Χωρίς τον Ήλιο, η ζωή στη Γη δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Ένα αστέρι που ζέσταινε τον μικρό βραχώδη πλανήτη μας, βοήθησε στη δημιουργία συνθηκών που σήμαιναν ότι η ζωή θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε αυτή τη μικρή γωνιά του σύμπαντος. Ωστόσο, κατά κάποιον τρόπο, ορισμένοι άνθρωποι φαίνεται να έχουν αναπτύξει αλλεργία στο ηλιακό φως.
Το φως του Ήλιου αποτελείται από ένα φάσμα ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που περιλαμβάνει το ορατό φως, τις υπέρυθρες (θερμότητα) και τις υπεριώδεις (UV) ακτίνες, τις τελευταίες μάλιστα δεν μπορούμε να τις δούμε ή να τις αισθανθούμε. Παρ’ όλα αυτά, εκείνες μπορεί να είναι και η αιτία για μία σειρά από βλάβες που προκαλούνται από τον Ήλιο, οι οποίες κυμαίνονται από ενοχλητικές έως επώδυνες και θανατηφόρες.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το «IFL Science», ο ειδικός σε θέματα αλλεργίας στον Ήλιο, Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι, επικεφαλής της Φωτοδερματολογίας στο Ινστιτούτο Δερματολογίας «St John’s» στο νοσοκομείο «Guy’s and St Thomas’» του Λονδίνου, αναφέρεται στις γνωστές και λιγότερο γνωστές αλλεργίες στην ηλιακή ακτινοβολία. Ένας άνθρωπος, λοιπόν, μπορεί να είναι αλλεργικός στο φως του Ήλιου, αλλά με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους.
Πώς η υπεριώδης ακτινοβολία του Ήλιου επηρεάζει το ανθρώπινο σώμα
Ο Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι υποστηρίζει πως ο Ήλιος επηρεάζει το ανθρώπινο σώμα, σημειώνοντας: «Αν δείτε το φως του Ήλιου με ένα πρίσμα, θα διαπιστώσετε ότι θα έχετε τα χρώματα του ουράνιου τόξου, αλλά μόνο όλα τα ορατά, από τα μικρότερα έως τα μεγαλύτερα μήκη κύματος. Ωστόσο, αν βάλετε το χέρι σας μέσα σε αυτό, δεν θα δείτε τίποτα, αλλά θα το αισθανθείτε ζεστό – αυτό είναι το υπέρυθρο. Δεν μπορείτε να δείτε και δεν μπορείτε να αισθανθείτε τίποτα, αλλά αν κρατήσετε το χέρι σας εκεί για αρκετή ώρα, θα καείτε από τον Ήλιο. Αυτό ονομάζεται υπεριώδης ακτινοβολία (UV) και είναι το 5% αυτού που μας στέλνει ο Ήλιος».
Ακόμα, ο ίδιος προσθέτει: «Η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να διαπεράσει το δέρμα επειδή τυχαίνει η ενέργεια ενός φωτονίου υπεριώδους ακτινοβολίας να ταιριάζει με το ενεργειακό χάσμα μεταξύ των τροχιακών ηλεκτρονίων στα μόρια που περιέχουν άνθρακα και μας απαρτίζουν και με αυτό εννοώ τις πρωτεΐνες, το DNA, τα λιπίδια κ.λπ.. Έτσι, αυτός είναι ένας πολύ φυσικός τρόπος για να πούμε ότι η υπεριώδης ακτινοβολία αλλάζει χημικά τα βιοχημικά στοιχεία που μας συνθέτουν και έτσι κάθε κομμάτι του σώματος που εκτίθεται στο φως της ημέρας, θα αλλάξει οπουδήποτε περνάει η υπεριώδης ακτινοβολία. Θα περάσει μέσα από τα πρώτα δύο χιλιοστά του δέρματος, θα φτάσει στα μάτια και αυτό που θα έχουμε είναι ότι όλη την ώρα που τα κύτταρα εκτίθενται στο ηλιακό φως, το DNA τους αλλάζει, και έχουμε μεταλλάξεις και αλλαγές στο DNA».
Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον ειδικό, «κάθε είδους μακροπρόθεσμα κύτταρα, όπως τα βλαστικά κύτταρα που βρίσκονται χιλιοστά κάτω στο δέρμα, ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι έχουν αλλάξει τον γενετικό κώδικα». Κατά συνέπεια, το ανοσοποιητικό σύστημα αποκρίνεται άμεσα και έτσι το δέρμα μας αρχίζει να δημιουργεί όλες αυτές τις αυτοάνοσες αντιδράσεις ενάντια σε τμήματα του σώματός μας που έχουν υποστεί κάποια ζημιά.
Ποια η άμυνα του οργανισμού απέναντι στην υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου
Ουσιαστικά, το φως της ημέρας είναι ένα πανταχού παρόν, δυνητικά πολύ επικίνδυνο, το οποίο σαφώς βλάπτει οτιδήποτε συναντά στο σώμα. Ως αποτέλεσμα αυτού, χρειάστηκε να αναπτύξουμε το ανοσοποιητικό αμυντικό σύστημά μας για να αντιμετωπίσουμε αυτή τη μεγάλη απειλή που μπορεί να προκαλέσει καρκίνο, αυτοάνοσα νοσήματα, να προκαλέσει μεταλλάξεις στο DNA κ.λπ..
Έτσι, όπως επισημαίνει ο Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι, «παράγετε χρωστική ουσία (στο δέρμα), ώστε μελλοντικά να περιοριστεί η βλάβη. Μαυρίζετε, δηλαδή, αρκετά γρήγορα για να προστατευτείτε από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, ώστε αν το ίδιο πράγμα συμβεί μελλοντικά, να απορροφηθεί και να μην φτάσει στο DNA». Ακόμα, υπάρχει ένας ενδοκυτταρικός, πολύπλοκος τρόπος επιδιόρθωσης του DNA που αναζητά όλα αυτά τα κομμάτια τα οποία έχουν υποστεί ζημιά και τα αφαιρεί πριν μετατραπούν σε μεταλλάξεις, όπως είναι ο καρκίνος. Τα κύτταρα των οποίων το DNA έχει υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη, οδηγούνται σε «κυτταρική αυτοκτονία», γνωστή και ως «απόπτωση». Με άλλα λόγια, αυτά «πεθαίνουν» και αυτό προκαλεί την αντίδραση που βλέπουμε ως ηλιακό έγκαυμα.
Φως του Ήλιου | Πηγή: Unsplash • @ro_ka
Πώς αντιδρά το ανοσοποιητικό σύστημα στο ηλιακό φως
Το ανοσοποιητικό σύστημα του δέρματος είναι βαθιά ανοσοκατασταλμένο για περίπου τρεις ημέρες μετά την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία και τρεις ημέρες είναι αρκετές για να διορθωθούν όλες οι βλάβες που προκαλούνται από την υπεριώδη ακτινοβολία και τα αλλοιωμένα συστατικά που αυτή προκαλεί, όπως είναι οι πρωτεΐνες στο δέρμα, σύμφωνα με τον Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι.
Εντούτοις, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου των τριών ημερών, αυτό που δεν πρέπει να γίνει είναι το κολλαγόνο ή κάτι φυσιολογικό που έχει αλλοιωθεί ελαφρώς από την υπεριώδη ακτινοβολία, να μπερδευτεί με κάτι που πρέπει να διορθωθεί στο σώμα μας, προκαλώντας έτσι ανοσολογική αντίδραση εναντίον του. Σε αυτή την περίπτωση, δυστυχώς, η ανοσολογική απόκριση μπορεί να αρχίσει να επιτίθεται στο κολλαγόνο σας που δεν έχει αλλοιωθεί από την υπεριώδη ακτινοβολία, επομένως δημιουργείται μία αυτοάνοση ασθένεια.
Οι αλλεργίες στο φως του Ήλιου που υπάρχουν
Πολύμορφο εξάνθημα
Η πιο συχνή αλλεργία στον Ήλιο στις εύκρατες ζώνες είναι η πολυμορφική φωτοεξέλιξη, που μερικές φορές αποκαλείται «φλεγμονώδης θερμότητα» και προσβάλλει έναν στους έξι ανθρώπους. Λίγες ώρες μετά την έκθεση, ορισμένα μέρη του σώματος (το στήθος και ο λαιμός, το άνω μέρος της πλάτης, οι ώμοι και οι μηροί) θα εμφανίσουν ένα εξαιρετικά δυσάρεστο κόκκινο εξάνθημα, το οποίο παραμένει έως και επτά με δέκα ημέρες και, στη συνέχεια, εξαφανίζεται. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν μία ελαφρώς πιο ενεργή ανοσολογική αντίδραση σε αυτό το τριήμερο μετά την έκθεση στο ηλιακό φως. Για πραγματικά σοβαρές κρίσεις, χρησιμοποιούμε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, δηλαδή στεροειδείς κρέμες και δισκία.
Χρόνια ακτινική δερματίτιδα
Λιγότερο συχνή, αλλά μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά σοβαρή, είναι η χρόνια ακτινική δερματίτιδα, κατά την οποία απολύτως μικροσκοπικές ποσότητες υπεριώδους ακτινοβολίας μπορούν να προκαλέσουν μία πραγματικά σοβαρή δερματίτιδα. Μπορεί, σύμφωνα με τον Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι, να προκληθεί ξηρό, φλεγμονώδες δέρμα, συνοδεία κνησμού, που μπορεί να πρηστεί και να εμφανιστεί στα χέρια, στους πήχεις, στο πρόσωπο και στον λαιμό για διάστημα έως και έξι μηνών ή ενός έτους. Οι περισσότερες από τις συνήθεις θεραπείες για το έκζεμα είναι ανεπαρκείς, οπότε πολλοί ασθενείς θεραπεύονται μόνο με πολύ ισχυρά δισκία ή ενέσεις που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να αποφεύγουν τον Ήλιο.
Ερυθροποιητική πρωτοπορφυρία (EPP)
Υπάρχουν οι σπανιότερες αλλά πολύ σοβαρές γενετικές ασθένειες που προκαλούν φωτοευαισθησία, όπως είναι μία οικογένεια κληρονομικών ασθενειών που ονομάζεται «πορφυρία» και όλες οφείλονται στη συσσώρευση χημικών ουσιών στο εσωτερικό των πορφυρίνων, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της αιμοσφαιρίνης.
Συγκεκριμένα, αυτή που προκαλεί την πιο σοβαρή υπερευαισθησία ονομάζεται «ερυθροποιητική πρωτοπορφυρία (EPP)» και είναι μία κληρονομική έλλειψη ενός ενζύμου στην πορεία της αίμης, η οποία είναι πρόδρομος της αιμοσφαιρίνης και είναι απαραίτητη για τη δέσμευση του οξυγόνου στην κυκλοφορία του αίματος. Μάλιστα, στα άτομα με ερυθροποιητική πρωτοπορφυρία (EPP), στις λεπτότερες περιοχές του δέρματος – το πρόσωπο, τα πόδια και τα χέρια – η πορφυρίνη γίνεται τοξική, καταστρέφει οτιδήποτε βρίσκεται γύρω της ως αποτέλεσμα της έκθεσής της στο φως της ημέρας.
Με άλλα λόγια, η ερυθροποιητική πρωτοπορφυρία (EPP) προκαλείται από το ορατό μπλε φως, όχι από την υπεριώδη ακτινοβολία, και βλάπτει τα αιμοφόρα αγγεία στο δέρμα, προκαλώντας έντονο πόνο που μπορεί να συνεχιστεί για τρεις ή τέσσερις ημέρες. Αυτοί οι ασθενείς, σύμφωνα με τον Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι, έχουν ένα εξαιρετικά επώδυνο πρόβλημα φωτοευαισθησίας δια βίου. Η ασθένεια αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1961 αλλά, τα τελευταία χρόνια, φαίνεται να έρχονται αποτελεσματικές θεραπείες. Ένα φάρμακο που έχει περάσει το στάδιο της δοκιμής, αυξάνει τη μελάγχρωση του δέρματος, γεγονός που δεν θα έπρεπε απαραίτητα να είναι πολύ χρήσιμο στην ερυθροποιητική πρωτοπορφυρία, αλλά φαίνεται να έχει άλλες επιδράσεις στο δέρμα, οι οποίες μοιάζει να είναι μάλλον αποτελεσματικές.
Γυαλιά ηλίου και υπεριώδης ακτινοβολία | Πηγή: Unsplash • @hg_photo
Μελαχρωματική ξηροδερμία
Σπάνια, αλλά πολύ σοβαρή, είναι η μελαχρωματική ξηροδερμία. Ευτυχώς, διαθέτουμε ένα αποτελεσματικό και εξελιγμένο σύστημα επιδιόρθωσης του DNA, αλλά αν τύχει να έχετε μία μετάλλαξη σε ένα από τα γονίδια που κωδικοποιούν τις πρωτεΐνες οι οποίες αποτελούν μέρος αυτού του τρόπου επιδιόρθωσης του DNA, τότε έχετε μία κληρονομική γενετική έλλειψη επιδιόρθωσης του DNA σε αυτά τα κύτταρα. Δεν μπορεί να επιδιορθωθεί η βλάβη του DNA, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε φορά που οι άνθρωποι με μελαχρωματική ξηροδερμία βγαίνουν έξω, αν δεν είναι σκοτάδι, θα παρουσιάσουν βλάβες που δεν επιδιορθώνονται σε όλα τα κύτταρα του δέρματός τους, οι οποίες θα μετατραπούν σε μεταλλάξεις.
Έτσι, σύμφωνα με τον Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι, εάν οι άνθρωποι με μελαχρωματική ξηροδερμία δεν είναι πολύ καλά προστατευμένοι από την υπεριώδη ακτινοβολία μέχρι την ηλικία των 5 ή 6 ετών, μπορεί να αναπτύξουν πολλαπλούς καρκίνους του δέρματος και βλάβες στα μάτια. Σε περιοχές όπου δεν υπάρχει καλή πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, ο μέσος όρος ζωής είναι τα 13 ή τα 14 έτη. Βέβαια, όπως επισημαίνει ο ειδικός, σε πιο ανεπτυγμένες χώρες όπου υπάρχουν καλύτερες υπηρεσίες υγείας, αλλά και όπου μπορεί να υπάρχουν λιγότερη ηλιοφάνεια και αντηλιακά, η διάρκεια ζωής μπορεί να είναι μεγαλύτερη. Με εξειδικευμένες υπηρεσίες, αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι πολλοί άνθρωποι με μελαχρωματική ξηροδερμία μπορούν να ζήσουν έχουν σχεδόν φυσιολογική διάρκεια ζωής, αρκεί να έχουν και εξαιρετικά μεγάλη προστασία.
Ηλιακή κνίδωση
Μία σοβαρή νόσος που προκαλείται από το ηλιακό φως, ονομάζεται ηλιακή κνίδωση. Επισημαίνεται ότι η κνίδωση είναι πολύ συνηθισμένη, κατά την οποία το σώμα απελευθερώνει ισταμίνη και εμφανίζονται εξανθήματα για μερικές ώρες και μετά υποχωρούν ξανά. Αυτό που είναι σπάνιο είναι η ηλιακή εκδοχή, καθώς προκύπτει σε πολύ σοβαρή μορφή και είναι αποτέλεσμα αλλεργίας στην υπεριώδη ακτινοβολία ή στο ορατό φως του Ήλιου. Δεν εμφανίζονται απλώς εξανθήματα αλλά, σύμφωνα με τον Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι, παρατηρείται έντονη φαγούρα και μεγάλα κόκκινα εξανθήματα στο δέρμα.
Το πρόβλημα είναι ότι ναι μεν η ηλιακή κνίδωση υποχωρεί μέσα σε λίγη ώρα, δεν είναι ερυθροποιητική πρωτοπορφυρία (EPP) ή χρόνια ακτινική δερματίτιδα, με εξάρσεις που διαρκούν μέρες ή εβδομάδες, αλλά σχετίζεται με μόα δυσάρεστη αίσθηση κάθε φορά που βγαίνετε από το σπίτι. Οι άνθρωποι με ηλιακή κνίδωση είναι ουσιαστικά φυλακισμένοι στα σπίτια τους κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά οι νεαροί ενήλικες προσβάλλονται συχνότερα. Έχουμε βελτιωμένες θεραπείες, ενέσεις ή δισκία, και η ηλιακή κνίδωση μπορεί να υποχωρήσει από μόνη της.
Δερματίτιδα λόγω φωτοεπαφής
Υπάρχει κάτι που ονομάζεται δερματίτιδα φωτοεπαφής, η οποία στην πραγματικότητα δεν είναι αλλεργία στον Ήλιο, αλλά αλλεργία σε ορισμένες χημικές ουσίες που περιέχονται στα αντηλιακά. Με μερικές από αυτές τις χημικές ουσίες, ιδιαίτερα στα αντηλιακά και στα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη τζελ, η δερματίτιδα λόγω φωτοεπαφής δεν συμβαίνει εκτός αν έχετε ευαισθησία και στην υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου, σύμφωνα με τον Δρ. Ρόμπερτ Σαρκάνι.
