Οχήματα γηρασμένα, καθυστερήσεις στη συντήρηση, ελλείψεις σε ανταλλακτικά που αντιμετωπίζονται με «κανιβαλισμό» συρμών ή λεωφορείων που έχουν αποσυρθεί από την κυκλοφορία. Η κατάσταση στους συγκοινωνιακούς στόλους επιδεινώθηκε σημαντικά τα χρόνια της κρίσης και γίνονται σταδιακά βήματα βελτίωσης.
Σε εκτενή ανακαίνιση των συρμών του μετρό, οι οποίοι κουβαλούν δεκαετίες ταλαιπωρίας, προχωρούν οι ΣΤΑΣΥ. Σε πρώτη φάση δίδεται έμφαση στους συρμούς του πρώην ηλεκτρικού, οι οποίοι μετρούν πάνω από 35 χρόνια κυκλοφορίας χωρίς ιδιαίτερες παρεμβάσεις. Ηδη είναι σε εξέλιξη η ανακατασκευή του πρώτου συρμού, ο οποίος θα αποτελέσει τον πιλότο βάσει του οποίου θα πραγματοποιηθούν οι εργασίες ανακαίνισης και στους υπόλοιπους συρμούς.
Πέραν του προγράμματος αναβάθμισης των παλαιότερων συρμών των ΣΤΑΣΥ (8ης γενιάς), θα ακολουθήσουν παρεμβάσεις και στα τρένα 10ης γενιάς που μοιάζουν σε μεγάλο βαθμό με αυτά της 8ης. Στο μεταξύ, σε εξέλιξη είναι ήδη στοχευμένες παρεμβάσεις στους νεότερους συρμούς (11ης γενιάς). Το γεγονός ότι μετρούν περίπου 20 χρόνια ζωής (γραμμές 2 και 3 του μετρό) επιβάλλει εξειδικευμένες εργασίες, που σχετίζονται με την αντικατάσταση μηχανισμών για τους οποίους δεν διατίθενται πλέον ανταλλακτικά λόγω παλαιότητας. Ενδεικτικό του προβλήματος στη γραμμή 1 του μετρό (πρώην ΗΣΑΠ) είναι το γεγονός ότι η διοίκηση των ΣΤΑΣΥ προχώρησε στη δρομολόγηση δύο συρμών των άλλων γραμμών 2 και 3 του μετρό στις ράγες του ηλεκτρικού, προκειμένου να καλυφθούν άμεσα οι ανάγκες του επιβατικού κοινού. Είναι σαφές ότι το πρόγραμμα λίφτινγκ των συρμών του ηλεκτρικού είναι χρονοβόρο και το «δάνειο» συρμών από το μετρό στον ηλεκτρικό αποτέλεσε τη μοναδική εναλλακτική λύση.
Εδώ και περίπου μία δεκαετία ήταν εγκατεστημένο το σύστημα ATO (Automatic Train Operation) στους συρμούς του μετρό, το οποίο όμως ενεργοποιήθηκε μόλις πριν από λίγους μήνες. Η ενεργοποίησή του απαιτούσε κάποιες πρόσθετες εργασίες που δεν πραγματοποιήθηκαν εδώ και δέκα χρόνια. Πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο καθοδηγεί το τρένο παραπέμποντας στον αντίστοιχο αυτόματο πιλότο που συναντάται στα αεροσκάφη. Στο σύστημα εισάγονται τα στοιχεία του δρομολογίου και της γραμμής, ώστε να προσαρμόζεται η κίνηση του συρμού στα δεδομένα της υποδομής.
Με σημαντική καθυστέρηση τοποθετήθηκε το σύστημα ATP (Automatic Train Protection) στη γραμμή 1 του μετρό (πρώην ΗΣΑΠ), που επιτηρεί συνεχώς την ταχύτητα του συρμού και διασφαλίζει ότι αυτή δεν θα ξεπεράσει τα κατά περίπτωση όρια ασφαλείας. Το σύστημα βασίζεται στη συνεχή επικοινωνία του συρμού με τα κυκλώματα της γραμμής.
Σε ανακαίνιση συρμών του ηλεκτρικού προχωρούν οι ΣΤΑΣΥ – Σε τροχιά προκήρυξης βρίσκεται ο διαγωνισμός για την προμήθεια 770 λεωφορείων.
Μεγάλη πληγή του συστήματος των αστικών συγκοινωνιών αποτελούν τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ των ΟΣΥ. Η τελευταία φορά που ενισχύθηκε ο στόλος των οχημάτων ήταν την περίοδο 2009-2010. Συγκεκριμένα, το 2009 αποκτήθηκαν 320 οχήματα Solaris (220 8μετρα και 100 αρθρωτά 18μετρα) και το 2010 αποκτήθηκαν 200 λεωφορεία φυσικού αερίου. Σήμερα ο μέσος όρος ηλικίας των οχημάτων των ΟΣΥ υπολογίζεται περίπου στα 14 χρόνια. Το παλαιότερο όχημα που διαθέτουν οι ΟΣΥ σήμερα αποκτήθηκε το 1993, ενώ το νεότερο το 2011.
Τα στοιχεία θέλουν την πλειονότητα των οχημάτων να είναι παλαιάς τεχνολογίας, καθώς το 43,1% των λεωφορείων είναι τεχνολογίας EURO II (χρονολογούνται μεταξύ 1998 και 2002), ενώ το 19,8% είναι EURO III (μεταξύ 2004 και 2005). Υπάρχει, όμως, και 10% των οχημάτων που είναι παλαιότατης τεχνολογίας, EURO I.
Σε τροχιά προκήρυξης βρίσκεται ο διαγωνισμός προμήθειας 770 λεωφορείων, ύψους σχεδόν 400 εκατ. ευρώ. Είναι ήδη σε εξέλιξη η δεύτερη παράταση προθεσμίας υποβολής ενδιαφέροντος, ενώ ο διαγωνισμός έχει ήδη καθυστερήσει σημαντικά καθώς προκηρύχθηκε για πρώτη φορά από την προηγούμενη κυβέρνηση. Οταν μπήκε «κόκκινο» από το Ελεγκτικό Συνέδριο, ο διαγωνισμός επαναπροκηρύχθηκε, ακυρώθηκε για ακόμα μία φορά πριν βγει στον αέρα και τώρα αναμένεται να προκηρυχθεί το α΄ 6μηνο του 2022, με στόχο τα πρώτα οχήματα να ενταχθούν στον στόλο των συγκοινωνιακών φορέων σε περίπου δύο χρόνια. Από τα 770 λεωφορεία περίπου τα 2/3 θα ενισχύσουν τον στόλο της Αθήνας και τα υπόλοιπα τον στόλο της Θεσσαλονίκης. Από το σύνολο των οχημάτων τα 350 θα είναι ηλεκτρικά, 300 θα είναι φυσικού αερίου (και από αυτά 100 θα είναι αρθρωτά) και 120 θα είναι πετρελαίου κατηγορίας EURO VI.
«Σκουριασμένη» η συντήρηση στις υποδομές
Δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης και σχεδόν δύο υγειονομικής έχουν αφήσει ίχνη… σκουριάς στις υποδομές των σταθερών μέσων του πλέγματος των αστικών συγκοινωνιών της πρωτεύουσας. Το προχθεσινό δυστύχημα στις γραμμές του πρώην ηλεκτρικού σιδηροδρόμου ανέδειξε με τον τραγικότερο τρόπο τις ελλείψεις στη συντήρηση, για την οποία οι συγκοινωνιακοί φορείς έχουν αποδυθεί σε έναν αγώνα ταχύτητας προκειμένου να διασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία του μετρό, του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου και του τραμ. Οι εργασίες λείανσης, τις οποίες εκτελούσε το μηχάνημα που παρουσίασε πρόβλημα στο σύστημα πέδησης, πρέπει να εκτελούνται ανά πέντε χρόνια στις γραμμές των μέσων σταθερής τροχιάς. Σημειώνεται ότι ειδικά οι γραμμές του πρώην ηλεκτρικού σιδηροδρόμου θέτουν σε τροχιά τους συρμούς για πάνω από 150 χρόνια. Ωστόσο, στη γραμμή 1 του μετρό (πρώην ΗΣΑΠ) οι εν λόγω εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν τελευταία φορά το 2008, στις γραμμές 2 και 3 το 2013, ενώ στο τραμ δεν έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ από το 2004, οπότε και «σφύριξε» στην Αθήνα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα καθυστερημένης συντήρησης αποτελεί η Τεχνική Επισκευαστική Βάση (ΤΕΒ) της γραμμής 1 του μετρό στον Πειραιά. Πρόκειται πρακτικά για το «συνεργείο» του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου όπου εκτελούνται όλες οι εργασίες συντήρησης και οι επισκευές συρμών, ενώ εκτελεί και χρέη αποθηκευτικού χώρου τροχαίου υλικού. Το κτίριο που φιλοξενεί την επισκευαστική βάση βρίσκεται στα όρια της κατάρρευσης, είναι κατασκευασμένο τον 19ο αιώνα και στόχος είναι η μετατροπή του σε ένα σύγχρονο επισκευαστικό κέντρο, με ταυτόχρονη αξιοποίηση για εμπορική χρήση τμήματος του κτιρίου.
Πρόκειται για ένα έργο (120 εκατ. ευρώ) το οποίο συζητείται εδώ και περίπου 20 χρόνια. Σήμερα είναι σε εξέλιξη η μελέτη σκοπιμότητας και με δεδομένο ότι στόχος είναι η υλοποίησή του μέσω ΣΔΙΤ εκτιμάται ότι δεν θα καθυστερήσει σημαντικά η έναρξη των εργασιών.
Σοβαρές ελλείψεις εμφανίζει το σύστημα ERP (Enterprise Resource Planning), το οποίο αυτοματοποιεί το σύνολο των δραστηριοτήτων του συγκοινωνιακού φορέα μέσω μιας εφαρμογής λογισμικού, με στόχο τη διευκόλυνση της ροής των πληροφοριών εντός του οργανισμού. Στο ίδιο πλαίσιο αξίζει να σημειωθεί ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές που διαθέτουν αυτή τη στιγμή οι ΣΤΑΣΥ, και υποστηρίζουν το σύνολο του δικτύου τους, μετρούν 20 χρόνια ζωής με την αντίστοιχη απαρχαιωμένη τεχνολογία.
Στο ίδιο πλαίσιο, οι κάμερες στη γραμμή 1 του μετρό για την ασφάλεια (δεν αφορούν την ασφάλεια κυκλοφορίας των συρμών, αλλά προσφέρουν την εικόνα στο κέντρο ελέγχου κυκλοφορίας) είναι παλαιάς τεχνολογίας, έχουν πολύ χαμηλή ανάλυση, καθώς είναι εκείνες που εγκαταστάθηκαν μαζί με το αντίστοιχο σύστημα πριν από τουλάχιστον 15 χρόνια. Στο βασικό έργο που χρονολογείται από την έναρξη λειτουργίας των γραμμών 2 και 3 του μετρό, μάλιστα, υπάγεται και το σύνολο του συστήματος αναγγελιών, το οποίο χρήζει αντικατάστασης.
