Στη μέση της βραχονησίδας Διδύμη, ενάμισι ναυτικό μίλι απέναντι από το λιμάνι της Ερμούπολης, στέκεται ο Φάρος της Σύρου. Είναι ο παλαιότερος και ο πιο ψηλός φάρος ολόκληρης της χώρας, ένα μνημείο-σύμβολο του Αιγαίου που λίγο-πολύ έχει “ζήσει” την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας.
Κατασκευάστηκε το 1834, στην περίοδο της βασιλείας του Όθωνα από τη Γαλλική Εταιρεία Φάρων, και χρειάστηκε να επισκευαστεί το 1948 καθώς ένα μέρος του καταστράφηκε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ‘80, όπως αφηγείται στην «K» ο συνταξιούχος πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού, Σιδερής Μαμίδης, ο Φάρος λειτουργούσε με ασετιλίνη και με βάρδιες φαροφυλάκων σε 24ωρη βάση. Στη συνέχεια, έγινε αυτόματος και οι φαροφύλακες καταργήθηκαν.
«Πρόκειται για ένα καταπληκτικό κτίσμα, το οποίο δυστυχώς σήμερα καταρρέει. Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν καταργήθηκαν οι φαροφύλακες που φρόντιζαν για τη συντήρησή του. Μέχρι το 1982 ο Φάρος ήταν σε εξαιρετική κατάσταση», αναφέρει ο κ. Μαμίδης, και περιγράφει τις εικόνες του «χθες» όταν έφηβος ακόμη, εκείνος και η παρέα του, επισκέπτονταν το νησάκι του Φάρου με κωπηλατική βάρκα.
«Δεν ήταν καθόλου εύκολο να προσεγγίσουμε με τη βάρκα γιατί δεν υπήρχε προβλήτα. Κάθε φορά, όμως, που το καταφέρναμε, βλέπαμε τους εαυτούς μας σαν μελλοντικούς καπεταναίους! Θυμάμαι, το δέος που ένιωσα την πρώτη φορά που πήγαμε. Μας φώναξε ο φαροφύλακας και αφού μας κέρασε, μας ανέβασε ψηλά στον Φάρο. Εντυπωσιαζόμουν από τα μεγάλα κρύσταλλά του, από το πόσο συντηρημένος ήταν ο χώρος, ακόμη και από το κτίσμα που φιλοξενούσε τους φαροφύλακες. Ήταν ένα περιποιημένο διαμέρισμα, με κουζίνα, μπάνιο, υπνοδωμάτιο και τραπεζαρία. Θυμάμαι ότι η κουζίνα ήταν όλη φτιαγμένη από μάρμαρο».
«Η σημερινή εικόνα είναι αποκαρδιωτική»
Η κατάσταση, ωστόσο, σήμερα, δε θυμίζει σε τίποτα εκείνη της δεκαετίας του ΄80. Το τοπόσημο της Σύρου, έχει ανάγκη από άμεσες παρεμβάσεις, προκειμένου να διασωθεί για τις μελλοντικές γενιές. Πριν από περίπου δύο χρόνια, ένα αρχιτεκτονικό γραφείο του νησιού, αυτό του Μηνά Μπουγιούρη και των συνεργατών του, ανέλαβε την πρωτοβουλία να κάνει μία μελέτη αποτύπωσης της υφιστάμενης κατάστασης του Φάρου, την οποία στη συνέχεια έκανε δωρεά προς τον Ναυτικό Όμιλο Σύρου και στο δήμο του νησιού, με την ελπίδα -κάποια στιγμή- να αξιοποιηθεί.
«Η εικόνα του από κοντά είναι αποκαρδιωτική. Ο Φάρος ήταν -και παραμένει- σε πολύ κακή κατάσταση με ένα σύνολο από προβλήματα. Εργαστήκαμε επί τρεις μήνες, με πολύ σύγχρονα μέσα. Καταγράψαμε εκτεταμένες ρηγματώσεις στους τοίχους, αποσάθρωση και αποκολλήσεις επιχρισμάτων, οξείδωση οπλισμού στην πλάκα οροφής ισογείου, αποφλοιώσεις και ενανθράκωση σκυροδέματος, κατεστραμμένα κουφώματα, φθορές σε μεταλλικά στοιχεία και υαλοστάσια», αναφέρει στην «Κ» ο κ. Μπουγιούρης. «Όταν ένα κτίσμα είναι εκτεθειμένο σε τέτοιες καιρικές συνθήκες, η γήρανση έρχεται γρηγορότερα. Η αποκατάστασή του θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα», καταλήγει ο ίδιος.
Πρωτοβουλίες για τη διάσωση του Φάρου
Στο νησί έχουν αναληφθεί παράλληλες πρωτοβουλίες, προκειμένου να αποκατασταθεί ο Φάρος και να διασωθεί. Είναι ενδεικτική η προσπάθεια της Ομάδας Φίλων της Ιστορίας της Σύρου, με επικεφαλής τον δημοσιογράφο, Παναγιώτη Κουλουμπή. Η γνωριμία του πριν από χρόνια με τον Νίκο Σιδηρόπουλο, εγγονό του τελευταίου φαροφύλακα της Σύρου πριν από την κατάκτηση του νησιού από τους Γερμανούς, και οι ιστορίες που έμαθε από εκείνον, ζωντάνεψαν το ενδιαφέρον του για τη διάσωση του Φάρου.
«Στα μάτια μου ο Φάρος της Σύρου παύει να είναι ένας απλός, όμορφος, σβηστός και ξεχασμένος φάρος αλλά παίρνει διαστάσεις ζωντανού θρύλου. Αρχίζω να καταλαβαίνω πως δεν είναι ένα απλό κτίσμα που κανείς δεν ενδιαφέρεται για την τύχη του, αλλά ένα αληθινό σύμβολο», λέει στην «Κ» ο κ. Κουλουμπής.
Αυτή τη στιγμή γίνονται πυρετώδεις διεργασίες ένταξης της διάσωσης του Φάρου στα ευρωπαϊκά προγράμματα ως νεότερου μνημείου
Μαζί με τον Νίκο Σιδηρόπουλο, το 2014 ξεκινούν κάποιες δράσεις με σκοπό να κάνουν γνωστή την ιστορία του. Μεταξύ άλλων, εντάσσουν το σύνθημα «Σώστε τον Φάρο» σε μεγάλες αθλητικές και ναυτικές διοργανώσεις του νησιού, κάνουν επαφές με στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού και συντάσσουν κι εκείνοι μελέτη για την αναστήλωση και επαναλειτουργία του.
«Αυτή τη στιγμή γίνονται πυρετώδεις διεργασίες ένταξης της διάσωσης του Φάρου στα ευρωπαϊκά προγράμματα ως νεότερου μνημείου», αναφέρει ο κ. Κουλουμπής στην «Κ», εκφράζοντας την πεποίθηση ότι οι πληροφορίες του, σύντομα θα επιβεβαιωθούν.
Πρωτοβουλίες, έχει αναλάβει και ο καπετάνιος Μαμίδης, με σκοπό όπως λέει, να ευαισθητοποιήσει τους αρμόδιους – τον δήμο της Σύρου και το Πολεμικό Ναυτικό- για τη διάσωση του Φάρου. «Αν δεν επισκευαστεί σύντομα, κάποια στιγμή θα καταρρεύσει. Θα τοποθετήσουν ένα σίδερο στη θέση του με έναν φάρο εκεί να ανάβει και θα πάει χαμένο ένα κτίσμα το οποίο αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά», λέει ο ίδιος.
Σημείο αναφοράς
Η έννοια του Φάρου έχει τεράστια συμβολική σημασία στη σύγχρονη εποχή. Φωτίζει “σκοτεινούς δρόμους” που για τον καθένα είναι διαφορετικοί.
Με 360 μοίρες θέα, ο Φάρος της Σύρου «εποπτεύει» όλο το Αιγαίο. Για τον Συριανό καπετάνιο, αυτό το λιτό, «δωρικό» κτίσμα ήταν για τα χρόνια που ταξίδευε, σημείο αναφοράς. «Τα “μάτια” του έχουν δει πάρα πολλά. Χιλιάδες ιστιοφόρα και επιβατηγά, τότε και σήμερα. Παρότι βρισκόμαστε στην εποχή του GPS και των ηλεκτρονικών μέσων, ένας φάρος που φαίνεται από τόσο μακριά είναι πάντα χρήσιμος στη ναυσιπλοΐα. Για εμένα ήταν ένα σημείο αναφοράς με τα επιβατηγά που ταξίδευα, μέσα σε κακές καιρικές συνθήκες, με βροχές, με χιόνια, με φουρτούνες. Τον έβλεπα κι έλεγα ότι εκεί δίπλα είναι το λιμάνι της Σύρου, σε λίγο φτάνει το βαπόρι με ασφάλεια. Ήταν, δηλαδή, κι ένα σημείο παρηγοριάς για εμένα».
Για τον Μηνά Μπουγιούρη, τον πολιτικό μηχανικό από τη Σύρο, το στοίχημα είναι όχι μόνο να αποκατασταθεί, αλλά να μπορέσει σύντομα να ανοίξει και τις πόρτες του στους επισκέπτες.
«Η έννοια του Φάρου έχει τεράστια συμβολική σημασία στη σύγχρονη εποχή. Φωτίζει “σκοτεινούς δρόμους” που για τον καθένα είναι διαφορετικοί. Όταν μιλάμε για φάρους, μιλάμε για πηγές που φωτίζουν τον δρόμο μας. Είναι σημαντικό λοιπόν να ανοίξει στον κόσμο, να μπορέσει να γίνει επισκέψιμος και να λειτουργήσει ως μνημείο. Μακάρι να το καταφέρουμε».
