Οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας έχουν επιφορτιστεί να συζητήσουν τα θαλάσσια σύνορα και την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, μετά τη σύντομη αλλά κομβική συνάντηση της περασμένης εβδομάδας μεταξύ του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη.
Σηματοδότησε ένα σημαντικό βήμα προόδου στη μακροχρόνια εδαφική διαμάχη μεταξύ των δύο χωρών σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Μητσοτάκης και Ερντογάν έχουν εξουσιοδοτήσει τους αντίστοιχους υπουργούς Εξωτερικών, Γιώργο Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν, να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης δύο φάσεων. Η πρώτη φάση θα θέσει τις βάσεις, εστιάζοντας στον καθορισμό του νομικού και διαδικαστικού πλαισίου για τις συνομιλίες.
Κεντρική θέση σε αυτό το στάδιο θα είναι ο καθορισμός του εφαρμοστέου διεθνούς δικαίου και η δημιουργία της δυνατότητας παραπομπής τυχόν ανεπίλυτων ζητημάτων σε διεθνές δικαστήριο, όπως το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή το Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας στο Αμβούργο.
Η δεύτερη φάση θα ξεκινήσει στις αρχές του 2025, μετά το Συμβούλιο Υψηλού Επιπέδου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας τον Ιανουάριο. Αυτή η φάση θα περιλαμβάνει πιο λεπτομερείς διαπραγματεύσεις, συμπεριλαμβανομένων των συζητήσεων για συγκεκριμένους χάρτες και τεχνικές λεπτομέρειες σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών. Και οι δύο χώρες ελπίζουν ότι αυτές οι συζητήσεις θα φέρουν σαφήνεια στο επίμαχο ζήτημα των αλληλοεπικαλυπτόμενων αξιώσεων, το οποίο έχει τροφοδοτήσει εντάσεις για δεκαετίες.
Ιστορικά, οι διαπραγματεύσεις για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ήταν γεμάτες δυσκολίες, με διάφορες προσπάθειες να καθυστερούν για βαθιές διαφορές. Το ζήτημα περιπλέκεται περαιτέρω από τις διαφορετικές ερμηνείες του διεθνούς δικαίου, ιδίως όσον αφορά τα χωρικά ύδατα και τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες (ΑΟΖ) στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Σε σύγκριση με προηγούμενες προσπάθειες, η τρέχουσα διπλωματική πρωτοβουλία έχει μια ανανεωμένη αίσθηση σκοπού. Και οι δύο πλευρές προσεγγίζουν τις συνομιλίες με συγκρατημένη αισιοδοξία, έχοντας υπόψη τη γεωπολιτική σημασία της περιοχής και τα πιθανά οικονομικά οφέλη από τους αναξιοποίητους ενεργειακούς πόρους στα επίμαχα ύδατα. Η έμφαση στα διεθνή νομικά πλαίσια και στην πολυμερή διπλωματία, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή τεχνικών εμπειρογνωμόνων, θεωρείται ως ένας τρόπος αποπολιτικοποίησης της διαδικασίας και εστίασης σε πρακτικές λύσεις.
Το χρονοδιάγραμμα αυτών των διαπραγματεύσεων είναι σημαντικό, με ευρύτερες περιφερειακές και διεθνείς επιπτώσεις. Οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ προσθέτουν ένα επιπλέον στρώμα αβεβαιότητας, καθώς τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία διατηρούν ισχυρές στρατηγικές σχέσεις με την Ουάσιγκτον. Τα εκλογικά αποτελέσματα θα μπορούσαν να επηρεάσουν την τροχιά των διαπραγματεύσεων, ειδικά εάν οι αλλαγές στην αμερικανική εξωτερική πολιτική επηρεάσουν την Ανατολική Μεσόγειο.
