Κάθε υπάλληλος εν ευρεία εννοία , όταν παραβαίνει κάποιο από τα γενικά ή ειδικά καθήκοντά του , όπως αυτά οριοθετούνται από την οικεία νομοθεσία υπέχει τριπλή ευθύνη , ήτοι πειθαρχική (διοικητική) , ποινική και αστική .
Αστική ευθύνη σημαίνει ότι ο υπάλληλος έχει υποχρέωση να αποκαταστήσει σε χρήμα τη βλάβη που προξένησε με πράξη ή παράλειψη κατά την εκτέλεση των υπηρεσιακών καθηκόντων του έναντι του Δημοσίου , είτε ευθέως (άμεσα) , είτε έμμεσα για τη ζημία που υπέστη το Δημόσιο και εξαναγκάστηκε κατ΄εφαρμογή των άρθρων 105 και 106 Εισαγωγικού Νόμου Αστικού Κώδικα στην καταβολή αποζημιώσεως σε τρίτους και στη συνέχεια το Δημόσιο στρέφεται κατά των υπαιτίων υπαλλήλων του .
Η αναγωγή του Δημοσίου κατά του υπαλλήλου δηλ. να ζητήσει να του καταβάλει ο υπάλληλός του τα χρήματα που κατέβαλλε σε τρίτο πρόσωπο το Δημόσιο , προϋποθέτει αδικοπραξία (παράνομη πράξη) του υπαλλήλου που έχει τελεστεί με δόλο (πρόθεση) ή βαρεία αμέλεια δηλ. συμπεριφορά ουσιωδώς αποκλίνουσα από τη συμπεριφορά που όφειλε να επιδείξει κάτω από τις ίδιες συνθήκες και περιστάσεις ο μέσος συνετός ένστολος.
Ως εκτέλεση υπηρεσιακών καθηκόντων νοείται και η δράση του ένστολου που λαμβάνει χώρα και επ΄ ευκαιρία ή κατά κατάχρηση των υπηρεσιακών καθηκόντων του .Αν δε από κοινή πράξη περισσοτέρων προήλθε ζημία ή αν για την ίδια ζημία ευθύνονται παράλληλα περισσότεροι , ενέχονται όλοι εις ολόκληρον (ευθύνονται όλοι για την πληρωμή και εάν τελικά κάποιος καταβάλλει στρέφεται δικαστικά κατά των υπολοίπων που δεν κατέβαλλαν).
Ακόμη και το γεγονός ότι το αρμόδιο στέλεχος βρίσκεται σε άδεια (οποιαδήποτε άδεια ) δεν αποκλείει εκ των προτέρων ότι δεν ενήργησε κατά την άσκηση των καθηκόντων που του έχουν ανατεθεί με νόμιμη διαταγή. Επίσης η εκτός υπηρεσίας χρησιμοποίηση μέσων που παρέχει η υπηρεσία (αυτοκινήτου , όπλου, σκάφους κλπ) για την πρόκληση της ελλείψεως ,λόγω ζημίας, δεν αίρει κατ΄ ανάγκη την αντικειμενική συνάφεια , αν είναι σαφές ότι η πρόσβαση του οργάνου στα μέσα αυτά οφείλεται κυρίως στην υπηρεσιακή του ιδιότητα.
Ας δούμε όμως κάποιες ΄΄δημοφιλείς΄΄ σύμφωνα με την πάγια νομολογία των Δικαστηρίων μας περιπτώσεις αστικής ευθύνης του ένστολου προσωπικού: α) αποκατάσταση ζημιών σε περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου (σκάφη , πλοία , αεροπλάνα , ελικόπτερα, ηλεκτρονικά μέσα κλπ) π.χ. στάθμευση υπηρεσιακού οχήματος σε μη φυλασσόμενο χώρο πλησίον οικίας στελέχους και βανδαλισμός του από άγνωστους δράστες , β) απώλεια υπηρεσιακού οπλισμού, γ) κλοπή ή απώλεια ή ασυνήθης φθορά υπηρεσιακών υλικών από φυλασσόμενη αποθήκη της υπηρεσίας, δ) κλοπή ή απώλεια καυσίμων οχημάτων ή πλωτών μέσων . Προσοχή. Επισημαίνεται ότι σε αυτές τις περιπτώσεις ελέγχεται η στοιχειώδης επιμέλεια στα μέτρα φύλαξης που έλαβε το ένστολο προσωπικό , ε) τροχαίο ατύχημα με υπηρεσιακό όχημα από το οποίο προκλήθηκαν υλικές ζημίες σε άλλο όχημα ή τραυματισμός ή θάνατος τρίτου προσώπου στ) απόπλους πλοίου στο οποίο έχει επιβληθεί απαγόρευση απόπλου ένεκα επιβολής συντηρητικής ή αναγκαστικής κατάσχεσης με Δικαστική Απόφαση, ζ) τραυματισμός πολίτη από άσκοπο πυροβολισμό, η) επιβίβαση πολίτη σε περιπολικό σκάφος και τραυματισμός του κατά την εκτέλεση του πλου , θ) έλλειμα στη διαχείριση χρημάτων ή υλικών.
Ειδική περίπτωση ευθύνης , κατά τη νομολογία των Διοικητικών Δικαστηρίων, είναι και η ακόλουθη : η υπό το καθεστώς των εφαρμοζόμενων ειδικότερων διατάξεων όλα αδιακρίτως τα στελέχη Λ.Σ. ΕΛΑΚΤ (Αξιωματικοί Σχολής Δόκιμων Σημαιοφόρων , Αξιωματικοί ειδικότητας Τεχνικού ,Ιατρού κλπ Υπαξιωματικοί , Λιμενοφύλακες ) αναλαμβάνουν από την ονομασία τους υποχρέωση παραμονής στο Λ.Σ ΕΛΑΚΤ και δεν μπορούν να παραιτηθούν , πριν συμπληρώσουν το χρόνο υποχρεωτικής παραμονής σε αυτό. Παραλλήλως όμως σε περίπτωση που αποχωρήσουν πριν τη συμπλήρωση του προβλεπόμενου χρόνου υποχρεούνται να καταβάλλουν αποζημίωση υπέρ του Δημοσίου όπως αυτή καθορίζεται από τις κείμενες διατάξεις . Η αποζημίωση αυτή έχει κριθεί τελικώς ότι συνιστά κύρωση που επιβάλλεται από το Δημόσιο λόγω της παραβίασης της ως άνω υποχρέωσης παραμονής ,κατά τον ελάχιστο οριζόμενο χρόνο και αφορά διάφορες δαπάνες στις οποίες υποβλήθηκε το Δημόσιο (δαπάνες φοίτησης , σίτισης , ένδυσης , εξοπλισμού , μισθοί προσωπικού εκπαίδευσης κλπ) .
Λόγω δε του ανέφικτου του επακριβούς προσδιορισμού των δαπανών αυτών για κάθε αποχωρούντα από το Λ.Σ. ΕΛΑΚΤ , το ύψος της σχετικής αποζημίωσης του Δημοσίου καθορίζεται κατά μαχητό τεκμήριο δηλ. δεν εμποδίζεται ο ενδιαφερόμενος να αμφισβητήσει τους λόγους που συντρέχουν ειδικά στο πρόσωπό του , το ύψος της ζημίας που υπέστη το Δημόσιο από την πρόωρη αποχώρησή του με μέτρο προσδιορισμού της τις δαπάνες εκπαίδευσής του , την αποστέρηση των υπηρεσιών που θα προσέφερε και το κόστος αντικατάστασής του. Σε αυτή την περίπτωση έχει κριθεί από τα αρμόδια Δικαστήρια ,ότι η καθοριζόμενη αποζημίωση δεν θα πρέπει να οδηγεί σε αποτελέσματα δυσανάλογα και αναντίστοιχα με τον επιδιωκόμενο σκοπό , να μην υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο για την εξυπηρέτηση του σκοπού και να μην παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 Συντάγματος).
Τέλος, κατά τη γνώμη μου ,ιδιαίτερο και πολύπλευρο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίπτωση εκείνη αναζήτησης της αστικής ευθύνης από τα μέλη Συμβουλίου Κρίσεων Αξιωματικών Λ.Σ. ΕΛΑΚΤ ή από τα μέλη Συμβουλίου Μεταθέσεων για τις περιπτώσεις αυτές όπου οι διοικητικές πράξεις που εξέδωσαν ακυρώθηκαν ακολούθως Δικαστικά στα πλαίσια ελέγχου της νομιμότητάς τους.
Γνώμη του γράφοντος είναι ότι και στις περιπτώσεις αυτές μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αναζητηθεί η αστική ευθύνη των αρμοδίων οργάνων . Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα είχε όμως , εάν κάποια στιγμή γνωρίζαμε , πόσα χρήματα έχουν καταβληθεί από το Δημόσιο σε αναρίθμητες ΄΄διοικητικές αποκαταστάσεις΄΄ στελεχών που λαμβάνονται μετά τις αποφάσεις των Ακυρωτικών Δικαστηρίων για μη νόμιμες αποστρατείες. Τολμώ δε να πω ότι ποτέ δεν θα μάθουμε εάν τα ποσά αυτά που καταβλήθηκαν τελικώς αναζητήθηκαν ποτέ στα πλαίσια της αστικής ευθύνης από τα αρμόδια όργανα που έλαβαν τις σχετικές (άκυρες) αποφάσεις προκαλώντας αυταπόδεικτα ζημία τόσο στα στελέχη που αποστρατεύθηκαν , όσο και στο Ελληνικό Δημόσιο (μην τρομάζουν κάποιοι τα ερωτήματα είναι ρητορικά) .
Από όλα τα ανωτέρω καθίσταται ευκρινές και κατανοητό ότι η αστική ευθύνη του ένστολου προσωπικού Λ.Σ ΕΛΑΚΤ έναντι του Δημοσίου φαίνεται να είναι ένα αρκετά σύνθετο ζήτημα , αλλά ωστόσο με μία πιο προσεκτική ματιά μπορεί ο καθένας να αντιληφθεί ότι η αστική ευθύνη είναι υπαρκτή , προσωπική και προβλεπόμενη τόσο στο Σύνταγμα (άρθρο 98 παρ. 1 εδ. ζ΄) ,όσο και στους ειδικότερους νόμους.
ΞΥΝΟΜΠΙΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΠΑΡ’ ΑΡΕΙΩ ΠΑΓΩ
ΛΙΜΕΝΙΚΑ ΝΕΑ
