Πολλοί είναι οι παράγοντες, γεωγραφικοί, ιστορικοί και πολιτισμικοί , που ανέδειξαν τη Νορβηγία σε μία από τις χώρες με την πιο ισχυρή
ναυτιλία στον κόσμο. Ήδη από αρχαιοτάτων χρόνων, από την εποχή των Βίκινγκς, οι κάτοικοι της σκανδιναβικής αυτής χώρας με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ευρώπη (και δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο, μετά τον Καναδά) και τις δύσκολες καιρικές συνθήκες που δεν ευνοούσαν τη γεωργία, αντιλήφθηκαν ότι θα έπρεπε να προσανατολιστούν στη θάλασσα για την εξασφάλιση των απαραίτητων για την επιβίωσή τους φυσικών πόρων. Τα επικίνδυνα ταξίδια στα αφιλόξενα νερά της Βόρειας και της Βαλτικής Θάλασσας, καθώς και σε εκείνα του Βόρειου Ατλαντικού, ανέδειξαν τους Βίκινγκς στους πιο ικανούς και σκληροτράχηλους ναυτικούς, οι οποίοι όμως συνήθιζαν τις ληστρικές επιθέσεις στα λιμάνια που προσέγγιζαν, γεγονός που τους κατέστησε τον φόβο και τον τρόμο των απλών κατοίκων. Εξοπλισμένοι με στιβαρά πλοία και προηγμένες για την εποχή τους τεχνικές πλοήγησης, τολμούσαν τα μακρινά ταξίδια, φθάνοντας μέχρι τη Μεσόγειο και πέρα από αυτήν, ανοίγοντας νέους εμπορικούς δρόμους – αντάλλασσαν ψάρια, που έβρισκαν σε αφθονία στη Νορβηγία, με κρασί και άλλα αγαθά
των μεσογειακών χωρών. Οι εκπληκτικές τους ικανότητες έθεσαν τα θεμέλια για τη ναυτική παράδοση της Νορβηγίας, διαμορφώνοντας την ταυτότητα του έθνους, η οποία ισχύει έως και σήμερα. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, οι παράκτιες πόλεις της Νορβηγίας ήκμασαν ως βασικοί κόμβοι εμπορίου, με πολλά λιμάνια να αποτελούν κομμάτι της Χανσεατικής Ένωσης, μιας ισχυρής συμμαχίας συντεχνιών που κυριαρχούσε στο θαλάσσιο εμπόριο στη Βόρεια Ευρώπη – η ίδρυσή της χρονολογείται γύρω στο 1159. Πόλεις όπως το Μπέργκεν, το Τρόντχαϊμ και το Όσλο έγιναν πολυσύχναστα κέντρα οικονομικής δραστηριότητας, διευκολύνοντας την ανταλλαγή αγαθών και εμπορευμάτων, με τους Νορβηγούς να δημιουργούν ένα δίκτυο επικοινωνίας – κυρίως εμπορικής με περιοχές από την Ιρλανδία και τη Μέση Ανατολή έως τον Καύκασο και τις ανατολικές ακτές του Καναδά.
Ο ανταγωνισμός των υπόλοιπων περιοχών-πόλεων με τη Χανσεατική Ένωση οδήγησε στη δημιουργία της Ένωσης του Κάλμαρ το
1397, κατά την οποία τα βασίλεια Δανίας, Σουηδίας, Νορβηγίας (με εδάφη και της σημερινής Φινλανδίας και υπερπόντιες αποικίες της Νορβηγίας) έγιναν ένα. Ακολούθησε η αποχώρηση της Σουηδίας, γεγονός που οδήγησε στην κυριαρχία των Δανών, με τη Νορβηγία να επωφελείται από αυτό. Η Ένωση όχι μόνο μεγαλούργησε στο εμπόριο και τη ναυτιλία, αλλά έφτασε και στο σημείο να δημιουργήσει αποικίες σε Αφρική και νησιά της Καραϊβικής. Παρά την ευημερία, όμως, οι Νορβηγοί είχαν ήδη ξεκινήσει να αποζητούν την ανεξαρτησία τους, κάτι που συνεχίστηκε και μετά την ένωση με τη Σουηδία το 1814, και η θάλασσα έγινε πολλές φορές πεδίο μαχών και διεκδικήσεων. Η οικονομία στηριζόταν σημαντικά στο υπερπόντιο εμπόριο, ως κύρια πηγή εσόδων, γεγονός που θα οδηγούσε στην πραγματική άνθηση της ναυτιλίας στη χώρα.
Ο «χρυσός» αιώνας
Τα 100 χρόνια από το 1875 έως το 1975 αποτελούν, για πολλούς, τη χρυσή εποχή για τη νορβηγική ναυτιλία. Οι ναυτικοί έγιναν μία
από τις μεγαλύτερες επαγγελματικές ομάδες της χώρας, κάτι που αποδεικνύεται από την απογραφή του 1878, μία από τις παλαιότερες που έχουν πραγματοποιηθεί για το συγκεκριμένο θέμα στη χώρα, που δείχνει ότι 63.000 άνδρες – περίπου ένας στους έξι ηλικίας από 15 έως 55 ετών – ασχολούνταν με την εμπορική ναυτιλία. Η στρατηγική θέση της χώρας και η ναυτική της παράδοση την ανέδειξαν σε σημαντικό παίκτη στο διεθνές εμπόριο, με τα νορβηγικά πλοία να μεταφέρουν αγαθά όπως ξυλεία, αλιεύματα, σιτηρά και σιδηρομετάλλευμα σε αγορές σε ολόκληρη την Ευρώπη, την Αμερική κ.α. Σιγά-σιγά άρχισαν να ξεχωρίζουν και ως ναυπηγοί . Οι νορβηγοί ναυπηγοί ήταν γνωστοί για τη δεξιοτεχνία τους, κατασκευάζοντας γερά πλοία που μπορούσαν να αντέξουν τις κακουχίες των μεγάλων ταξιδιών ανεξαρτήτως καιρού.
Τότε είναι που γεννήθηκε το «Fram», το χαρακτηριστικό ξύλινο ιστιοφόρο που κατασκεύασε ο Κόλιν Αρτσερ (1832-1921) το 1892 και είχε τη δυνατότητα να ταξιδεύει μέχρι την Αρκτική και την Ανταρκτική. Πρόκειται για ένα ανθεκτικό σκάφος, σχεδιασμένο υπό την καθοδήγηση του νορβηγού εξερευνητή Φρίντγιοφ Νάνσεν ( 1861-1930) για να αντέχει στους πάγους, καθώς μπορούσε να ανεβαίνει επάνω τους αντί να καταστρέφεται από αυτούς. Στην ουσία ήταν ένα ξύλινο σκαρί μήκους 39 μέτρων, με τρία ιστία, πλατύ και ταυτόχρονα ρηχό, το οποίο διέθετε και έναν ανεμόμυλο που τροφοδοτούσε μια γεννήτρια για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας. Οι νορβηγοί ναυτικοί ήταν από τους πρώτους Ευρωπαίους που εξερεύνησαν τις περιοχές της Αρκτικής και της Ανταρκτικής, πλέοντας σε αχαρτογράφητα νερά και ωθώντας τα όρια της ανθρώπινης γνώσης και ανακάλυψης. Στο παρθενικό του ταξίδι το 1893, με κυβερνήτη τον Νάνσεν, το «Fram» πλησίασε τον Βόρειο Πόλο, αν και δεν κατόρθωσε να τον «αγγίξει», ενώ οδήγησε τον Ρόαλντ Αμούνδσεν (1872-1928) και το πλήρωμά του με ασφάλεια στην Ανταρκτική και στη μετέπειτα κατάκτηση του Νότιου Πόλου (τον Δεκέμβριο του 1911) – καθιστώντας τον ίδιο και τους συντρόφους του τους πρώτους ανθρώπους που πάτησαν το πόδι τους στο νοτιότερο σημείο της Γης.
Η νορβηγική ναυτιλιακή παράδοση τον 19ο αιώνα δεν περιοριζόταν στην ανοιχτή θάλασσα, αλλά επεκτάθηκε βαθιά στις παράκτιες κοινότητες και στις πόλεις-λιμάνια της χώρας, όπως το Μπέργκεν, το Τρόντχαϊμ και το Ολεσουντ, τα οποία ευδοκιμούσαν ως θαλάσσιοι κόμβοι γεμάτοι δραστηριότητα, καθώς τα πλοία έφταναν και αναχωρούσαν φορτωμένα με αγαθά και επιβάτες για μακρινούς προορισμούς. Αυτές οι πόλεις-λιμάνια εξελίχθηκαν σε κέντρα εμπορίου, πολιτισμού και καινοτομίας, προσελκύοντας εμπόρους, ναυτικούς και κάθε είδους ταξιδιώτες από κάθε γωνιά. Από την άλλη, τα νορβηγικά πλοία ήταν ένα κοινό θέαμα στα διεθνή αγκυροβόλια, όπως αυτά του Λίβερπουλ, της Νέας Υόρκης, του Ρίο ντε Τζανέιρο και της Σαγκάης, συνδέοντας τη Νορβηγία με την παγκόσμια οικονομία και διευκολύνοντας την ανταλλαγή αγαθών, ιδεών και πολιτισμών σε όλες τις ηπείρους.
Η σημερινή ευημερία
Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η παγκοσμιοποίηση και η καινοτομία διαμόρφωσαν τη νορβηγική ναυτιλία τον 20ό και τον 21ο αιώνα. Οι ναυτιλιακές εταιρείες της χώρας του ευρωπαϊκού Βορρά έχουν αναδειχθεί σε παγκόσμιους ηγέτες, λειτουργώντας έναν στόλο που εκτείνεται σε όλο το φάσμα της ναυτικής δραστηριότητας (μεταφορικά εμπορευματοκιβωτίων και δεξαμενόπλοια μέχρι πλοία ανεφοδιασμού ανοικτής θάλασσας, αλιευτικά και κρουαζιερόπλοια). Το πιο εντυπωσιακό κατόρθωμα των νορβηγών εφοπλιστών είναι η δημιουργία του λεγόμενου «maritime cluster» που σημαίνει ότι η χώρα διαθέτει όλα όσα απαιτούνται για την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα του συγκεκριμένου οικονομικού κλάδου, χωρίς να χρειάζεται να στηρίζεται από εταιρείες του εξωτερικού. Είναι , μάλιστα, από τις λίγες ναυτιλιακά «αυτάρκεις» χώρες στον κόσμο, αφού η ναυπηγική δραστηριότητα συνεχίζει να ευημερεί παρά τον παγκόσμιο ανταγωνισμό, μερικές από τις μεγαλύτερες τράπεζες χρηματοδότησης ναυτιλιακών projects εδρεύουν στη Νορβηγία, όπως και ένα μεγάλο κομμάτι της αγοράς για την ασφάλιση πλοίων, ενώ παράλληλα εκεί πραγματοποιούνται έρευνες αιχμής.
Το μεγάλο στοίχημα όμως τώρα του νορβηγικού (και όχι μόνο) εφοπλισμού είναι οι πράσινες τεχνολογίες. Οι ναυτιλιακοί κολοσσοί της σκανδιναβικής χώρας έχουν πρωτοστατήσει στην υιοθέτηση πρακτικών που είναι σύμφωνες με τους κανόνες της αειφορίας, μειώνουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα και προωθούν πρωτόκολλα βιωσιμότητας σε όλη τη θαλάσσια αλυσίδα εφοδιασμού (χρήση εναλλακτικών καυσίμων και σχεδίαση ενεργειακά αποδοτικών σκαφών, εφαρμογή αυστηρών περιβαλλοντικών κανονισμών, υιοθέτηση πρωτοβουλιών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης κ.ά. ) . Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή να πούμε ότι πρωτοστατεί σε αυτόν τον τομέα με 61 σχετικά κυβερνητικά μέτρα. Η Νορβηγία στοχεύει στο να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHGs) στην εγχώρια
ναυτιλία και την αλιεία της κατά 50% έως το 2030 και έχει δημιουργήσει το Πρόγραμμα Πράσινης Ναυτιλίας (Green Shipping Programme – GSP) , μια σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που προωθεί τις θαλάσσιες στρατηγικές και τα σχέδια της νορβηγικής κυβέρνησης, για να το κατορθώσει.
Η περίπτωση Φρέντρικσεν
Υπάρχει όμως και «μεσογειακό άρωμα» στη νορβηγική ναυτιλία, στο πρόσωπο του Γιον Φρέντρικσεν, ενός κύπριου πλέον εφοπλιστή και δισεκατομμυριούχου, η περιουσία του οποίου οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στη δραστηριότητά του κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν – Ιράκ τη δεκαετία του 1980, αφού τα τάνκερ του μετέφεραν πετρέλαιο από την περιοχή. Γεννημένος το 1944 στη Νότια Νορβηγία, ο Φρέντρικσεν, ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου στόλου πετρελαιοφόρων στον κόσμο καθώς και άλλων σχετικών με τη ναυτιλία εταιρειών, ήταν, προτού εγκαταλείψει τη νορβηγική του υπηκοότητα και πολιτογραφηθεί Κύπριος, ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Νορβηγία. Ο Φρέντρικσεν δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στο Λονδίνο – η αξία μάλιστα της οικίας του στη βρετανική πρωτεύουσα εκτιμάται στα 172 εκατομμύρια δολάρια –, ενώ είναι από τους σημαντικότερους συλλέκτες νορβηγικής τέχνης.
