Μετά τον τσάρο Σαμουήλ, πολέμαρχοι του 19ου αιώνα όπως ο Γκότσε Ντέλτσεφ, ο Ντάμε Γκρούε κ.ά., η «ιδιοκτησία» των οποίων ταλαιπωρεί τις σχέσεις των δύο χωρών, Βόρεια Μακεδονία και Βουλγαρία ερίζουν τώρα και για το Ολοκαύτωμα. Με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων, από την εξόντωση 7.144 Εβραίων που ζούσαν στην υπό βουλγαρική, τότε, κατοχή, σημερινή Βόρεια Μακεδονία, ξέσπασε καβγάς, στο ανώτατο επίπεδο, μεταξύ Σκοπίων και Σόφιας για το ποιος ευθύνεται για τη σύλληψή τους και τη μεταφορά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τρεμπλίνκα, στην Πολωνία, απ’ όπου δεν επέζησε κανένας.
Ανήμερα την επέτειο (11 Μαρτίου 1943), η οποία τιμήθηκε με συγκέντρωση και πορεία μνήμης στο κέντρο των Σκοπίων, στην ομιλία του ο πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας, Στέβο Πενταρόφσκι, κάλεσε τη Σόφια να ζητήσει συγγνώμη για τον ρόλο που διαδραμάτισε κατά την εξόντωση των Εβραίων της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας.
«Για να υπάρξει συμφιλίωση, θα πρέπει να υπάρξει συγγνώμη για τον ρόλο της τότε φιλοφασιστικής κυβέρνησης στη Σόφια σχετικά με τον εκτοπισμό Εβραίων από τη σημερινή Βόρεια Μακεδονία. Μήπως μπορούμε να ξεχάσουμε με ποιου τις υπογραφές οι Εβραίοι της χώρας στάλθηκαν στον θάνατο;», ανέφερε χαρακτηριστικά.
«Προπαγάνδα»
Η βουλγαρική αντίδραση εκδηλώθηκε μέσω ΥΠΕΞ αλλά και του προέδρου Ρούμεν Ράντεφ που χαρακτήρισαν τις δηλώσεις Πενταρόφσκι «προπαγάνδα και κακόβουλους πολιτικούς σκοπούς».
«Οι κατηγορίες κατά της Βουλγαρίας από τις σημερινές αρχές των Σκοπίων είναι μέρος της γενικότερης συμπεριφοράς τους, που στοχεύει να απεικονίσει τη χώρα και τον λαό μας ως “φασίστες”», ανέφερε το βουλγαρικό ΥΠΕΞ.
Η Βουλγαρία βάλλεται για τον ρόλο της στην εξόντωση των Εβραίων, των κατεχόμενων εδαφών της τότε Γιουγκοσλαβίας αλλά και της Ελλάδας, τη διοίκηση των οποίων της είχαν αναθέσει οι Γερμανοί, μολονότι αντιτείνει ότι είναι η χώρα που έσωσε το σύνολο των Εβραίων (48.000) που ζούσαν στα εδάφη της. Δεν μπορεί όμως να ισχυριστεί το ίδιο και για τις κατεχόμενες περιοχές.
Πλην της «Νοτιοσλαβίας – Βαρντάρσκα», οι βουλγαρικές κατοχικές αρχές συνέλαβαν και μετέφεραν με ποταμόπλοια μέσω Δούναβη στη Βιέννη και από εκεί με τρένα στην Τρεμπλίνκα 5.000 Εβραίους της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, που και αυτοί εξοντώθηκαν όλοι.
Ογδόντα χρόνια από το Ολοκαύτωμα, το ζήτημα των Εβραίων δημιουργεί ένταση στο ήδη κακό κλίμα των διμερών σχέσεων, που επιβαρύνεται από τις διαμάχες για την ιστορία με βασικό χαρακτηριστικό το αφήγημα της Βουλγαρίας περί «ενός έθνους και δύο κρατών», στο οποίο αμφισβητείται –όχι επισήμως είναι αλήθεια– η διακριτή εθνική ταυτότητα του σλαβικού πληθυσμού της Βόρειας Μακεδονίας.
Σε αυτή την ατμόσφαιρα, η Βουλγαρία εγείρει, μεταξύ άλλων, τη συνταγματική κατοχύρωση βουλγαρικής μειονότητας στη Βόρεια Μακεδονία και διανέμει βουλγαρικά διαβατήρια σε πολίτες της, τακτική που από τα Σκόπια χαρακτηρίζεται ευθέως ως εχθρική.
Μάλιστα η Σόφια εμποδίζει με βέτο την ευρωπαϊκή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας, γεγονός που τροφοδοτεί, κατά τη Σόφια, τα αντιβουλγαρικά αισθήματα στον πληθυσμό της «άλλης πλευράς».
Εκκλήσεις συμφιλίωσης
Διεθνείς πιέσεις ασκούνται και στις δύο πλευρές, για τη διευθέτηση σε φιλικό επίπεδο των ιστορικών τους εκκρεμοτήτων, καθώς και οι δύο χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ, σε μια πτέρυγά του –τη Νοτιοανατολική– που, λόγω της Τουρκίας, αντιμετωπίζει ήδη προβλήματα συνοχής και με τον πόλεμο στη γειτονική Ουκρανία να μαίνεται.
Η Βουλγαρία, συν τοις άλλοις, διανύει βαθιά και επικίνδυνη παρατεταμένη πολιτική κρίση από την οποία αναδύεται ένας επιθετικός εθνικισμός που εκδηλώνεται κυρίως προς τη Βόρεια Μακεδονία, στους πληθυσμούς της οποίας ενστικτωδώς φουντώνουν τα εθνικιστικά αισθήματα. Και, δυστυχώς, ούτε και το Ολοκαύτωμα έμεινε έξω από την επικίνδυνη αυτή βαλκανική διελκυστίνδα.
