Η κρίση των Ιμίων και το 2023

Τα τελευταία χρόνια και κυρίως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 στην Τουρκία, όταν και αλλάζει η στάση του προέδρου Ερντογάν έναντι της Δύσης, η μόνιμη συζήτηση στον δημόσιο διάλογο στην Ελλάδα κινείται γύρω από ένα ερώτημα «θα έχουμε θερμό επεισόδιο;».

Η επιθετική ρητορική που έχει υιοθετήσει το τελευταίο διάστημα ο Πρόεδρος Ερντογάν, αλλά και σημαντικοί υπουργοί του (Ακάρ – Άμυνας, Τσαβούσογλου – Εξωτερικών) και συνοψίζεται στο περίφημο «θα έρθουμε μια νύχτα», έχει ενισχύσει το φόβο εμπλοκής, ώστε δικαίως να αναρωτιόμαστε: «Το εννοεί η Τουρκία; Που το πάει ο Ερντογάν; Τι μπορεί να κάνει; Θα είμαστε μόνοι μας; Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι σύμμαχοι μας;» Οι απαντήσεις των ειδικών είναι πολλές και διάφορες, όπως πολλά και διάφορα είναι τα πιθανά και απίθανα σενάρια μιας πιθανής κλιμάκωσης. Λίγοι όμως, ελάχιστοι θα έλεγα, βάζουν στον δημόσιο διάλογο μία κρίση που μπορεί να απαντήσει σε όλα αυτά τα ερωτήματα: την κρίση των Ιμίων, του Ιανουαρίου 1996.

Τα γεγονότα της κρίσης έχουν χαθεί από τη συζήτηση, η μνήμη έχει θολώσει και έχουν μείνει μόνο δυο τρεις στιγμές. Η πτώση του ελικοπτέρου και ο θάνατος τριών αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού μας (ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός), η περίφημη φράση του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη «ευχαριστώ την κυβέρνηση των ΗΠΑ» και μια γενικότερη κριτική περί ενδοτισμού.

Τα Ίμια ήταν ένα γεγονός σταθμός για τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, αλλά και για τους διεθνολόγους, κυρίως της νεότερης γενιάς, όπως εγώ, που δεν είχαμε ζήσει την προηγούμενη μεγάλη κρίση του 1987. Η πτυχιακή μου εργασία αφορά τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας και το ρόλο των ΗΠΑ και βασίζεται σε έξι μελέτες περίπτωσης, τρεις κρίσεις και τρεις πρωτοβουλίες ύφεσης. Η μία είναι τα Ίμια.

Αν μελετήσουμε προσεκτικά εκείνη την κρίση θα πάρουμε πολλές απαντήσεις για το πώς μπορεί να μοιάζει ένα θερμό επεισόδιο, αν και πώς μπορούν να μας βοηθήσουν οι σύμμαχοί μας και αν η Τουρκία θέλει να μας κάνει πόλεμο. Θα αντλήσουμε όμως (η πολιτική ηγεσία και οι ένοπλες δυνάμεις το έκαναν) και διδάγματα για το τι δεν πρέπει να κάνουμε. Η διαχείριση της κρίσης των Ιμίων ήταν προβληματική. Ο σκοπός όμως αυτού του κειμένου δεν είναι να αξιολογήσει επιστημονικά τη διαχείριση εκείνης της κρίσης, αλλά να τονίσει ορισμένα σημεία που μας αφορούν και σήμερα.

Το πολιτικό περιβάλλον της εποχής σε Ελλάδα και Τουρκία ήταν προβληματικό. Η Ελλάδα βρισκόταν στη δίνη της ασθένειας του Ανδρέα Παπανδρέου και στη μετάβαση σε μία νέα ηγεσία, αρχικά στην κυβέρνηση και στη συνέχεια στο κόμμα, υπό τον εκσυγχρονιστή Κώστα Σημίτη. Η κρίση των Ιμίων βρήκε την Ελλάδα και την κυβέρνηση Σημίτη σε αυτή την πρώτη φάση της μετάβασης. Στην Τουρκία, η κυβέρνηση της Τανσού Τσιλέρ βρισκόταν στη δίνη σκανδάλων με εκτεταμένες κατηγορίες για διαφθορά και με πολλούς κλυδωνισμούς. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε πως η αστάθεια ήταν το βασικό χαρακτηριστικό της εσωτερικής πολιτικής σκηνής και των δύο χωρών.

Στη δημιουργία και στην κλιμάκωση της κρίσης είχαν σημαντικό ρόλο, και από τις δύο πλευρές, εξωθεσμικοί παράγοντες, οι οποίοι με τη δράση τους έδωσαν την ευκαιρία στην Τουρκία να κλιμακώσει και να προκαλέσει. Εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και δημοσιογράφοι συνέβαλαν στην κλιμάκωση και στη δημιουργία της δύσκολης κατάστασης, με πράξεις που έφεραν προ τετελεσμένων γεγονότων κυρίως την πολιτική ηγεσία στην Ελλάδα.

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα  εκείνων των ημερών είναι η διάσταση απόψεων μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, αλλά και ένα περιβάλλον αμοιβαίας αμφισβήτησης, το οποίο δυστυχώς διέρρεε και στα ΜΜΕ. Είναι χαρακτηριστικό πως, αρκετές φορές, υπουργοί έκαναν διαχείριση μέσω της παρουσίας και των δηλώσεών τους σε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης – κι αξίζει να συνυπολογιστεί ότι τότε δεν υπήρχαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η κλιμάκωση έφτασε το προτελευταίο στάδιο πριν περάσουμε στο χειρότερο σενάριο, αυτό της πολεμικής σύγκρουσης. Είναι η επιτομή της κλιμάκωσης ενός επεισοδίου. Αυτό που τόσο ανακυκλώνουμε στον δημόσιο διάλογο ως ενδεχόμενο.

Οι ΗΠΑ ήταν η χώρα που με καταλυτική παρέμβαση απέτρεψε την περαιτέρω κλιμάκωση που θα οδηγούσε σε πόλεμο. Ο ρόλος του τότε υπουργού Εξωτερικών και έμπειρου διπλωμάτη Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ ήταν καταλυτική, καθώς ήταν αυτός που δημιούργησε παράθυρο διαλόγου και προσέφερε στις δύο χώρες ένα πλαίσιο αποκλιμάκωσης. Μια παρέμβαση που μπορεί σε κάποιους να μην άρεσε, καθώς δεν ήταν προάσπιση του δικαίου της Ελλάδας, ήταν όμως ο λόγος που δεν είχαμε πολεμική σύγκρουση. Αυτός είναι ο βασικός ρόλος των συμμαχιών, η αποτρεπτική παρέμβαση πριν από την κλιμάκωση.

Αυτά και άλλα πολλά μπορεί κάποιος να αντλήσει από την κρίση των Ιμίων και να κάνει την αναγωγή στο σήμερα, με τις ομοιότητες και τις διαφορές που υπάρχουν. Αυτό στο οποίο μπορούμε όλοι να συμφωνήσουμε είναι ότι ένα από τα χειρότερα σενάρια κλιμάκωσης είναι μια κρίση αντίστοιχη των Ιμίων.

Δύο τελευταία σημεία. Στις ΗΠΑ, παρά την καταλυτική παρέμβαση, η αίσθηση που υπήρχε ήταν ότι οι δύο χώρες ήταν έτοιμες να εμπλακούν σε πόλεμο για ένα βράχο και μερικές κατσίκες. Αυτή η αίσθηση είναι δηλωτική πως δεν είναι πάντα εύκολα αντιληπτό το πλαίσιο της αντιπαράθεσης Ελλάδας – Τουρκίας στο εξωτερικό. Το δεύτερο και τελευταίο σημείο ήταν η σκληρή ωρίμανση που προκάλεσε η κρίση σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο. Κυρίως στο δεύτερο, τα Ίμια, αλλά και η υπόθεση Οτσαλάν, ήταν τα δύο περιστατικά που οδήγησαν την κυβέρνηση Σημίτη στην περίφημη U-turn έναντι της Τουρκίας και στη στρατηγική του Ελσίνκι, ένα πλαίσιο μελλοντικής επίλυσης που περιείχε ως βασικούς πυλώνες την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το καθεστώς υποψηφιότητας της Τουρκίας. Η ωρίμανση του πιθανού πολέμου και ο στόχος ένταξης στην ΟΝΕ ήταν τα δύο βασικά κίνητρα εκείνης της επιλογής. Αυτό είναι και ένα δίδαγμα για σήμερα. Σαφώς και χρειάζεται η εσωτερική (ενίσχυση της αποτρεπτικής δυνατότητας) και η εξωτερική (διπλωματική παρέμβαση, συμμαχίες) εξισορρόπηση της Τουρκίας, πρέπει όμως να βρεθεί και ένα πλαίσιο που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε ένα μελλοντικό στάδιο επίλυσης. Η διαιώνιση διαφορών και οι κρίσεις δημιουργούν μόνο αστάθεια και ο πόλεμος δεν μπορεί ποτέ να βγει από το τραπέζι.

Πρέπει να υπάρξουν οι συνθήκες για ένα πλαίσιο διαλόγου, όσο και αν η συμπεριφορά της Τουρκίας δεν εξυπηρετεί σε αυτή την κατεύθυνση.

Share:

Facebook
Twitter
WhatsApp
Email

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΤτΕ: Μείωση €1,068 δισ. στις καταθέσεις τον Φεβρουάριο

Νέα μείωση 1,068 δις. ευρώ σημείωσαν οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα τον Φεβρουάριο (μείωση €5,2 δις. τον Ιανουάριο), δείγμα του ότι οι πολίτες βάζουν «χέρι» στα έτοιμα εξαιτίας της εκτεταμένης ακρίβειας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, μείωση κατά €912 εκατ.

Ευρωπαϊκό Κονκλάβιο: «Ευρώπη 2040: Το Αύριο είναι Σήμερα»

Το Ευρωπαϊκό Κονκλάβιο είναι μια πρωτοβουλία από πρώην υπουργούς, κορυφαίους διπλωμάτες και διανοητές από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Έχει ως στόχο να αναδείξει τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση και πώς θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των Ευρωπαίων

Πανικός στην Τουρκία για το ΠΓΥ ΗΡΑΚΛΗΣ (Α472): «Δεν ύψωσε Τουρκική σημαία» στην Σμύρνη – Τι απαντά το Τουρκικό ΥΠΑΜ

Πανικός έχει ξεσπάσει στα Τουρκικά social media και μέσα ενημέρωσης σήμερα για το πλοίο του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, ΠΓΥ ΗΡΑΚΛΗΣ (Α-472), το οποίο πυροδότησε αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη μη ύψωση της τουρκικής σημαίας κατά την επίσκεψή του

Α’ Υπαρχηγός Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής Αντιναύαρχος Λ.Σ. ΡΕΪΖΗΣ Δρόσος

Γεννήθηκε στη Σητεία το έτος 1969. Είναι απόφοιτος του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πειραιά. Εισήλθε στη Σχολή Δοκίμων Σημαιοφόρων Λ.Σ. το 1993 και αποφοίτησε το 1995 με το βαθμό του Σημαιοφόρου Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. Υπηρέτησε στο Λιμεναρχείο Ρεθύμνου ως Υπολιμενάρχης και στα

Μετάβαση στο περιεχόμενο