Ο αγώνας κατά της λαθραίας διακίνησης μεταναστών αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής από το 2015, με τεράστιο όγκο πόρων να επενδύεται σε αυτόν τον στόχο πολιτικής.
Η παρούσα μελέτη εξετάζει την ποινικοποίηση των προσώπων που διακινούν μετακινούμενους πληθυσμούς στην Ελλάδα, αναλύοντας το ισχύον νομικό πλαίσιο καθώς και την πρακτική εφαρμογή του.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της, η μελέτη φέρεται να καταδεικνύει ότι πολιτικές, όπως η εν προκειμένω, αντί να προστατεύουν τα δικαιώματα των διακινούμενων μεταναστών και των δικαιούχων ασύλου, τους ποινικοποιούν και τους εκθέτουν σε μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης με την κατηγορία της λαθροδιακίνησης, επειδή απλά και μόνο διέσχισαν τα σύνορα με βάρκα ή με αυτοκίνητο.
Βάσει των ισχυρισμών των συντακτών της μελέτης, η ποινικοποίησή τους συντελείται τόσο από το νομικό πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί στην Ελλάδα και την ΕΕ, το οποίο διατυπώνεται πολύ χαλαρά, ενώ ενισχύεται έτι περαιτέρω από τον τρόπο εφαρμογής του που χαρακτηρίζεται από εικαζόμενες κατάφωρες παραβιάσεις δικαιωμάτων, όπως αυθαίρετες συλλήψεις, βασανιστήρια, κακοποίηση, εξαναγκασμό και έλλειψη πρόσβασης σε νομική υποστήριξη και διερμηνεία. Όπως εξηγούν οι συντάκτες της, συνήθως, οι κατηγορούμενοι τέλεσης του αδικήματος συλλαμβάνονται αμέσως μετά την άφιξή τους, κρατούνται σε προφυλάκιση επί μήνες και έχουν πολύ περιορισμένες επιλογές υπεράσπισης και πρόσβασης σε νομική υποστήριξη. Οι δίκες που εκδικάζουν τα υπόψη αδικήματα είναι πολύ σύντομες σε διάρκεια και παραβιάζουν βασικές απαιτήσεις δίκαιης δίκης και απόδοσης δικαιοσύνης. Η έκθεση μελέτησε συνολικά 81 δίκες 95 κατηγορούμενων προσώπων συλληφθέντων και δικασθέντων στην Ελλάδα για λαθροδιακίνηση σε οκτώ διαφορετικές τοποθεσίες και συγκεκριμένα σε Κομοτηνή, Θεσσαλονίκη, Ρόδο, Σάμο, Λέσβο, Κρήτη, Σύρο και Καλαμάτα. Τα ευρήματα είναι ενδιαφέροντα:
Κύρια ευρήματα
o Η σύλληψη χειριστών σκαφών ή οδηγών οχημάτων ή άλλων επιβαινόντων προσώπων ως κατηγορουμένων για το αδίκημα της λαθρεμπορίας είναι συνήθης πρακτική των αρχών επιβολής νόμου, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πραγματική ανάμειξη ή η πρόθεση των κατηγορουμένων.
o Οι ίδιοι οι διακινούμενοι, συμπεριλαμβανομένων των δικαιούχων ασύλου, καταδικάζονται συστηματικά για λαθροδιακίνηση επειδή (υποτίθεται ότι) οδήγησαν ή βοήθησαν στην οδήγηση του σκάφους ή του οχήματος.
o Τουλάχιστον 1374 άτομα συνελήφθησαν για λαθροδιακίνηση το 2022.
o Οι συλλήψεις και οι προανακριτικές έρευνες βρίθουν παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων αυθαίρετων συλλήψεων, άσκησης βίας και καταναγκασμού, ελάχιστη ή ανύπαρκτη πρόσβαση σε διερμηνεία ή νομική υποστήριξη, καθώς και προβλήματα πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου κατά τη διάρκεια της κράτησης·
o Το 84% των κατηγορούμενων τίθεται σε προφυλάκιση, διάρκειας κατά μέσο όρο 8 μηνών. Στις 28 Φεβρουαρίου 2023 υπήρχαν 634 άτομα προφυλακισμένα για λαθροδιακίνηση.
o Οι Δικαστικές αποφάσεις βασίζονται σε περιορισμένα και αμφισβητήσιμα αποδεικτικά στοιχεία, όπως μαρτυρία ενός μόνο βαθμοφόρου της Αστυνομίας ή του Λιμενικού, τη μη εμφάνιση προς κατ’ αντιπαράσταση εξέταση στην ακροαματική διαδικασία των μαρτύρων κατηγορίας στο 68% των εκδικάσεων.
o Η μέση χρονική διάρκεια των υπόψη ακροαματικών διαδικασιών είναι 37 λεπτά, που μειώνονται σε 17 λεπτά σε δίκες με διορισμένους από το κράτος δικηγόρους. Η συντομότερη δίκη που τελέσθηκε κατά την ερευνώμενη περίοδο διήρκεσε 6 λεπτά.
o Οι ποινές οδηγούν σε φυλάκιση μέσης διάρκειας 46 ετών και σε πρόστιμο €332.209.
o Το 52% των καταδικασθέντων εκτίουν ποινή φυλάκισης από 15 έτη έως ισόβια.
o Μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2023 στα ελληνικά καταστήματα κράτησης κρατούνταν 2154 πρόσωπα κατηγορούμενα για λαθροδιακίνηση (δεύτερο μεγαλύτερο είδος αδικήματος), με σχεδόν 90% εξ αυτών (1897) να είναι υπήκοοι τρίτων χωρών.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ (στα ελληνικά) ΣΤΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟ: https://www.borderline-europe.de/sites/default/files/readingtips/criminalisation_of_migrants-study_by_borderline_europe_el.pdf
