Στην πρόσφατη διάλεξη του στο Eteron σχετικά με την πτώση της χούντας και τη γένεση της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας, ο καθηγητής Ιστορίας του πανεπιστημίου Αθηνών Βαγγέλης Καραμανωλάκης επισήμανε ότι η κυβέρνηση Καραμανλή το 1974 κινήθηκε ευθύς εξαρχής στην «κατεύθυνση της εξασφάλισης του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας μέσα από την κατάθεση της αίτησης για την ένταξη της χώρας στην ευρωπαϊκή κοινότητα».
Έκτοτε, για το πολιτικό σύστημα και εν πολλοίς για την κοινωνία η λεγόμενη «ευρωπαϊκή προοπτική» ταυτίστηκε με την οικονομική ευμάρεια, τον εκδημοκρατισμό και τη θεσμική σταθερότητα. Θα μπορούσε μάλιστα να γίνει λόγος για «άτυπη συνταγματοποίησης» της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και δεν αναφέρεται ρητά στο σύνταγμα, η συμμετοχή στην ΕΕ θεωρείται πυλώνας του δημοκρατικού πολιτεύματος για τη μεγάλη πλειονότητα του πολιτικού κόσμου. Είναι ενδεικτικό ότι τα γεγονότα του καλοκαιριού του 2015 όταν είχε δημιουργηθεί η (ψευδ)αίσθηση του ενδεχομένου της εξόδου από την ευρωζώνη, βιώθηκαν από το αστικό πολιτικό προσωπικό ως εμπειρία «Αποκάλυψης».
Η υπόσχεση
Τελικά το σύνθημα «Μένουμε Ευρώπη» ενοποίησε όλους τους αντιπάλους της τότε κυβέρνησης Τσίπρα. Στη συνέχεια, έγινε ο ιδεολογικός πυρήνας του λεγόμενου «αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου» καθώς και της πολιτικής πρότασης Μητσοτάκη. Ο Μητσοτάκης ως επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης υποσχέθηκε από τη μια μεριά τη σταθεροποίηση της θέσης της χώρας στην ΕΕ και από την άλλη μια «ευρωπαϊκού τύπου» διακυβέρνηση, δηλαδή μια διοίκηση με σεβασμό στους θεσμούς και τους κανόνες τους κράτους δικαίου, χωρίς «λαϊκισμούς» και «ακρότητες».
Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι παρά την αδιαμφισβήτητη ισχύ του ευρωπαϊσμού, η ταύτιση της συμμετοχής στην ΕΕ με την οικονομική ευμάρεια διερράγη στα χρόνια του Μνημονίου. Η συμμετοχή στην ΕΕ όχι μόνο δεν απέτρεψε τη χρεοκοπία, αλλά ήταν οι Ευρωπαίοι εταίροι που επέβαλαν το βάρβαρο μνημονιακό πρόγραμμα. Ένα πρόγραμμα προκλητικά εκδικητικό και ακραίο αντικοινωνικό, σε βαθμό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί χειρότερο από την ασθένεια που πήγαινε να θεραπεύσει.
Η διάψευση
Το τελευταίο διάστημα βιώνουμε μια διαφορετικού τύπου διάψευση του ευρωπαϊσμού. Αυτή τη φορά οι πολίτες δεν αισθάνονται διαψευσμένοι από την ίδια την ΕΕ. Αντιθέτως, προσφεύγουν στους ευρωπαϊκούς θεσμούς για να διεκδικήσουν την απονομή δικαιοσύνης και τον σεβασμό στους κανόνες του κράτους δικαίου, οι οποίοι παραβιάζονται απροκάλυπτα στην Ελλάδα. Στην ομιλία ομιλία της στην επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η Μαρία Καρυστιανού ζήτησε από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς «να επέμβουν στο θέμα της συγκάλυψης που πραγματικά μας “καίει” και στο θέμα απαξίωσης του Κράτους Δικαίου και των ευρωπαϊκών αξιών γενικότερα».
Η νέα «ευρωπαϊκή» διάψευση της ελληνικής κοινωνίας δεν έχει λοιπόν να κάνει με την ίδια την ΕΕ, αλλά με τον πολιτικό που εμφανίστηκε ως κατεξοχήν εκπρόσωπος του «ευρωπαϊκού τρόπου», για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση της προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μετσόλα. Πρόκειται για την «ευρωπαϊκή» διάψευση του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Διάψευση
Σταχυολογούμε τις πιο χαρακτηριστικές πρόσφατες εκφράσεις αυτής της διάψευσης:
- Σε ψήφισμά του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου στην Ελλάδα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις υποκλοπές.
- H επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) Λάουρα Κοβέσι δήλωσε για την διερεύνηση του εγκλήματος των Τεμπών ότι «μας μπλοκάρουν από το να βρούμε την αλήθεια».
- Η επιτροπή Αναφορών του ΕΚ αποφάσισε να συνεχίσει τη διερεύνηση της αναφοράς που υπέβαλαν οι συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών.
Εν ολίγοις, σε ό,τι αφορά το κράτους δικαίου δεν μένουμε και τόσο πολύ Ευρώπη…
Ωστόσο, όπως έχει φανεί στην περίπτωση της Ουγγαρίας, οι θεσμοί της ΕΕ μπορούν να ασκούν σημαντική πολιτική πίεση, αλλά δεν διαθέτουν την απαιτούμενη ισχύ για να αποτρέψουν την οικοδόμηση ενός αυταρχικού καθεστώτος σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Η ΕΕ από μόνη της δεν μπορεί να διασφαλίσει τις ελευθερίες και τα δικαιώματα. Όπως ανέφερε ο Καραμανωλάκης στο κλείσιμο της ομιλίας του,έχει διαψευστεί η βασική αντίληψη της Μεταπολίτευσης ότι «το πέρασμα από τον αυταρχισμό στον εκδημοκρατισμό και από εκεί στην πρόοδο θεσμική και κοινωνική συνιστούσε μια λίγο πολύ προδιαγεγραμμένη γραμμικότητα».
Η δημοκρατία δεν έρχεται ποτέ «απ’ έξω» Οι ίδιοι οι λαοί την κερδίζουν ή την χάνουν.
Γιάννης Αλμπάνης
