Προφητικός και απαισιόδοξος για την πορεία της Τουρκικής οικονομίας, ο διάσημος Tούρκος οικονομικός αναλυτής Ατίλλα Γεσίλαντα έχει γίνει το πρόσωπο της ημέρας αυτό τον καιρό στην Τουρκία για τις εύστοχες προβλέψεις του. Ο Γεσίλαντα, αναλυτής χώρας της GlobalSource Partners για την Τουρκία, είναι ο κορυφαίος πολιτικός αναλυτής και σχολιαστής της χώρας του. Είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο των οικονομικών και των πολιτικών επιστημών για την ενδελεχή και ειλικρινή κάλυψη των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων της Τουρκίας. Στην συνέντευξη που μας παραχώρησε λίγο πριν την «Μαύρη Πέμπτη» της 18 Νοεμβρίου που έστειλε πάλι το τουρκικό νόμισμα στα τάρταρα, μας μίλησε ανοικτά γιατί θεωρεί τον τούρκο πρόεδρο ως τη ρίζα της κακοδαιμονίας για τα δεινά της
τουρκικής οικονομίας.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΑΡΙΑΝΑΣ ΦΕΡΕΝΤΙΝΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ATTILA YEŞILADA.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι συμβαίνει με την τουρκική οικονομία, γιατί ακολουθεί αυτή την πορεία αυτή τη στιγμή. Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας θα προχωρήσει σε νέα μείωση επιτοκίων την επόμενη εβδομάδα;
Θα σας δώσω τέσσερις λόγους. O πρώτος λόγος είναι εξωτερικός: ο Δείκτης Δολαρίου, που είναι η αξία του δολαρίου έναντι των βασικών νομισμάτων, αυξάνεται επειδή οι επενδυτές αναμένουν ότι η Fed θα αυξήσει τα επιτόκια το 2022. Ιστορικά, όταν ο Δείκτης Δολαρίου αυξάνεται είναι κακό για όλα τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών και φυσικά γνωρίζετε ότι η Τουρκία είναι η πρώτη που μπορεί να οδηγηθεί σε πτώχευση επειδή είμαστε τόσο εύθραυστοι και γνωρίζετε όλα τα προβλήματα. Έτσι, στο βαθμό που μπορώ να ερμηνεύσω τη συναίνεση που έχει συμφωνηθεί, ο Δείκτης Δολαρίου και τα αμερικανικά επιτόκια είναι πιθανό να συνεχίσουν να αυξάνονται το 2022, γεγονός που με κάνει απαισιόδοξο για την τουρκική λίρα εκτός εάν υπάρξει ουσιαστική αλλαγή πολιτικής.
Ο δεύτερος λόγος είναι πολιτικός που δεν νομίζω ότι είναι καλά κατανοητός από τον διεθνή Τύπο. Εννοώ ότι στις αγορές δεν αρέσει η αβεβαιότητα και η τουρκική πολιτική είναι το παιδί της αβεβαιότητας. Θέλω να πω με αυτό ότι δεν ξέρουμε πότε θα γίνουν οι εκλογές, δεν ξέρουμε αν ο κ. Ερντογάν είναι υγιής. Τα κόμματα αλληλοκατηγορούνται, υπάρχουν φήμες για πολιτικές δολοφονίες. Μπορώ να συνεχίσω έτσι, μπορεί κανένα από αυτά να μην ισχύει, αλλά ξέρετε ότι το Χρηματιστήριο και οι αγορές συναλλάγματος επηρεάζονται επίσης από το συναίσθημα και το συναίσθημα είναι σε πολύ χαμηλό σημείο αυτή τη στιγμή. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι επιζητούν σωτηρία σε ασφαλή καταφύγια όπως το δολάριο και ο χρυσός. Και στην Τουρκία γίνεται το ίδιο. Εννοώ ότι όταν οι άνθρωποι δεν είναι σίγουροι για το τι θα τους φέρει το μέλλον, δραπετεύουν σε σκληρά νομίσματα και στον χρυσό.
Τρίτον, όπως είπατε, ναι, νομίζω ότι η Κεντρική Τράπεζα θα μειώσει περαιτέρω τα επιτόκια στις 18 Νοεμβρίου και δεν νομίζω ότι αυτό θα έχει τέλος. Γιατί τώρα υπάρχει ένας ιδεολογικός λόγος πίσω από αυτό, που είναι αυτή η ανόητη, ανήκουστη θεωρία ότι επιτυγχάνoντας πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώνουμε τον πληθωρισμό. Ειλικρινά, είναι ξεκάθαρο ότι είναι κάτι σαν το «Hogwarts School of Economics» του Χάρυ Πότερ. Αλλά σημαίνει επίσης ότι πραγματικά δεν υπάρχει τέλος σε αυτές τις μειώσεις επιτοκίων. Η Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να χαλαρώνει τη νομισματική πολιτική που σημαίνει φυσικά ότι ο πληθωρισμός θα εκτιναχθεί υψηλότερα και η αξία των αποθεμάτων σε τουρκική λίρα θα διαβρωθεί. Γιατί να κρατήσω τα χρήματά μου σε νόμισμα τουρκικής λίρας αφού σίγουρα θα αγοράσω λιγότερα το επόμενο έτος; Και τέλος, φυσικά, υπάρχουν και άλλοι λόγοι που προκαλούν τη δολαριοποίηση, δηλαδή ότι οι μικροεπενδυτές και οι εταιρείες στρέφονται σε σκληρά νομίσματα. Οι μικροεπενδυτές, όπως είπα, θεωρούν ότι ο πραγματικός πληθωρισμός είναι πολύ υψηλότερος από τον επίσημο πληθωρισμό, επομένως αγοράζουν προστασία καταφεύγοντας σε σκληρά νομίσματα και οι εταιρείες έχουν ένα σχετικά φορτωμένο πρόγραμμα πληρωμών εξωτερικού χρέους τους επόμενους περίπου τρεις μήνες. Έτσι, προσδοκώντας να πραγματοποιήσουν πληρωμές χρέους ή πληρωμές τόκων, αγοράζουν συνάλλαγμα της μετρητοίς. Συνδυάζοντας όλα αυτά, είναι πραγματικά δύσκολο να δει κανείς μια ανοδική πορεία της τουρκικής λίρας. Επισήμως η τουρκική λίρα έναντι του δολαρίου δεν είναι δέκα, είναι εννέα μονάδες εννέα-εννέα -εννέα (9,999), επειδή πιστεύω ότι το όριο του δέκα είναι ένα σημαντικό ψυχολογικό φράγμα. Εάν αυτό ξεπεραστεί, δηλαδή εάν το δολάριο/τουρκική λίρα ξεπεράσει το 10, τότε θα μπορούσε να υπάρξει μια σχετικά γρήγορη υποτίμηση του νομίσματος.
Με αυτό εννοώ ότι μπορεί να δούμε 11 σε ένα μήνα και μετά ξέρετε αυτό δεν σταματάει πουθενά. Επειδή απλούστατα δεν υπάρχει τίποτα εκεί έξω, είτε στην οικονομία είτε στο μέτωπο της πολιτικής ή σε επίπεδο πραγματικών επιτοκίων που θα βοηθούσε την Κεντρική Τράπεζα να υπερασπιστεί την τουρκική λίρα.
Θα σας δώσω τέσσερις λόγους. O πρώτος λόγος είναι εξωτερικός: ο Δείκτης Δολαρίου, που είναι η αξία του δολαρίου έναντι των βασικών νομισμάτων, αυξάνεται επειδή οι επενδυτές αναμένουν ότι η Fed θα αυξήσει τα επιτόκια το 2022. Ιστορικά, όταν ο Δείκτης Δολαρίου αυξάνεται είναι κακό για όλα τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών και φυσικά γνωρίζετε ότι η Τουρκία είναι η πρώτη που μπορεί να οδηγηθεί σε πτώχευση επειδή είμαστε τόσο εύθραυστοι και γνωρίζετε όλα τα προβλήματα. Έτσι, στο βαθμό που μπορώ να ερμηνεύσω τη συναίνεση που έχει συμφωνηθεί, ο Δείκτης Δολαρίου και τα αμερικανικά επιτόκια είναι πιθανό να συνεχίσουν να αυξάνονται το 2022, γεγονός που με κάνει απαισιόδοξο για την τουρκική λίρα εκτός εάν υπάρξει ουσιαστική αλλαγή πολιτικής.
Ο δεύτερος λόγος είναι πολιτικός που δεν νομίζω ότι είναι καλά κατανοητός από τον διεθνή Τύπο. Εννοώ ότι στις αγορές δεν αρέσει η αβεβαιότητα και η τουρκική πολιτική είναι το παιδί της αβεβαιότητας. Θέλω να πω με αυτό ότι δεν ξέρουμε πότε θα γίνουν οι εκλογές, δεν ξέρουμε αν ο κ. Ερντογάν είναι υγιής. Τα κόμματα αλληλοκατηγορούνται, υπάρχουν φήμες για πολιτικές δολοφονίες. Μπορώ να συνεχίσω έτσι, μπορεί κανένα από αυτά να μην ισχύει, αλλά ξέρετε ότι το Χρηματιστήριο και οι αγορές συναλλάγματος επηρεάζονται επίσης από το
συναίσθημα και το συναίσθημα είναι σε πολύ χαμηλό σημείο αυτή τη στιγμή.
Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι επιζητούν σωτηρία σε ασφαλή καταφύγια όπως το δολάριο και ο χρυσός. Και στην Τουρκία γίνεται το ίδιο. Εννοώ ότι όταν οι άνθρωποι δεν είναι σίγουροι για το τι θα τους φέρει το μέλλον, δραπετεύουν σε σκληρά νομίσματα και στον χρυσό. Τρίτον, όπως είπατε, ναι, νομίζω ότι η Κεντρική Τράπεζα θα μειώσει περαιτέρω τα επιτόκια στις 18 Νοεμβρίου και δεν νομίζω ότι αυτό θα έχει τέλος. Γιατί τώρα υπάρχει ένας ιδεολογικός λόγος πίσω από αυτό, που είναι αυτή η ανόητη, ανήκουστη θεωρία ότι επιτυγχάνoντας πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώνουμε τον πληθωρισμό. Ειλικρινά, είναι ξεκάθαρο ότι είναι κάτι σαν το «Hogwarts School of Economics» του Χάρυ Πότερ. Αλλά σημαίνει επίσης ότι πραγματικά δεν υπάρχει τέλος σε αυτές τις μειώσεις επιτοκίων. Η Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να χαλαρώνει τη νομισματική πολιτική που σημαίνει φυσικά ότι ο πληθωρισμός θα εκτιναχθεί υψηλότερα και η αξία των αποθεμάτων σε τουρκική λίρα θα διαβρωθεί. Γιατί να κρατήσω τα χρήματά μου σε νόμισμα τουρκικής λίρας αφού σίγουρα θα αγοράσω λιγότερα το επόμενο έτος; Και τέλος, φυσικά, υπάρχουν και άλλοι λόγοι που προκαλούν τη δολαριοποίηση, δηλαδή ότι οι μικροεπενδυτές και οι εταιρείες στρέφονται σε σκληρά νομίσματα.
Οι μικροεπενδυτές, όπως είπα, θεωρούν ότι ο πραγματικός πληθωρισμός είναι πολύ υψηλότερος από τον επίσημο πληθωρισμό, επομένως αγοράζουν προστασία καταφεύγοντας σε σκληρά νομίσματα και οι εταιρείες έχουν ένα σχετικά φορτωμένο πρόγραμμα πληρωμών εξωτερικού χρέους τους επόμενους περίπου τρεις μήνες. Έτσι, προσδοκώντας να πραγματοποιήσουν πληρωμές χρέους ή πληρωμές τόκων, αγοράζουν συνάλλαγμα της μετρητοίς. Συνδυάζοντας όλα αυτά, είναι πραγματικά δύσκολο να δει κανείς μια ανοδική πορεία της τουρκικής λίρας. Επισήμως η τουρκική λίρα έναντι του δολαρίου δεν είναι δέκα, είναι εννέα μονάδες εννέα-εννέα -εννέα (9,999), επειδή πιστεύω ότι το όριο του δέκα είναι ένα σημαντικό ψυχολογικό φράγμα. Εάν αυτό ξεπεραστεί, δηλαδή εάν το δολάριο/τουρκική λίρα ξεπεράσει το 10, τότε θα μπορούσε να υπάρξει μια σχετικά γρήγορη υποτίμηση του νομίσματος. Με αυτό εννοώ ότι μπορεί να δούμε 11 σε ένα μήνα και μετά ξέρετε αυτό δεν σταματάει πουθενά. Επειδή απλούστατα δεν υπάρχει τίποτα εκεί έξω, είτε στην οικονομία είτε στο μέτωπο της πολιτικής ή σε επίπεδο πραγματικών επιτοκίων που θα βοηθούσε την Κεντρική Τράπεζα να υπερασπιστεί την τουρκική λίρα.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί δεν βλέπουμε περισσότερο ενεργή αντίδραση από την κοινωνία αφού η ζωή του κόσμου είναι τόσο δύσκολη αυτή τη στιγμή, γιατί δεν βλέπουμε περισσότερες αντιδράσεις;
Εννοείτε πολιτικές αντιδράσεις; Νομίζω, ότι οι Τούρκοι σε αντίθεση με τους Έλληνες- παρεμπιπτόντως θαυμάζω τους Έλληνες που διαμαρτύρονται για οτιδήποτε θεωρούν λάθος-, οι Τούρκοι είναι διαφορετική φυλή. Δεν είμαστε συνηθισμένοι να κάνουμε πορείες στους
δρόμους και η αστυνομία πραγματικά μας σαπίζει στο ξύλο αν το κάνουμε.
Αλλά αν κοιτάξετε τις δημοσκοπήσεις και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η διαμαρτυρία είναι προφανής με την έννοια ότι τόσο τα ποσοστά αποδοχής του Ερντογάν όσο και τα ποσοστά δημοσκοπήσεων του AKP και του MHP καταρρέουν. Υπάρχει μια τεράστια τάση για κίνημα διαμαρτυρίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εννοώ τα hashtags καθώς και τα retweets που δείχνουν ότι ο κόσμος είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένος με την υποτίμηση του νομίσματος. Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής μαζί σας, ανησυχώ ότι θα υπάρξουν διαμαρτυρίες στους δρόμους, ακόμη και βία τους χειμερινούς μήνες. Άκουσα την καλύτερη φράση που εξηγεί τη δύσκολη θέση της Τουρκίας: «Δεν υπάρχει καμία ελπίδα». Νομίζω ότι όταν ο καιρός κρυώσει και οι οικογένειες πρέπει να ανοίξουν τη θέρμανση τους, θα ανακαλύψουν ότι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το λογαριασμό τους για το φαγητό, το ρεύμα και το φυσικό αέριο μαζί. Αυτό είναι το σημείο όπου μπορεί να δούμε μαζικές διαδηλώσεις στους δρόμους, προς το τέλος του χρόνου.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Βλέπετε πολιτικής φύσης προβλήματα με την κυβέρνηση, λόγω
αυτής της κατάστασης;
Είμαι σίγουρος ότι έχετε ακούσει τις φήμες ότι ο Ερντογάν είναι άρρωστος. Δεν μιλάω για τη σωματική του αδυναμία, αυτό δεν κάνει τη διαφορά για μένα, αλλά μπορεί να χάνει κάποιες από τις πνευματικές του ικανότητες. Προφανώς, δεν είμαι γιατρός και του εύχομαι να είναι καλά, αλλά ο μόνος λόγος, νομίζω, που αυτή η κυβέρνηση μπορεί να αδιαφορεί για την τόσο ραγδαία υποτίμηση της τουρκικής λίρας, είναι επειδή κανείς δεν μπορεί να προσεγγίσει τον Ερντογάν για να του εξηγήσει ότι αυτό είναι τελικά, μια αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Υπάρχουν αρκετές δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι αν τους δοθεί η επιλογή, οι Τούρκοι θα προτιμούσαν ένα σταθερό νόμισμα από τα χαμηλότερα επιτόκια. Γιατί το πρώτο επηρεάζει περισσότερες ζωές. Το γεγονός ότι ο Ερντογάν αδυνατεί να δει αυτό το πολύ απλό γεγονός – δεν χρειάζεται να είσαι οικονομολόγος, μπορείς να πας να μιλήσεις με τον διπλανό σου, έναν κρεοπώλη ή τον μανάβη σου και θα σου πει: σταματήστε το! Το γεγονός ότι δεν το καταλαβαίνει και μετά αντιδρά σε αυτό, μου δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει κάποια αλήθεια ότι νοητικά δεν είναι σε απόλυτη επαφή ή μπορεί να είναι υπερβολικά εξαντλημένος. Μπορείτε να το ονομάσετε όπως θέλετε, αλλά για μένα το κύριο πρόβλημα εδώ είναι ότι ο κ. Ερντογάν δεν μπορεί να πειστεί να αναλάβει δράση. Έχουμε επίσης αρκετά ισχυρά στοιχεία ότι είπε στους συμβούλους και τους επισκέπτες του σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις ότι δεν πιστεύει ότι η οικονομία έχει πρόβλημα. Κάτι που υποδηλώνει και πάλι ότι το πλαίσιο της ορθολογικότητάς του μοιάζει περισσότερο με τη «Χώρα του Οζ», ενώ όπως ξέρετε εμείς βιώνουμε ακόμα την παγωμένη πικρή αλήθεια για αυτόν τον πλανήτη.
Αριάνα Φερεντίνου, Κωνσταντινούπολη