H σκλήρυνση της μεταναστευτικής πολιτικής αποτελεί πλέον αμετάκλητη επιλογή των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Στην Ευρώπη τα ακροδεξιά κόμματα που συμμετέχουν σε κυβερνήσεις ή βρίσκονται στην αντιπολίτευση θεωρούν το πλαίσιο ανεπαρκές και πιέζουν για περισσότερες απελάσεις και επαναπροωθήσεις. Στη λογική αυτής της τάσης, η Ε.Ε. πρόσθεσε τον Απρίλιο την Αίγυπτο και την Τυνησία στη λίστα των «ασφαλών χωρών καταγωγής», που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, Ινδία, Κολομβία, Μπανγκλαντές, Κοσσυφοπέδιο, Μαρόκο κ.λπ.
Ας δούμε τι έχει γίνει σε κομβικές χώρες
- Γερμανία: Το Μεταναστευτικό έχει βάλει φωτιά στο πολιτικό τοπίο, καθώς ο νέος υπουργός Εσωτερικών, Αλεξάντερ Ντόμπριντ, εξέδωσε τον Μάιο διαταγή να απορρίπτονται όσοι μετανάστες φτάνουν στα σύνορα χωρίς έγγραφα ταυτοποίησης. Η αμφιλεγόμενη εγκύκλιος προσέκρουσε ήδη στο Διοικητικό Δικαστήριο του Βερολίνου, που έκρινε παράνομη την άνευ εξέτασης απόρριψη του αιτήματος για άσυλο σε τρεις Σομαλούς, οι οποίοι προσπάθησαν να μπουν στη Γερμανία από την Πολωνία. Ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ξεκαθάρισε ότι οι απωθήσεις στα σύνορα θα συνεχίζονται ωσότου ξεκαθαρίσει το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Είναι υποχρεωμένος να κινηθεί σε αυτήν τη σκληρή γραμμή, καθώς πιέζεται ασφυκτικά από την AfD αλλά και μερίδα της CDU, που αποδίδουν στους μετανάστες την έξαρση της εγκληματικότητας. Παρά τις διαμαρτυρίες των Πρασίνων και της Αριστεράς, η κυβέρνηση συνασπισμού με το SPD έχει ήδη δώσει «πράσινο φως» για απελάσεις στη Συρία, απαγόρευση της επανένωσης οικογενειών προσφύγων, ενίσχυση της συνοριακής Αστυνομίας και εξέταση των αιτήσεων ασύλου σε χώρες του εξωτερικού. Να σημειωθεί ότι το 2024 η Γερμανία δέχθηκε τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων ασύλου στην Ε.Ε.
- Βρετανία: Με τη δαμόκλειο σπάθη του Reform UK του Φάρατζ να επικρέμαται στις δημοσκοπήσεις, η κυβέρνηση των Εργατικών υπό τον Κιρ Στάρμερ ανακοίνωσε τον Μάιο σαρωτικές αλλαγές στη μεταναστευτική νομοθεσία, με στόχο να περικόψει δραστικά την καθαρή μετανάστευση την προσεχή τετραετία. Οι νέοι κανόνες απαιτούν από τους υποψήφιους μετανάστες άριστη γνώση της αγγλικής, αυξάνουν τον απαιτούμενο χρόνο παραμονής για την απόκτηση ιθαγένειας και βάζουν όρια σε εταιρίες -ακόμη και σε οίκους ευγηρίας- για την πρόσληψη προσωπικού από το εξωτερικό. Παρότι ματαιώθηκε το σχέδιο της προηγούμενης, Συντηρητικής κυβέρνησης για απέλαση των αιτούντων άσυλο στη Ρουάντα, οι Εργατικοί επανεξετάζουν το σενάριο των «ασφαλών, τρίτων χωρών», με τις οποίες το Λονδίνο βρίσκεται σε συνομιλίες.
- Ολλανδία: Μολονότι η μετανάστευση έχει μειωθεί συγκριτικά στην Ολλανδία, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ο Γκέερτ Βίλντερς τίναξε στον αέρα τη δεξιά τετρακομματική κυβέρνηση με τις παράλογες απαιτήσεις του. Ζήτησε να αναλάβει ο στρατός τη φύλαξη των συνόρων, να απελαθούν όλοι οι Σύροι από τη χώρα και να κλείσουν τα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων. Με αυτές τις ακρότητες, που προσκρούουν στο Ευρωπαϊκό και στο Διεθνές Δίκαιο, ο ηγέτης του Κόμματος Ελευθερίας προσπαθεί ολοφάνερα να εργαλειοποιήσει το Μεταναστευτικό, ώστε στις νέες εκλογές να αυξήσει τα (πεσμένα) ποσοστά του και να διεκδικήσει την πρωθυπουργία. Το πιθανότερο είναι ο μεταναστευτικός τυχοδιωκτισμός του να γυρίσει μπούμερανγκ, καθώς έβαλε την Ολλανδία σε αναστάτωση, ενώ εκκρεμούν η αύξηση των αμυντικών δαπανών και άλλα προβλήματα.
- Γαλλία: Ο υπουργός Εσωτερικών, Μπρινό Ρεταγιό, που έγινε πρόσφατα πρόεδρος των δεξιών Ρεπουμπλικανών και θα διεκδικήσει την προεδρία το 2027, ανακοίνωσε αύξηση κατά 27% των απελάσεων το 2024, οι οποίες έφτασαν τις 22.000. Από αυτούς οι 13.000 απομακρύνθηκαν διά της βίας, οι 5.000 έλαβαν βοήθεια για να φύγουν και οι 4.000 αποχώρησαν από τη Γαλλία οικειοθελώς. Η κυβέρνηση κωφεύει και εδώ στις διαμαρτυρίες ανθρωπιστικών οργανώσεων ότι πολλοί απελαθέντες στέλνονται σε μη ασφαλείς χώρες και αποκόπτονται βάναυσα από τις οικογένειές τους.
- Ιταλία: Η πρώτη χώρα της Ε.Ε. που έφτιαξε κέντρο διαλογής σε τρίτο κράτος (στην Αλβανία συγκεκριμένα), συνεχίζει να δέχεται καραβιές μεταναστών από τη Μεσόγειο και έχει κάνει συμφωνίες με τη Λιβύη. Στις ακτές της Αδριατικής χτίστηκαν δύο συγκροτήματα με στόχο να φιλοξενούν έως 36.000 μετανάστες τον χρόνο ενόσω εξετάζεται η αίτηση ασύλου τους. Οι πρώτοι έφτασαν εκεί τον Οκτώβριο, αλλά το σχέδιο κόλλησε εξαιτίας της απόφασης ιταλικού δικαστηρίου, που το έκρινε παράνομο. Για να υπερβεί τα νομικά κωλύματα η κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι σχεδιάζει να μετατρέψει το ένα από τα δύο αλβανικά κέντρα σε κέντρο «επαναπατρισμού».
- Ισπανία: Για να ενισχύσει το εργατικό δυναμικό μιας χώρας με γερασμένο πληθυσμό, η κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ αποφάσισε να νομιμοποιεί 300.000 μετανάστες χωρίς χαρτιά κάθε χρόνο, για τα επόμενα τρία χρόνια. Παράλληλα χιλιάδες ανήλικοι μετανάστες -ασυνόδευτοι και μη- θα μετακινηθούν από τα Κανάρια Νησιά στην ισπανική ενδοχώρα, προκειμένου να ανακουφιστεί το νησιωτικό σύμπλεγμα από τις καραβιές μεταναστών, που καταφθάνουν συνεχώς από την Αφρική. Πέρα από τις παλαιότερες συμφωνίες με το Μαρόκο, ο Σάντσεθ υπέγραψε πρόσφατα σειρά συμφωνιών με τη Μαυριτανία για την καταπολέμηση των δικτύων διακινητών και τον περιορισμό της μετανάστευσης στα Κανάρια από τη Δυτική Αφρική.
- Πορτογαλία: Λίγο πριν από τις εκλογές του Μαΐου, η κεντροδεξιά κυβέρνηση του Λουίς Μοντενέγκρο ανακοίνωσε την απέλαση 18.000 παράτυπων μεταναστών, με στόχο να ανακόψει το ρεύμα προς το ακροδεξιό Chega. Το αποτέλεσμα ήταν διφορούμενο, καθώς η Κεντροδεξιά αύξησε μεν τα ποσοστά της λόγω της κατάρρευσης των Σοσιαλιστών και της Αριστεράς, χωρίς όμως να εμποδίσει την ανάδειξη του Chega σε αξιωματική αντιπολίτευση με ένα πρωτοφανές 22,5%.
- Πολωνία: Τον Δεκέμβριο η Ε.Ε. ενέκρινε το σχέδιο της Πολωνίας να αναστείλει προσωρινά (ουδέν μονιμότερον…) το δικαίωμα στο άσυλο προκειμένου να αντιμετωπίσει τις «υβριδικές απειλές» και την «πολεμική εργαλειοποίηση» της μετανάστευσης από Ρωσία και Λευκορωσία. Οι δύο χώρες έστελναν στα πολωνικά σύνορα μετανάστες από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, σε μια μίνι παραλλαγή του Εβρου. Ούτως ή άλλως, η Πολωνία αρνείται να δεχθεί μετανάστες από τον ευρωπαϊκό Νότο στο πλαίσιο ποσόστωσης. Ομως, η νίκη του εθνολαϊκιστή Κάρολ Ναβρότσκι στις προεδρικές εκλογές αναμένεται να καταστήσει τη στάση της περισσότερο άκαμπτη.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Η Ελλάδα παραμένει τα τελευταία χρόνια μία από τις κύριες πύλες εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για πρόσφυγες και μετανάστες Η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας, γειτνιάζοντας με την Τουρκία και αποτελώντας τη νοτιοανατολική πύλη της ΕΕ, καθιστά τη χώρα σημείο συγκέντρωσης μεγάλου αριθμού προσφύγων και μεταναστών.
Τους τελευταίους μήνες, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, οι αφίξεις στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου παρουσίασαν αύξηση κατά 35% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ξεπερνώντας τους 40.000 ανθρώπους μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2025.
Μεταναστευτικό και Κρήτη: Νέα πρόκληση στα νότια σύνορα της Ελλάδας
Η Κρήτη, το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και σημαντικό τουριστικό και οικονομικό κέντρο, έχει αρχίσει να βρίσκεται στο επίκεντρο του μεταναστευτικού φαινομένου με αυξημένες αφίξεις προσφύγων και μεταναστών τα τελευταία χρόνια.
Παρότι το νησί δεν βρίσκεται στη στενή γραμμή των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, η γεωγραφική της θέση στο νότιο Αιγαίο και η εγγύτητά της σε θαλάσσιες διαδρομές που συνδέουν την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Τουρκία με την Ελλάδα, την καθιστούν σημαντικό σημείο διέλευσης.
Το 2024 και το πρώτο εξάμηνο του 2025 καταγράφηκε κατακόρυφη αύξηση στις αφίξεις μεταναστών, κυρίως από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Πολλοί από αυτούς επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν το νησί ως πέρασμα προς την ηπειρωτική Ελλάδα και κατ’ επέκταση προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Προκλήσεις στη διαχείριση και την υποδοχή
Η Κρήτη διαθέτει λιγότερες υποδομές σε σχέση με τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού κύματος. Τα κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας, κυρίως γύρω από το Ηράκλειο και τα Χανιά, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην παροχή επαρκούς στέγης και υπηρεσιών. Τοπικές αρχές και φορείς ζητούν περισσότερη στήριξη από την κυβέρνηση για τη δημιουργία νέων δομών και την ενίσχυση των υφιστάμενων, ώστε να μην καταλήξουν τα νησιά υπερφορτωμένα όπως έχει συμβεί σε άλλα μέρη.
Η κατάσταση στα νησιά: Πίεση και υπερπλήρωση
Τα νησιά Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λέρος και Κως έχουν βρεθεί στην πρώτη γραμμή της κρίσης. Τα κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας είναι ασφυκτικά γεμάτα, με τον πληθυσμό σε ορισμένες περιπτώσεις να ξεπερνά έως και πενταπλάσια τη χωρητικότητα των δομών. Τα προβλήματα υγιεινής, η ανεπαρκής πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες και οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης έχουν οδηγήσει σε διαμαρτυρίες και συγκρούσεις, δημιουργώντας ένα εκρηκτικό κοινωνικό κλίμα.
Κομισιόν για επίσκεψη Μπρούνερ στην Ελλάδα: Στόχος η αποφασιστική αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης από τη Λιβύη
Όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου της Κομισιόν για θέματα μετανάστευσης, Μάρκους Λαμέρτ, ο Επίτροπος Μπρούνερ συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη. Στο επίκεντρο των συνομιλιών βρέθηκαν οι τελευταίες εξελίξεις γύρω από την εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση, το οποίο στοχεύει στη δημιουργία ενός ενιαίου, δίκαιου και λειτουργικού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις αποτελεσματικές επιστροφές μεταναστών, δηλαδή στη διαδικασία επαναπατρισμού όσων δεν πληρούν τα κριτήρια για νόμιμη παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, συζητήθηκαν τρόποι βελτίωσης της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων, καθώς και οι συνεχιζόμενες γεωπολιτικές κρίσεις στη Μέση Ανατολή και στη Λιβύη, που επηρεάζουν άμεσα τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη.
Η Λιβύη αποτελεί κομβικό σημείο για τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη, καθώς από εκεί ξεκινούν πολλές παράτυπες διελεύσεις μέσω της Μεσογείου. Ο κ. Λαμέρτ τόνισε την έντονη ανησυχία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόσφατη αύξηση των παράτυπων αφίξεων από τη Λιβύη, επισημαίνοντας ότι η ΕΕ παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και εργάζεται σε συνεργασία με τα κράτη μέλη που δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση.
Ηχηρό μήνυμα Μητσοτάκη για μεταναστευτικό: «Θα κάνουμε αυτό που μας αναλογεί»
Να αναλάβουν δράση για τη μείωση των μεταναστευτικών ροών προς την Ελλάδα κάλεσε τις αρχές της ανατολικής Λιβύης – προπύργιο του γνωστού στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ – ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος συναντήθηκε με τον Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης Μάγκνους Μπούνερ.
Ο πρωθυπουργός υποδεχόμενος τον Ευρωπαίο Επίτροπο στο Μαξίμου τόνισε ότι «γνωρίζω ότι θα μεταβείτε στη Λιβύη και αυτή είναι μια σημαντική επίσκεψη για εμάς. Τους τελευταίους μήνες έχουμε διαπιστώσει σημαντική πίεση στη διαδρομή μεταξύ ανατολικής Λιβύης και νότιας Κρήτης, και αυτό είναι ένα πρόβλημα που πρέπει οπωσδήποτε να θέσουμε υπό έλεγχο. Θα κάνουμε αυτό που μας αναλογεί, συνεργαζόμενοι με τις λιβυκές αρχές ώστε να διασφαλίσουμε ότι αυτά τα σκάφη δεν θα αναχωρούν καν από τις ακτές της Λιβύης».
Ο Αυστριακός πολιτικός, ο οποίος θα μεταβεί στις 8 Ιουλίου τη Λιβύη, συνοδευόμενος από τους υπουργούς Μετανάστευσης της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Μάλτας, επισήμανε, από την πλευρά του ότι «συζητούνται ορισμένες νομοθετικές παρεμβάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως η εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Θεωρώ ότι έχουμε μια πολύ καλή βάση.
Δεν είναι τέλεια, τίποτα δεν είναι τέλειο από αυτή την άποψη. Αλλά λείπουν και κάποια κομμάτια, όπως ο κανονισμός για τις επιστροφές, όπως αναφέρατε, η έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας, η οποία είναι επίσης, πιστεύω, ιδιαίτερα σημαντική όταν πρόκειται για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Επομένως, υπάρχουν πολλά που έχουμε να κάνουμε».
Σε γραμμή Βορίδη ο Πλεύρης
Ο Θάνος Πλεύρης δεν πρόκειται να αποστεί της σκληρής γραμμής που είχε χαράξει ο προκάτοχός του, Μάκης Βορίδης, για την παράνομη μετανάστευση. Οπως ανακοίνωσε στη Βουλή, σύντομα θα τεθεί σε διαβούλευση το σχετικό νομοσχέδιο, που επεξεργάστηκε ο κ. Βορίδης, το οποίο προβλέπει μεταξύ άλλων την πλήρη κατάργηση κάθε δυνατότητας νομιμοποίησης όσων δεν δικαιούνται άσυλο. Η παραμονή στη χώρα καθίσταται ποινικό αδίκημα και όποιος καταδικαστεί θα οδηγείται άμεσα στη φυλακή, με μοναδική δυνατότητα εξόδου τη συνεργασία για επιστροφή στη χώρα προέλευσης.
Όπως είχε συμβεί και με τον Μάκη Βορίδη, έτσι και ο Θάνος Πλεύρης δέχεται αντιπολιτευτικά «πυρά», επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά ότι το μεταναστευτικό θα συνεχίσει να αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό.
Η κυβέρνηση απαντά υπενθυμίζοντας fake news, όπως λέει, του παρελθόντος, που έγιναν «σημαία» από συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις, υπογραμμίζοντας ότι οι κινήσεις της συμβαδίζουν απολύτως με το διεθνές δίκαιο.
Ταυτόχρονα, όμως, το Μέγαρο Μαξίμου, απευθυνόμενο και στο εκλογικό του ακροατήριο, υπενθυμίζει ότι η προστασία των συνόρων και η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού αποτελούσαν βασικές δεσμεύσεις της Νέας Δημοκρατίας, από το 2019, αντιπαραβάλλοντας στις επικρίσεις, που δέχεται, την διαχείριση που έκτοτε γίνεται στο Αιγαίο με την συνδρομή του λιμενικού ή την αντιμετώπιση της κρίσης στον Έβρο με την ενίσχυση των περιπολιών και την κατασκευή του φράχτη στα σύνορα της χώρας.
Για την κυβέρνηση, η αποσόβηση μιας νέας μεταναστευτικής κρίσης είναι απόλυτη προτεραιότητα, καθώς αφορά σε ένα τομέα, που έως σήμερα έχει καταφέρει να ελέγξει και η ανατροπή των δεδομένων, εκτός από τις πραγματικές και ουσιαστικές επιπτώσεις, θα απομείωνε την αποτελεσματικότητά της σε ένα κρίσιμο κεφάλαιο.
