Σε ένα σύγχρονο, ρευστό και παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον οι Αξιωματικοί της εμπορικής ναυτιλίας, ως πρώτοι αποδέκτες εξέλιξης της ναυτιλίας, βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα σύνολο απανωτών αλλαγών και νέων απαιτήσεων που πρέπει να ακολουθήσουν, προκειμένου να γίνουν ανταγωνιστικοί στο μέλλον. Πιο συγκεκριμένα, η αγορά εργασίας των ναυτικών εμφανίζεται πλήρως παγκοσμιοποιημένη σε ένα γενικότερο πλαίσιο στο οποίο:
| – Η αγορά δεν παρουσιάζει εμπόδια και λόγω της μεγάλης κινητικότητας των παραγωγικών συντελεστών / ναυτικών μειώνεται το κόστος. – Οι εφοπλιστές είναι ελεύθεροι να απασχολούν πληρώματα από όλες τις χώρες, αρκεί να έχουν τα κατάλληλα προσόντα. – Υπάρχει παγκοσμιοποιημένη οργάνωση και επικοινωνία μεταξύ σχολών, εφοπλιστών, πρακτόρων, κ.λ.π. |
Η εισαγωγή νέων χωρών στην αγορά εργασίας ναυτικών είναι πλέον γεγονός, το οποίο ταυτόχρονα σηματοδοτείται από την μείωση του αριθμού Αξιωματικών προερχόμενων από παραδοσιακές ναυτικές χώρες και την αύξηση αυτών από την Ανατολική Ευρώπη και την Άπω Ανατολή. Ταυτόχρονα, παρατηρείται μείωση των μισθών των Αξιωματικών αφού ο ανταγωνισμός, πλέον, είναι μεγάλος.
Λόγω περιβαλλοντικών ζητημάτων και θεμάτων ασφαλείας, έχει ξεκινήσει ένας στίβος θέσπισης νέων και αυστηρότερων απαιτήσεων στα προσόντα των ναυτικών, οι οποίες σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ζήτηση αξιωματικών, όπως προβλέπεται, πρόκειται να οδηγήσουν την αγορά σε κατάσταση ελλειπτικής προσφοράς προσοντούχων αξιωματικών, ικανών να επανδρώσουν τα πλοία.
Η προαπαίτηση συγκεκριμένων προσόντων, έχει σαν αποτέλεσμα οι εφοπλιστές /πλοιοκτήτες να ασκούν μονοπωλιακή δύναμη με αποτέλεσμα τη δημιουργία ανταγωνισμού μεταξύ αξιωματικών διαφορετικών χωρών και όχι μεταξύ άλλων επαγγελμάτων. Σε συνδυασμό, κιόλας, με τις μισθολογικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των πληρωμάτων κάθε χώρας, λόγω πολιτιστικών και άλλων στοιχείων, το μέλλον των ναυτικών των παραδοσιακών ναυτιλιακών κρατών φαίνεται βραχύ και αβέβαιο.
Στην ελληνική πραγματικότητα όμως, η κατάσταση διαφοροποιείται στο βαθμό που η ανεπάρκεια προσφοράς αξιωματικών έχει δημιουργήσει μία διαρκή αναζήτηση όλο και περισσότερων Ελλήνων αξιωματικών. Αδιαμφισβήτητα, ο Έλληνας εφοπλιστής δύσκολα εμπιστεύεται το πλοίο του σε «ξένα» χέρια, σίγουρα όμως, τα όσα προαναφέρθηκαν πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από την πολιτική και μη ηγεσία, για την περαιτέρω λήψη αποφάσεων και προγραμματισμών στην ανάδειξη και ισχυροποίηση της ναυτικής εκπαίδευσης στο νέο ψηφιακό μετασχηματισμό της Ναυτιλίας.
Η νέα τεχνολογία των σύγχρονων ναυτιλιακών / μηχανολογικών ηλεκτρονικών οργάνων – συστημάτων , ουσιαστικά, παραθέτει μία νέα δυναμική στην εκτέλεση φυλακής γέφυρας / μηχανής, με τίμημα την απαίτηση μίας νέας δυναμικής εκπαίδευσης και γνώσης.
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι η άγνοια της σημερινής τεχνολογίας των πλοίων, επιβάλλει τον επαναπροσδιορισμό της συνεχούς εκπαίδευσής των αξιωματικών και πληρωμάτων του Ε.Ν, προκείμενου να μπορούν να αντεπεξέλθουν στην ασφαλή εκτέλεση των καθηκόντων τους.
Παράλληλα ο σύγχρονος ναυτικός, απαιτείται να αποκτήσει εμπειρία στην ταχεία εκμετάλλευση των πληροφοριών που εμφανίζονται σε διάφορες κονσόλες, προκειμένου να αποκτά αντίληψη για την ασφάλεια και την ορθότητα του πλου.
Επίσης εκείνο που ενδεχομένως μπορεί να γίνει επικίνδυνο, είναι η υψηλή διαθεσιμότητα της πληροφορίας που ατό πλεονέκτημα μπορεί να εξελιχθεί σε μειονέκτημα, όταν πλεονάζουσες σημαντικές ̟πληροφορίες, συσσωρεύονται σε μεμονωμένο απεικονιστικό μέσο. Αυτός που πραγματικά γνωρίζει την τεχνολογία, αποφεύγει τους σκοπέλους και αποκομίζει το μέγιστο δυνατό όφελος.
| Σήμερα κυρίαρχο στοιχείο του ναυτικού επαγγέλματος αποτελεί η διάθεση της σύγχρονης τεχνολογίας. Η εκμετάλλευσή της όμως προϋποθέτει σοβαρή επένδυση στη γνώση. Μόνο μέσω της γνώσης, οι Έλληνες ναυτικοί του αύριο θα συνεχίσουν να κυριαρχούν σε όλες τις θάλασσες του κόσμου, συνεχίζοντας μία μακρά ̟ παράδοση αιώνων, που τους θέλει στην κορυφή της παγκόσμιας ναυτιλίας. |
Ανάδειξη και ισχυροποίηση της ναυτικής εκπαίδευσης
Τις τελευταίες δύο (2) δεκαετίες που διανύσαμε χαρακτηρίστηκε από αναρίθμητες αλλαγές στο σύστημα της ελληνικής εκπαίδευσης. Από το ένα σύστημα εισαγωγής στο άλλο και τον ένα τύπο λυκείου στον άλλο, ήταν αναμενόμενο μέσα σε όλο αυτό το συνονθύλευμα να επηρεαστεί και η ναυτική εκπαίδευση. Η πορεία της ελληνικής ναυτικής εκπαίδευσης, στην πενταετία 2005-2009 όπως εκφράζεται μέσα από τις Α.Ε.Ν χαρακτηρίστηκε από ριζικές αλλαγές, κυρίως όσον αφορά το καθεστώς εισαγωγής σε αυτές.
Το πλήθος και το είδος των αλλαγών επηρέασαν άμεσα την γενικότερη λειτουργία του συστήματος της ναυτικής εκπαίδευσης. Από ένα παλαιό σύστημα εσωτερικής φοίτησης και από την συντριπτική πλειοψηφία των ανδρών, έγινε μετάβαση σε ένα σύγχρονο σύστημα ελεύθερης εισαγωγής για τα δύο φύλα και ελεύθερης επιλογής του τρόπου φοίτησης.
Αυτά και πολλά άλλα, συνετέλεσαν σε μία ριζική αναδιάρθρωση της ναυτικής εκπαίδευσης, τουλάχιστον, σε ότι αφορά το έμψυχο δυναμικό αυτής που δεν είναι άλλο από τους σπουδαστές /σπουδάστριες που εντάσσονται σε αυτή. Είναι σημαντική η αναφορά του όρου σπουδάστρια, αφού μέχρι και το 2006-2007 η εισαγωγή τους στις Α.Ε.Ν. ήταν περιορισμένη και η αναφορά σε αυτές ανύπαρκτη.
Το σύγχρονο ναυτιλιακό περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από τη μια, για τη συνεχόμενη αύξηση στη ζήτηση αξιωματικών, και από την άλλη, για τη συνεχόμενη ελάττωση της προσφοράς αξιωματικών, βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Το πρόβλημα έχει παγκόσμιο χαρακτήρα και παγκοσμίως αναζητείται η λύση.
Η προσέλκυση των νέων στο ναυτικό επάγγελμα απασχολεί όλα τα μεγάλα ναυτικά κράτη.
Στην ελληνική πραγματικότητα το θέμα της ναυτικής εκπαίδευσης συζητιέται συνέχεια, αφού πρόκειται για το «φυτώριο» ικανών αξιωματικών, έτοιμων να επανδρώσουν έναν από τους πιο νευραλγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας, την εμπορική ναυτιλία.
Οι συζητήσεις περί αναστολής της λειτουργίας κάποιων Α.Ε.Ν. και τη σύμπτυξη αυτών, έχουν αντικατασταθεί από αυτές που προτρέπουν στην αναβάθμιση της ναυτικής εκπαίδευσης και την μετατροπή του ναυτικού επαγγέλματος σε μία ελκυστική επαγγελματική εναλλακτική απασχόληση, που συνδυάζει, ταυτόχρονα, υψηλές αποδοχές και ένα ποιοτικό περιβάλλον εργασίας και μετεξέλιξης.
Υπαγωγή των Α.Ε.Ν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ισότιμης των Α.Ε.Ι
Στη σημερινή τους μορφή, οι Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού ιδρύθηκαν με τον ν. 2638/1998 (ΦΕΚ 204 Α΄), «οι οποίες είναι περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας και λειτουργούν σύμφωνα με το νόμο αυτό και τον Εσωτερικό Κανονισμό τους» [άρθ. 1, παρ. 1], και σε αυτές «οι σπουδές καταλήγουν σε απόκτηση πτυχίου που δίνει τη δυνατότητα απόκτησης διπλώματος εμπορικού ναυτικού Γ’ τάξεως». [άρθ. 21, παρ. 3]
Έκτοτε, έχουν επέλθει αρκετές τροποποιήσεις ή συμπληρώσεις του θεσμικού πλαισίου των Α.Ε.Ν., όχι μόνον με τους ν. 3153/2003 και 3450/2006, που τροποποίησαν ή συμπλήρωσαν σε βάθος το θεσμικό πλαίσιο των Σχολών, αλλά και με άλλους νόμους, σχετικούς ή μη με το εποπτεύον Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, οι οποίοι, συνολικά ή αποσπασματικά, επιχείρησαν κατά καιρούς να τις «αναβαθμίσουν».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα «αναβάθμισης» των Α.Ε.Ν. αποτελεί η προσθήκη δεύτερης και τρίτης παραγράφου στο άρθρο 1 του ν. 2638/1998, όπως με τον ν. 3450/2006 τροποποιήθηκε, οι οποίες επί λέξη αναφέρουν: «2. Το δίπλωμα του Εμπορικού Ναυτικού Α΄ τάξης καθίσταται ισότιμο με το πτυχίο των Τ.Ε.Ι.
Η διάταξη ισχύει για τους εισακτέους στις Α.Ε.Ν. κατά το ακαδημαϊκό έτος 2005-2006 και εφεξής» και «3. Το πτυχίο πλοιάρχου ή μηχανικού που χορηγείται από τις Α.Ε.Ν. αντίστοιχα, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών, αποτελεί το απαραίτητο μοναδικό ακαδημαϊκό τυπικό προσόν εξέλιξης του κατόχου του μέχρι την απόκτηση του διπλώματος εμπορικού ναυτικού Α΄ τάξης κατά την παράγραφο 2, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.» / Η παρ. 3 όπως τροποποιήθηκε με τον ν.4597/2019.
Δηλαδή ο πτυχιούχος Α.Ε.Ν,,, και κάτοχος διπλώματος Ε.Ν Γ’ τάξεως, καθίσταται ισότιμος με έναν πρώην πτυχιούχο Τ.Ε.Ι ( Τα ΤΕΙ με το ν.4589 / ΦΕΚ 13 Α’ /29.01.2019 καταργήθηκαν και απορροφήθηκαν από Πανεπιστημιακά Ιδρύματα) μετά από την εξέλιξή του μέχρι την απόκτηση του Διπλώματος Ε.Ν Α΄ τάξης, αφού πρώτα πραγματοποιήσει την απαιτούμενη θαλάσσια υπηρεσία 24 μηνών σε καθήκοντα αξιωματικού Γ’ τάξης και 24 μηνών σε καθήκοντα αξιωματικού Β’ τάξης, και φυσικά αφού φοιτήσει στους αντίστοιχους κύκλους των Κ.Ε.Σ.Ε.Ν / Κέντρων Επιμόρφωσης Στελεχών Ε. Ν πριν από την απόκτηση των διπλωμάτων Β΄ και Α΄ τάξης αντίστοιχα.
Στην καλύτερη περίπτωση, ο πτυχιούχος Α.Ε.Ν. θα καταστεί ισότιμος με έναν πρώην πτυχιούχο Τ.Ε.Ι., εφόσον αποκτήσει το Δίπλωμα Ε.Ν Α΄ Τάξης. Εάν αυτό δεν το επιτύχει, ή δεν ακολουθήσει το ναυτικό επάγγελμα, δεν θα θεωρείται ποτέ ισότιμος με πτυχιούχο πρώην Τ.Ε.Ι.
| Με βασικό χαρακτηριστικό και κεντρικό σημείο αναφοράς ότι, από το ακαδημαϊκό. έτος 2020-2021, η εισαγωγή όλων των υποψηφίων στις Α.Ε.Ν. πραγματοποιείται κάθε χρόνο μέσω του συστήματος πανελλαδικών εξετάσεων, όπως ακριβώς και για την εισαγωγή στα Α.Ε.Ι, θεωρώ ότι η υπαγωγή των Α.Ε.Ν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ισότιμης με εκείνης των Α.Ε.Ι, θα δημιουργούσε ένα ασφαλές περιβάλλον αναβάθμισης και θα ήταν σημαντικό κίνητρο που θα βοηθούσε, περισσότερους υποψηφίους να επιλέξουν στις Πανελλήνιες εξετάσεις, τις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού. Η επιλογή περισσοτέρων υποψηφίων, θα οδηγήσει σε άνοδο των βάσεων (Πανελλήνιες 2020 /ΑΕΝ/Πλοιάρχων 10.025 /ΑΕΝ/ Μηχανικών 7.550 μόρια αντίστοιχα / Οι βάσεις καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις επιδόσεις των υποψηφίων / χωρίς να είναι ο μόνος παράγοντας που προσδιορίζει τη μεταβολή) με αποτέλεσμα την εισαγωγή σπουδαστών / στριών αναβαθμισμένου γνωστικού πεδίου, που είναι και το ζητούμενο στην εποχή των τεχνολογιών αιχμής και του ψηφιακού μετασχηματισμού της Ναυτιλίας. Βέβαια υπάρχει και μια διαφορετική άποψη ότι η υπαγωγή των Α.Ε.Ν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ισότιμης με εκείνης των Α.Ε.Ι, αρχικά θα δημιουργούσε ένα ασφαλές περιβάλλον αναβάθμισης από την πλευρά των υποψηφίων, αλλά από την άλλη ενδεχομένως, η ισοτιμία να οδηγούσε σε ορισμένες παραμέτρους που θα μπορούσαν να προστεθούν στους παρακάτω αναφερόμενους παράγοντες εγκατάλειψης – διαρροής μετά την αποφοίτησή τους από τις ΑΕΝ. Οι παράμετροι θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν με ένα νέο μοντέλο αναβάθμισης εκπαίδευσης των απόφοιτων ΑΕΝ και Αξιωματικών Γ‘ τάξεως Ε.Ν με την ελεύθερη εγγραφή τους στα Α.Ε.Ι ομοειδών ειδικοτήτων με ελάχιστο βαθμό αποφοίτησης (κίνητρο επιδόσεων) από τις ΑΕΝ και εφόσον έχουν την ιδιότητα του Ναυτικού. Για την εκπαίδευση στα ΑΕΙ για τους εν ενεργεία Αξιωματικούς Ε.Ν υπάρχουν πολλοί μέθοδοι στην σημερινή εποχή. |
Παράγοντες εγκατάλειψης – διαρροής σπουδαστών από τις ΑΕΝ
Από το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009 μέχρι και το έτος 2015 -2016 εισήλθαν στις ΑΕΝ συνολικά 10.168 Πλοίαρχοι και Μηχανικοί και το ίδιο διάστημα αποφοίτησαν 6.843, δηλαδή περίπου το 67% των εισαχθέντων. Από αυτά τα στοιχεία και μόνο αποδεικνύεται ότι, κάθε χρόνο από τους εισακτέους στις σχολές ένα μεγάλο ποσοστό +/- 30 % εγκαταλείπει τις ΑΕΝ.
Έχει διαπιστωθεί ότι οι κυριότερο λόγοι αποχώρησης από τις Ακαδημίες αποδίδεται στο ότι :
– Ένα μέρος του ποσοστού των σπουδαστών, αποχωρεί επειδή οι επιδόσεις τους δεν τους βοηθούν να ολοκληρώσουν τον κύκλο των σπουδών τους, που ενδεχομένως να οφείλεται και στις χαμηλές βάσεις εισαγωγής τους.
– Ένα μέρος της παρατηρούμενης διαρροής οφείλεται στις σπουδάστριες που αποχωρούν, καθώς θεωρούν ότι τελικά οι δυσκολίες είναι πολύ περισσότερες απ’ ότι ίσως αρχικά υπολόγιζαν.
– Ορισμένοι σπουδαστές εγγράφονται στις σχολές μόνο για λόγους αναβολής.
– Ένας αριθμός σπουδαστών διαπιστώνει στη διάρκεια της φοίτησης ότι δεν ταιριάζει για το συγκεκριμένο επάγγελμα. – Ποσοστό διαρροής μπορεί να αποδοθεί στις συνθήκες που βιώνουν οι σπουδαστές τόσο στις σχολές όσο και στη διάρκεια των ταξιδιών, καθώς οι ιδιομορφίες του ναυτικού επαγγέλματος είναι δεδομένες.
Δεν είναι τυχαίο ίσως ότι, πολλοί λαμβάνουν την απόφαση να αποχωρήσουν από τις Ακαδημίες στη διάρκεια του πρώτου εκπαιδευτικού ταξιδιού το οποίο πραγματοποιείται μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου διδακτικού εξαμήνου.
Το ποσοστό αυτό, που ποικίλλει ελαφρώς από χρονιά σε χρονιά, αποδεικνύει ότι το ανθρώπινο δυναμικό των ΑΕΝ που τελικά θα απασχοληθεί επαγγελματικά στη ναυτιλία είναι μικρότερο από το αρχικώς υπολογισθέν με βάση τους εισαχθέντες στις ΑΕΝ. Η εξέλιξη αυτή δικαιολογεί σε μεγάλο βαθμό και τη μη επιλογή της Ελληνικής Σημαίας από ένα τμήμα της πλοιοκτησίας, καθώς φανερώνει το έλλειμμα Πλοιάρχων και Μηχανικών.
Πάντως, υπολογίζεται ότι ο ελληνόκτητος στόλος θα μπορούσε να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του σε πλοιάρχους και μηχανικούς εάν κάθε χρόνο για την επόμενη δεκαετία ο αριθμός των πτυχιούχων, ξεπερνούσε τους 2.000 σπουδαστές.
Επίσης θα μπορούσε να διερευνηθεί η δυνατότητα πρόσβασης των αποφοίτων ΑΕΝ σε μεταπτυχιακά προγράμματα των Ελληνικών ΑΕΙ και ιδιαίτερα του Πανεπιστημίου Πειραιά / Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών.
Tου Πλοιάρχου Λ.Σ Δημητρίου Κουκουβίνου ε.α
