Μία από τις πιο αποφασιστικές κινήσεις που βοήθησαν την Ελλάδα στην οικονομική της ανάπτυξη, ήταν η υποτίμηση δραχμής του 1953. Εκείνη την εποχή, την χώρα κυβερνούσε ο «Δημοκρατικός Συναγερμός» του Αλέξανδρου Παπάγου, ο οποίος είχε επιτύχει νίκη στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου, λόγω του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος.
Ο «τσάρος» της οικονομίας ήταν ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης, ο οποίος ως υπουργος συντονισμού είχε υπό την εποπτεία του όλα τα παραγωγικά μοντέλα. Στις αρχές του 1953, η ελληνική οικονομία είχε ανασυγκροτηθεί, η παραγωγή και η κατανάλωση είχαν υπερβεί το προπολεμικά επίπεδα, ενώ αξιοσημείωτη ήταν η πρόοδος στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό σε πολλούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Όμως, το βιοτικό επίπεδο ήταν ακόμη πάρα πολύ χαμηλό.
Η δραχμή δεν ήταν αξιόπιστη
Aν και το εθνικό νόμισμα εκείνη την εποχή είχε υποτιμηθεί ήδη επτά φορές από τη γερμανική κατοχή, ούτε η οικονομία είχε εξυγιανθεί, ούτε το νόμισμα ήταν αξιόπιστο. Κυρίαρχο νόμισμα ήταν η λίρα, ο προϋπολογισμος ήταν μόνιμα ελλειμματικός και το κράτος λειτουργούσε χάρις στην αμερικανική βοήθεια.
Από την άλλη, η κυβέρνηση Παπάγου, έθεσε σε εφαρμογή μια αντιπληθωριστική πολιτική, που συνέβαλε στη μείωση των ελλειμμάτων του ισοζυγίου πληρωμών και του προϋπολογισμού. Αλλά αυτό δεν έφτανε, σύμφωνα με τους πιο αξιόλογους έλληνες οικονομολόγους (Βαρβαρέσος, Ζολώτας κ.ά.), που θεωρούσαν την αναπροσαρμογή της δραχμής έναντι του δολαρίου αναγκαία συνθήκη, προκειμένου να αυξηθούν οι εξαγωγές.
Το μυστικό σχέδιο του Μαρκεζίνη για την υποτίμηση της Δραχμής
Στις 9 Απριλίου 1953, ο τότε υπουργός Συντονισμού, Σπυρίδων Μαρκεζίνης ανακοίνωσε ξαφνικά την μείωση της αξίας της δραχμής κατά 50% έναντι του δολαρίου. Η κίνηση έφερε θετικά αποτελέσματα στην οικονομία.
Ο λόγος που προέβη σε αυτήν την μεγάλη υποτίμηση ήταν για να εξισορροπηθεί στο ισοζύγιο πληρωμών και να ενισχυθούν τα ελληνικά προϊόντα με τις εξαγωγές.
Ενήμεροι για το σχέδιο ήταν ο αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού Θάνος Καψάλης, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γιώργος Μαντζαβίνος και ο αμερικανός εκπρόσωπος στη Νομισματική Επιτροπή Κοστάντζο.
Πλήρη επίγνωση της επιχείρησης είχε ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπάγος, και οι εκπροσωποι του ΔΝΤ. Με την υποτίμηση καθιερωνόταν σε αντιστοιχία 30.000 δραχμών ανά δολάριο, έναντι των15.000 που ίσχυε έως τότε.
Το τελικό αποτέλεσμα της κίνησης του Μαρκεζίνη έφερε ένα κύμα ανατιμήσεων σε προϊόντα και απολύεων στον κλάδο της βιομηχανίας, ενώ μακροπρόθεσμα έβαλε σε τροχιά εξυγίανσης και ανάπτυξης την ελληνική οικονομία.
Η μυστική έκθεση για την πορεία της ελληνικής οικονομίας
Ο καθηγητής Κυριάκος Βαρβαρέσος, σ’ ένα απόσπασμα της έκθεσής του προς τον πρωθυπουργό Νικόλαο Πλαστήρα για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας (5/1/1952), που κρατήθηκε μυστικό, σημείωνε:
«…Η αναπροσαρμογή της δραχμής εις επίπεδον το οποίον να ανταποκρίνεται προς την πραγματικήν αγοραστικήν της δύναμιν είναι συνεπώς μία εκ των απαραιτήτων προϋποθέσεων δια την βελτίωσιν των οικονομικών της χώρας και ιδία την αποκατάστασιν του ισοζυγίου των εξωτερικών πληρωμών…»
Απαραίτητη, όμως, προϋπόθεση για να επιτύχει η αναπροσαρμογή, σύμφωνα με τον Βαρβαρέσο, ήταν η εξυγίανση της οικονομίας, η κάλυψη των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού, η καταπολέμηση του πληθωρισμού, η μείωση των κερδών των επιχειρηματιών με αύξηση της άμεσης φορολογίας κλπ. Ο ίδιος πρότεινε η ισοτιμία της δραχμής να αλλάξει από 1 δολλάριο=15.000 δραχμές, σε 1 δολλάριο=25.000 δραχμές. Ο Γεώργιος Καρτάλης, επίσης, υποστήριζε την υποτίμηση της δραχμής στη σχέση 1 δολλάριο=22.000 δραχμές.
