη δέουσα σοβαρότητα.
Η εμπειρία του annus horribilis (της φοβερής χρονιάς) 2015 στην Ευρώπη κατέδειξε ότι οποιεσδήποτε λύσεις επιλεγούν (resettlement, relocation, redistribution κλπ. κλπ.) απαιτούν την εμπλοκή και των τρίτων (μη Ευρωπαϊκών) χωρών (διέλευσης ή/και προέλευσης) με απαραίτητη προϋπόθεση τη δημιουργία συμπαγούς και καθετοποιημένου μηχανισμού επιστροφών, συστήματος επανεισδοχών και άμεσων/αυτόματων/αναγκαστικών επιστροφών (παρόμοιων με τα δαιμονοποιημένα “push-backs”), αλλά με την αποκλειστική συμμετοχή, συνεργασία και σύμπραξη των εμπλεκομένων Κρατικών Αρχών.
Εάν, λοιπόν, για τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης εναποτίθενται κάποιες ελπίδες στην πρόταση για ασφαλείς διόδους, αυτές θα πρέπει να συμπληρώνονται από έναν προσεκτικά σχεδιασμένο και γενναιόδωρα χρηματοδοτούμενο μηχανισμό επιστροφών, που θα στεγανοποιεί από κάθε διαρροή την “ασφαλή δίοδο” που θα εγκαθιδρυθεί…
Με άλλα λόγια, για να εξαλειφθεί η ανεξέλεγκτη μετανάστευση, τη μετακίνηση των μεταναστών πρέπει να τη ρυθμίζουν τα κυρίαρχα κράτη κι όχι παράνομοι διακινητές. Κι όποιος θα αποφύγει την “ασφαλή δίοδο” και θα αναζητήσει τις “υπηρεσίες” των παράνομων διακινητών θα πρέπει να υποβάλλεται σε άμεση και άνευ όρων αναγκαστική επιστροφή του στο τελευταίο σημείο πριν την αυθαίρετη είσοδο στην ΕΕ (όπως, στις περιστρεφόμενες πόρτες της φωτογραφίας μας).
Ωρίμασε, πλέον, η ανάγκη ελέγχου και περιορισμού της παράνομης μετανάστευσης και τώρα είναι η ευκαιρία η δημόσια συζήτηση για “ασφαλείς διόδους” να συμπληρωθεί με την επιβολή του μέτρου των αναγκαστικών άμεσων επιστροφών στο τελευταίο σημείο αναχώρησης πριν την είσοδο στην ΕΕ. Κι εκεί ακριβώς είναι όπου η ΕΕ οφείλει να εγκαταστήσει σημεία παραλαβής και εξέτασης αιτημάτων χορήγησης ασύλου.
Διαφορετικά, κι αυτή η πρόταση για ασφαλείς διόδους θα είναι ακόμη ένα πολιτικό “πυροτέχνημα” που θα παραμείνει κενό γράμμα, όπως παρέμειναν οι επιστροφές της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας του 2016, που ουδέποτε εφαρμόστηκαν…και θα συνεχίσουν να θησαυρίζουν οι παράνομοι διακινητές…και θα είναι ευχαριστημένη η Τουρκία που ήδη εισπράττει €9 δις (και θα εισπράξει άλλα τόσα) για να διακρατήσει στην επικράτειά της τα 5 εκατομμύρια μετανάστες…αλλά θα συνεχίσει να “γκρινιάζει” που επιστρέφονται μετανάστες στις ακτές της, απ’ όπου προηγουμένως είχαν αναχωρήσει (με την ευλογία των διακινητών αλλά εν αγνοία [;;;] των καθ’ ύλην και κατά τόπον αρμόδιων Αρχών της)._
