Ο Κάρλο Πόντζι, μετέπειτα Τσαρλς, γεννήθηκε το 1882 στο Λούγκο της Ιταλίας, την πόλη που έδωσε το όνομα της στον περίφημο καφέ και ανέθρεψε τον μετέπειτα εφευρέτη μιας εκ των διασημότερων οικονομικών κομπινών μέχρι σήμερα. Της περιβόητης «πυραμίδας».
Οι περισσότεροι εξ ημών έχουν συνδέσει αυτή την μορφή οικονομικού εγκλήματος με τον διαβόητο Μπέρνι Μάντοφ, επενδυτή της Wall Street των αρχών του 21ου αιώνα, καταδικασμένο σε 150 έτη φυλάκισης για τις οικονομικές του απάτες που συντάραξαν ένα ολόκληρο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Περίπου 100 χρόνια πριν όμως, υπήρξε ένας πιτσιρικάς μετανάστης που άνοιξε το δρόμο για μια επιχειρηματική ιδέα που ενώ αρχικά φαινόταν αθώα, έκρυβε από πίσω της το μεγαλύτερο οικονομικό έγκλημα της εποχής εκείνης.
Το ξεκίνημα
Έχοντας γίνει δεκτός στο πανεπιστήμιο Λα Σαπιέντζα της Ρώμης, οι γονείς του είχαν μεγαλεπήβολα σχέδια για αυτόν.
Ο ίδιος όμως δεν πάτησε ποτέ το πόδι του στη σχολή. Λάτρης της εφήμερης διασκέδασης και του τζόγου, ξόδευε μέχρι και την τελευταία του λιρέτα σε ακολασίες και ημιπαράνομες δραστηριότητες.
Η οικογένειά του, μη αντέχοντας το οικονομικό βάρος, τον προέτρεψε να μεταναστεύσει στην γη της επαγγελίας, την Αμερική, προσδοκώντας ότι ο Κάρλο θα μεταμορφωνόταν εκεί στα «ξένα». Αν μπορούσαν να μαντέψουν την συνέχεια σίγουρα δε θα «σκάρωναν» ποτέ αυτή την «φαεινή ιδέα».
Το ταξίδι
Στις αρχές του 20ου αιώνα, το μακρινό 1903, ο Πόντζι σάλπαρε για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού με λίγες οικονομίες στην τσέπη για τα πρώτα του έξοδα.
Εθισμένος όμως στον τζόγο, έφτασε στην Αμερική με μόλις 2,5 δολάρια, αφού είχε ξοδέψει όλα του τα χρήματα κατά την διάρκεια του ταξιδιού.
Μετά από αρκετά χρόνια δήλωσε σε μια συνέντευξη του στους New York Times, πως ενώ έφτασε «άφραγκος» στην Αμερική, τα όνειρα του για να βγάλει εκατομμύρια δεν τον «άφησαν» ποτέ. Πεισματάρης και με πίστη στον εαυτό του, τελικά είχε δίκιο. Κατάφερε να εκπληρώσει τις προσδοκίες του, χρησιμοποιώντας την οξυδέρκεια του στο μέγιστο βαθμό.
Το ξεκίνημα
Τα πρώτα χρόνια τον βρήκαν μεταξύ κουζίνας και σάλας, κάνοντας άλλοτε τον σερβιτόρο και άλλες φορές τον λαντζέρη.
Αυτό βέβαια ήταν κάτι που δεν τον ικανοποιούσε και το 1907 αποφάσισε να μεταναστεύσει ξανά, αυτή την φορά στον κοντινό Καναδά.
Εκεί κατάφερε να βρει μια καλύτερη δουλειά, ως ταμίας σε μια τοπική τράπεζα του Μόντρεαλ.
Η κακοδαιμονία του όμως συνεχίστηκε, καθώς σύντομα η τράπεζα που εργαζόταν χρεωκόπησε. Στο ενδιάμεσο, είχε πλαστογραφήσει μια επιταγή την οποία πήγε να εξαργυρώσει όταν έμεινε χωρίς δουλειά αλλά και πάλι η ατυχία του χτύπησε την πόρτα. Συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές, μέσα από τις οποίες αλληλογραφούσε με τους γονείς του, λέγοντας τους ότι εργάζεται ως σωφρονιστικός υπάλληλος.
Μετά την αποφυλάκιση του και αφού δεν είδε «άσπρη μέρα» ούτε στον χιονισμένο Καναδά, αποφάσισε να επιστρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μια νέα αρχή
Σύντομα βρέθηκε ξανά μπλεγμένος, σε ένα δίκτυο παράνομης μεταφοράς Ιταλών μεταναστών αυτή την φορά και οδηγήθηκε στις φυλακές της Ατλάντα για δύο χρόνια.
Βγαίνοντας από την φυλακή, επέστρεψε ξανά στην Βοστώνη-την πόλη που είχε μεταναστεύσει αρχικά- και το 1918 παντρεύεται μια νεαρή Αμερικανίδα. Ενώ όλα έδειχναν ότι επιτέλους η ζωή του μπήκε σε μια σειρά, εκείνος απογοητευμένος από την ζωή του και δυσαρεστημένος από τις δουλειές που έβρισκε, η καλύτερη εκ των οποίων ήταν στο μανάβικο του πεθερού του, αποφάσισε να επιστρέψει στην παρανομία.
Το σχήμα Πόντζι
Τα Χριστούγεννα του 1919, ο Πόντζι ίδρυσε χωρίς κεφάλαια την «The Security Exchange Company». Μια εταιρεία «φάντασμα» που υποσχόταν 50% κέρδος μέσα σε 90 ημέρες. Ο ίδιος βέβαια δεν επένδυε κάπου τα χρήματα των πελατών του, όπως οι ίδιοι νόμιζαν, αλλά με κάθε νέο πελάτη πλήρωνε τον προηγούμενο. Έτσι, πολύ σύντομα ολοένα και περισσότεροι πείθονταν να επενδύσουν σε αυτόν.
Το περιβόητο σχήμα Πόντζι ήταν κατ’ ουσίαν μια πυραμίδα, που στο μέλλον «άνθισε» πάρα πολύ και οι απάτες μέσω αυτής της κομπίνας συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Το καλοκαίρι του 1920 όμως, μια τοπική εφημερίδα της Βοστώνης έβγαλε τα «άπλυτά» του στην δημοσιότητα.
Ο Πόντζι, ο οποίος έφτασε να δέχεται καθημερινά 200.000 δολάρια από νέους πελάτες, κατόρθωσε να προκαλέσει την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της πόλης μόλις σε 6 μήνες. Οι περισσότερες τοπικές τράπεζες πτώχευσαν εξαιτίας της ξαφνικής και μεγάλης εκροής κεφαλαίων.
Η επόμενη μέρα
Μετά την εκ νέου καταδίκη και φυλάκιση του, ο Πόντζι απελάθηκε στην γενέτειρα του. Το μυαλό του όμως ήταν διαρκώς ανήσυχο και σύντομα αποφάσισε να μετοικήσει στην Λατινική Αμερική, αποδεχόμενος πρόταση του Μουσολίνι το 1938 να αναλάβει διευθυντής στο παράρτημα των δημόσιων αερογραμμών της Ιταλίας, καθώς αν και ανεπιθύμητος στην Αμερική ήταν πλέον διάσημος στην πατρίδα του.
Αν και κατάφερε να βγάλει αρκετά χρήματα κ να απολαμβάνει μια πλούσια ζωή, ο ίδιος λάτρευε την περιπέτεια και την κομπίνα. Οταν το 1942 η αεροπορική εταιρεία έκλεισε λόγω του Β Παγκοσμίου Πολέμου, ο Πόντζι έμεινε κ πάλι άνεργος. Σύντομα ξόδεψε όλες τις οικονομίες του κ αναγκάστηκε να εργαστεί σε ένα ξενοδοχείο στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, από το οποίο απολύθηκε λόγω εξαπάτησης δεκάδων πελατών.
Ο μιμητής του
Το 2008, ο Μπέρναρντ Μάντοφ καταδικάστηκε στις ΗΠΑ για την δημιουργία ενός σχήματος Πόντσι που παραποιούσε εμπορικές αναφορές για να δείξει ότι ένας πελάτης κέρδιζε από επενδύσεις που δεν υπήρχαν. Ο Μάντοφ πρώην χρηματιστής, σύμβουλος επενδύσεων, διετέλεσε πρόεδρος του Nasdaq στη χρυσή εποχή της κούρσας των τεχνολογικών μετοχών και έχαιρε της αποστολής εμπιστοσύνης τόσο των εποπτικών αρχών όσο και της υψηλής διεθνούς οικονομικής τάξης. Υποτίθεται ότι τα χρήματα που διαχειριζόταν επενδύονταν σε μετοχές εταιρειών, με περίπλοκες δικλείδες ασφάλειας για προσφορές για αγοραπωλησίες τίτλων στο μέλλον. Ο Μάντοφ πέθανε στη φυλακή στις 14 Απριλίου 2021.
Το τέλος
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, τα πέρασε σε ένα πτωχοκομείο στο Ρίο και απεβίωσε τον Γενάρη του 1949, σε ηλικία 67 ετών.
Αν και η μοίρα δεν του φέρθηκε όπως ο ίδιος περίμενε, έζησε μια πολυτάραχη ζωή και «έφυγε» χαμογελαστός έχοντας ζήσει σχεδόν τα πάντα. Απάτες, έρωτες, τζόγο, χρεωκοπίες, φυλακίσεις, ταξίδια, πολυτέλεια αλλά και φτωχικά γεράματα.
Το όνομα του, και κυρίως οι περιβόητες πυραμίδες του με την ονομασία σχήμα Πόντζι μνημονεύονται μέχρι σήμερα και αποτελούν έμπνευση για δεκάδες οικονομικούς απατεώνες που μοιράζονται το ίδιο όνειρο με τον ίδιο. Το εύκολο χρήμα.
