Οι τέσσερεις πυλώνες του Συμφώνου
Tο νέο Σύμφωνο τροποποιεί και εξελίσσει προγενέστερες μεταρρυθμιστικές προτάσεις στο πεδίο της μετανάστευσης και επιχειρεί να εξισορροπήσει ανάμεσα στην αυστηρότητα και τη δικαιοσύνη. Έχοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες που εξέφρασαν τα κράτη μέλη ΕΕ, στον πυρήνα του Συμφώνου τέθηκε η αλληλεγγύη. Το Σύμφωνο παρέχει ολιστική προσέγγιση στη μετανάστευση, το άσυλο, τη διαχείριση συνόρων και την ένταξη. Παρέχει, επίσης, στα κράτη μέλη ΕΕ την απαιτούμενη ευελιξία να αντιμετωπίσουν τις πιεστικές προκλήσεις και τις αναγκαίες διασφαλίσεις προστασίας προσώπων σε ανάγκη. Πιο συγκεκριμένα, το Σύμφωνο βασίζεται σε τέσσερεις πυλώνες.
1. Ασφαλή εξωτερικά σύνορα
Σχολαστικές διαδικασίες προκαταρκτικών ελέγχων εισόδου θα συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου. Θα ενισχυθεί η βάση δεδομένων Eurodac και θα κάνει δυνατή την ταυτοποίηση κάθε προσώπου που εισέρχεται στην ενωσιακή επικράτεια, είτε αναζητώντας άσυλο είτε ως παράτυπος μετανάστης. Σε αναζητούντες άσυλο που είτε θεωρείται απίθανο να χρειάζονται προστασία, είτε παραπλανούν τις Αρχές, είτε αποτελούν απειλή ασφάλειας, θα εφαρμόζεται στα σύνορα υποχρεωτική διαδικασία, συνοδευόμενης από αποτελεσματικότερες διαδικασίες επιστροφής και υποστήριξης της επανένταξής τους για όσους κριθεί ως μη επιλέξιμοι διεθνούς προστασίας. Σε επείγουσες καταστάσεις, θα εφαρμόζονται, επίσης, εξπρές πρωτόκολλα κρίσης, συνοδευόμενα με επιχειρησιακή υποστήριξη και χρηματοδότηση των κρατών μελών.
2. Ταχύτερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες
Μέσω του ενωσιακού Κανονισμού Διαχείρισης Ασύλου και Μετανάστευσης (Asylum Migration Management Regulation), αυτός ο πυλώνας θεσπίζει νέα ενωσιακά πρότυπα με σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες καθορισμού του κράτους μέλους που αναλαμβάνει την ευθύνη χειρισμού αιτήματος διεθνούς προστασίας. Η νέα ενωσιακή Οδηγία για τις Συνθήκες Υποδοχής (Reception Conditions Directive) θεσπίζει ενιαία συναντίληψη για τις συνθήκες διαβίωσης και τις εγγυήσεις που πρέπει να παρέχονται σε πρόσωπα που έχουν ανάγκη διεθνούς προστασίας. Περαιτέρω, ο Κανονισμός Αξιολόγησης (Qualification Regulation) και ο Κανονισμός Διαδικασίας Ασύλου (Asylum Procedure Regulation), εναρμονίζουν τα κριτήρια χορήγησης καθεστώτος διεθνούς προστασίας, διευκρινίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των δικαιούχων και παραθέτουν σαφείς υποχρεώσεις συνεργασίας για πρόσωπα που αναζητούν άσυλο, θεσπίζοντας κυρώσεις σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.
3. Αλληλεγγύη και υπευθυνότητα
Tο νέο πλαίσιο διευκολύνει την καλύτερη διαχείριση της μεταναστευτικής πολιτικής των κρατών μελών, επιλέγοντας τον τρόπο συμμετοχής τους. Δηλαδή, επιλέγοντας είτε να αποδέχονται αιτούντες άσυλο στην επικράτειά τους είτε να τους μετεγκαθιστούν με κάποιο χρηματοδοτικό αντάλλαγμα. Οι αρμόδιοι ενωσιακοί Οργανισμοί, περιλ. του Frontex, θα στηρίξουν τα κράτη μέλη ΕΕ με επιχειρησιακούς και τεχνικούς πόρους στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς τους. Οι νέες διατάξεις αποσκοπούν στην καταστολή δευτερευουσών μετακινήσεων, προβλέποντας σαφώς ότι οι αναζητούντες άσυλο πρέπει να αιτούνται διεθνούς προστασίας στο κράτος μέλος πρώτης εισόδου τους στην ΕΕ και να παραμένουν στην επικράτειά του ώσπου να καθοριστεί το ενωσιακό κράτος μέλος που θα αναλάβει την ευθύνη διαχείρισης του αιτήματός τους.
4. Διεθνείς συνεργασίες
Ο πυλώνας αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς αποβλέπει στην καταστολή των μη ελεγχόμενων αναχωρήσεων προσώπων από τρίτες χώρες προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (και, συνεπώς, στην ανάγκη κατά προτεραιότητα ενίσχυσης των δυνατοτήτων των Αρχών διαχείρισης συνόρων συμβεβλημένων τρίτων χωρών, περιλ. της εντατικής συνεργασίας του με το Frontex). Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στη σύναψη με εταίρες τρίτες χώρες και Οργανισμούς του ΟΗΕ συμφωνιών επιχειρησιακής συνεργασίας ειδικά προσαρμοσμένων στην καταστολή της λαθροδιακίνησης, ως επίσης στην ενίσχυση συνεργασίας για τις επιστροφές και επανεισδοχές σε συνδυασμό με την ανάπτυξη διαδρόμων νόμιμης μετανάστευσης. Δεδομένου ότι πολλές περιφέρειες της ΕΕ αντιμετωπίζουν ελλείμματα εργατικού δυναμικού, στο πλαίσιο του Συμφώνου θεσπίζεται ενωσιακή Δεξαμενή Ταλέντων (EU Talent Pool), που αποβλέπει στη διευκόλυνση διεθνών προσλήψεων, ενώ οι Εταιρικές Σχέσεις Ταλέντων θα επιτρέπει σε πολίτες μη κρατών μελών της ΕΕ να εργάζονται, να σπουδάζουν και να εκπαιδεύονται στην ΕΕ.
Ο ρόλος του Frontex στο πλαίσιο του Συμφώνου
Στην εφαρμογή του νέου Συμφώνου ο ρόλος του Frontex είναι πολυδιάστατος. Το σύνολο των τεσσάρων πυλώνων απαιτεί την αφοσίωση του Οργανισμού, όμως τα βασικά πεδία δράσης που επισημάνθηκαν από την Ε. Επιτροπή είναι τα ακόλουθα:
- Συστατικό Στοιχείο 2 που διέπει το νέο σύστημα για τα σύνορα, και αποσκοπεί στη διαλειτουργικότητα των διαδικασιών διαλογής με εκείνες της συνοριακής διαχείρισης με απρόσκοπτο τρόπο και με όλα τα εχέγγυα;
- Συστατικό Στοιχείο 5 που διέπει τις δίκαιες και αποτελεσματικές επιστροφές και αποσκοπεί στην επιτάχυνση των διαδικασιών επιστροφής και τη δημιουργία στενού δεσμού μεταξύ των δύο διαδικασιών, ασύλου και επιστροφών.
Στην πράξη, θα αυξηθεί η παρουσία του Frontex μέσω της απόσπασης εκπαιδευμένων συνοριοφυλάκων για τη στήριξη των κρατών μελών στις νέες διαδικασίες διαλογής, που περιλαμβάνουν τον προκαταρκτικό έλεγχο ευαισθησίας (preliminary vulnerability check), την επαλήθευση ταυτοπροσωπίας, τη συλλογή και μετάδοση βιομετρικών δεδομένων, τον έλεγχο ασφαλείας και τη συμπλήρωση του εντύπου διαλογής.
Επίσης, ο Οργανισμός θα παίξει ζωτικό ρόλο στην εκπαίδευση των μελών της κοινότητας των συνορακτοφυλάκων, διαδίδοντας ευρέως τις βέλτιστες πρακτικές σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε επιχειρήσεις συνοριακής διαχείρισης. Ο Frontex και ο ενωσιακός Οργανισμός για το Άσυλο (European Union Agency for Asylum) οφείλουν να συνεργαστούν στενά για την επιτυχή εφαρμογή στην πράξη των νέων διαδικασιών διαλογής.
Αναφορικά με τις δραστηριότητες επιστροφών και επανένταξης, ο ρόλος του Frontex θα αφορά την αποτελεσματική εφαρμογή της ενωσιακής πολιτικής επιστροφών, μέσω εξπρές διαδικασιών επιστροφών και στενής σύνδεσης της διαδικασίας ασύλου με εκείνη των επιστροφών. Για το θέμα αυτό, ο Frontex θα συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη για τη διευκόλυνση των επιστροφών, ως επίσης για την επανένταξη των επιστρεφομένων στη χώρα προέλευσης. Η συμβολή του Frontex σε όλες τις φάσεις των επιστροφών είναι αναμενόμενη, περιλ. των συμβουλευτικών υπηρεσιών σε ζητήματα ταυτοπροσωπίας και επιστροφής, ως και μέσω του ενωσιακού Προγράμματος Επανένταξης (EU Reintegration Programme).
Τέλος, στο πλαίσιο του Κανονισμού για τη Διαχείριση Ασύλου και Μετανάστευσης (Asylum and Migration Management Regulation) και του Κανονισμού Κρίσεων (Regulation addressing situations of crisis and force majeure in the field of migration and asylum), ο Οργανισμός θα πρέπει να παρέχει εκτενείς πληροφορίες στην Ε. Επιτροπή, ιδίως ενόψει της υιοθέτησης της ενωσιακής Ετήσιας Έκθεσης Ασύλου και Μετανάστευσης (European Annual Asylum and Migration Report), ως επίσης για να αξιολογηθεί κατάλληλα αν κάποιο κράτος μέλος βρίσκεται ή όχι σε κατάσταση κρίσης.
Σε πορεία πλήρους εφαρμογής
Το νέο νομοθετικό πλαίσιο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο τίθεται σε ισχύ είκοσι μέρες μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μετά την ημερομηνία αυτή, σε διάστημα δύο ετών θα πρέπει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν το νέο νομοθετικό πλαίσιο στην πράξη. Εντός Ιουνίου 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει το Κοινό Εφαρμοστικό Σχέδιο. Έξι μήνες μετά, τα κράτη μέλη θα ακολουθήσουν με τα οικεία Εθνικά Εφαρμοστικά Σχέδιά τους. Κατά συνέπεια, η εφαρμογή του Συμφώνου γίνεται βάσει σταδιακής στρατηγικής, που θα ολοκληρωθεί με την έναρξη εφαρμογής του νέου νομοθετικού πλαισίου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο μέχρι τα μέσα του έτους 2026.
Περισσότερα για το θέμα διαβάστε ΕΔΩ
