Μέχρι το τέλος του 2023, οι Έλληνες πλοιοκτήτες είχαν συγκεντρώσει σημαντική ρευστότητα. Ορισμένοι την χρησιμοποίησαν για να τοποθετήσουν νέες παραγγελίες, ενώ πολλοί άλλοι τη χρησιμοποίησαν για να μειώσουν τα “ακριβά” τραπεζικά δάνεια., αναφέρει η ετήσια έρευνα της Petrofin Research η οποία διερευνά τις τάσεις στην τραπεζική χρηματοδότηση της ελληνικής ναυτιλίας.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό του 2023 ήταν η αυξημένη δημοτικότητα των συμφωνιών πώλησης και επαναμίσθωσης,(sale and lease back) καθώς και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον δανεισμό πλοίων από τα funds, σημειώνει η Petrofin, προσθέτοντας ότι το 2023 θεωρείται ως ένα έτος κατά το οποίο η τραπεζική χρηματοδότηση αντιμετώπισε ορισμένες προκλήσεις στον στόχο της αύξησης των δανείων, παρά την προθυμία των τραπεζών να το πράξουν
Οι τράπεζες διαπίστωσαν ότι παρόλο που ο όγκος των δανείων είχε αυξηθεί κατά τη διάρκεια του 2023, δεν μπορούσαν να διατηρήσουν τα δανειακά τους χαρτοφυλάκια λόγω των προπληρωμών και των αποσβέσεων.
Συνολικά, η τελευταία έρευνα της Petrofin Bank έδειξε ότι τα δάνεια που σχετίζονται με την Ελλάδα μειώθηκαν κατά 2% σε 50.891 εκατ. δολάρια με το Δείκτη Petrofin για την ελληνική χρηματοδότηση πλοίων να πέφτει στο 308 το 2023 από 314 το 2022 και 443 στην κορύφωσή του το 2008.
Οι προκλήσεις
Η πτώση του δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών σε βάθος χρόνου, οφείλεται κυρίως στην έξοδο των μεγάλων δανειστών πλοίων κατά τη διάρκεια των ετών, κυρίως από την Ευρώπη, καθώς οι τράπεζες επικεντρώνονταν όλο και περισσότερο σε δανεισμό που δεν βασίζεται σε περιουσιακά στοιχεία και σε δανεισμό πιο κοντά στην πατρίδα τους. Φαίνεται όμως ότι η τάση αυτή έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της, καθώς πάνω από το 80% των υφιστάμενων δανειστών, σύμφωνα με την Petrofin Research, έχουν τόσο την όρεξη όσο και την ικανότητα να αναπτυχθούν.
Επίσης ένα ζήτημα που αντιμετώπιζαν οι πλοιοκτήτες ήταν το υψηλό επίπεδο των επιτοκίων. Οι συνθήκες χρηματοδότησης πλοίων δεν ήταν ιδανικές το 2023, με τις τράπεζες να περιορίζουν ανάλογα τον λόγο του δανείου προς αξία του περιουσιακού στοιχείου (Loan to Value- LTV). Ωστόσο στην πορεία του έτους η ροή των τραπεζικών συμφωνιών βελτιώθηκε καθώς οι πλοιοκτήτες έγιναν πιο σίγουροι ότι οι συνθήκες στην αγορά θα βελτιώνονταν το 2024 και το 2025.
Ένα ακόμη βασικό χαρακτηριστικό του 2023 ήταν η αυξημένη δημοτικότητα των συμφωνιών πώλησης και επαναμίσθωσης,(sale and lease back- SLB) καθώς και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον δανεισμό πλοίων από τα funds. Οι εν λόγω πάροχοι προσφέρουν ανταγωνιστική τιμολόγηση, αλλά τις περισσότερες φορές υψηλότερο LTV και μεγαλύτερες διάρκειες, τις οποίες οι Έλληνες πλοιοκτήτες θεωρούσαν ελκυστικές. Ομολογουμένως, τα SLBs ήταν πιο διαδεδομένα μεταξύ των εισηγμένων εταιρειών ή και μεταξύ των μεγάλων πλοιοκτητών, οι οποίοι αναζητούσαν την ευκαιρία να αποδεσμεύσουν κεφάλαια κατά περίπτωση ή να χρηματοδοτήσουν νέες εξαγορές ή νεότευκτα πλοία χρησιμοποιώντας λιγότερα δικά τους κεφάλαια. Ο εν λόγω ανταγωνισμός έγινε έντονος και στέρησε από τις ναυτιλιακές τράπεζες την ευκαιρία να συνάψουν περισσότερες συναλλαγές. 
Εξαίρεση οι ελληνικές τράπεζες
Εξαίρεση στον κανόνα αποτέλεσαν οι ελληνικές τράπεζες, οι οποίες κατάφεραν να αναπτυχθούν παρά τον ανταγωνισμό των SLB. Οι ελληνικές τράπεζες είχαν το πλεονέκτημα ότι είχαν μακροχρόνιες στενές σχέσεις με τους Έλληνες πελάτες, καθώς και οφέλη από τις βοηθητικές υπηρεσίες. Επιπλέον, καθώς βελτιωνόταν η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας και των τραπεζών, τα περιθώρια δανεισμού έγιναν πιο ανταγωνιστικά και οι ελληνικές τράπεζες γνώρισαν σημαντική αύξηση των καταθέσεων από πελάτες που προέρχονται από τη ναυτιλία. Χωρίς στο σύνολό τους να αυξήσουν τα LTV τους, οι ελληνικές τράπεζες κατάφεραν να αναπτυχθούν κατά 12,25% το 2023 και να παρουσιάσουν το υψηλότερο επίπεδο δεσμεύσεων στο τέλος του έτους που δεν είχαν ακόμη αναληφθεί κατά 60,83% σε ετήσια βάση.
Δεν υπήρξε καμία αλλαγή στις πρώτες θέσεις με την UBS (Credit Suisse) να εξακολουθεί να είναι η κορυφαία μεταξύ όλων των τραπεζών .H ελληνική τράπεζα με την μεγαλύτερη παρουσία στην ελληνική ναυτιλία είναι η Eurobank με 4,003 δισ. δολ δανειακό χαρτοφυλάκιο και ακολουθούν οι Πειραιώς με 3,7 δισ. δολ η Alpha bank με 3,69 δισ. δολ και η Εθνική Τράπεζα με 3,32 δισ. δολ. και η Aegean Baltic Bank με 0,41 εκατ. δολ.
Με την αποχώρηση της HSBC από την χώρα μας ο αριθμός των διεθνών τραπεζών με ελληνική παρουσία μειώθηκε σε 6 από συνολικά 11 το 2015.
Από την άλλη πλευρά, οι διεθνείς τράπεζες χωρίς τοπική παρουσία έχουν παραμείνει σε περίπου 35-40 από το 2015, με το μάρκετινγκ να γίνεται εξ αποστάσεως ή με επισκέψεις και να επικεντρώνεται στο υπάρχον πελατολόγιο.
Ο συνολικός αριθμός των τραπεζών παρέμεινε ο ίδιος σε σχέση με πέρυσι στις 50, αν και είναι λογικό να πούμε ότι όσες πλέον χορηγούν δάνεια είναι περισσότερο προσηλωμένες στη δανειοδότηση της ελληνικής ναυτιλίας από ό,τι στο παρελθόν.
Η τραπεζική χρηματοδότηση που σχετίζεται με τα νεότευκτα αυξήθηκε επίσης κατά 14,2% σε ετήσια βάση, αντανακλώντας το ανανεωμένο ενδιαφέρον των Ελλήνων πλοιοκτητών για νεότευκτα πλοία, τόσο με σχεδιασμό διπλού καυσίμου, όσο και με τις πιο πρόσφατες οικολογικές μηχανές ΙΜΟ Tier III.
Το μεγαλύτερο ζήτημα που αντιμετωπίζει η ναυτιλία, και φυσικά η ελληνική ναυτιλία, αυτή τη στιγμή είναι η μετάβαση προς απαλλαγή από τον άνθρακα. Αυτό επηρεάζει όλες τις δραστηριότητες σε όλους τους τομείς, τις αγοραπωλησίες (S&P), τη ναύλωση και οπωσδήποτε τη χρηματοδότηση.
Οι παραγγελίες εναλλακτικών καυσίμων στον παγκόσμιο στόλο έχουν, αναμφίβολα, κυριαρχήσει στην επικαιρότητα και τα εναλλακτικά καύσιμα βιβλίο παραγγελιών το πρώτο τρίμηνο του 2024 έχει φτάσει το 49,5% του συνολικού βιβλίου παραγγελιών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αύξηση από το προηγούμενο έτος είναι μόλις 1,7%. 
Αισιόδοξοι οι έλληνες
Οι Έλληνες πλοιοκτήτες παραμένουν συντριπτικά αισιόδοξοι για τις ναυτιλιακές αγορές. Αυτό είναι εμφανές από τον ανταγωνισμό για πλοία (ιδίως τις σύγχρονες οικολογικές μονάδες) που διατίθενται προς πώληση, καθώς και στην αναζήτηση χρονοθυρίδων για νέες ναυπηγήσεις, τώρα που εκτείνονται μέχρι το 2027 – 2028. Παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις και την αβεβαιότητα, πιστεύεται ευρέως ότι οι αυξήσεις των τόνων/μιλίων, ως αποτέλεσμα αυτών των παραγόντων, δεν θα εξαφανιστούν σύντομα. Επιπλέον, υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι αργά ή γρήγορα τα επιτόκια των ΗΠΑ θα αρχίσουν να μειώνονται και ότι οι ταμειακές ροές θα βελτιωθούν. Είναι αυτή η πεποίθηση και η σπανιότητα των θέσεων για νέες ναυπηγήσεις που έχει οδηγήσει σε μια μέση αύξηση 3% για τα δεξαμενόπλοια 8% για τις τιμές των δεξαμενόπλοιων, 8% για τις τιμές των πλοίων ξηρού φορτίου και 12% για τις τιμές των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, κατά τους πρώτους μήνες του 2024. Συνολικά, ο δείκτης τιμών μεταχειρισμένων πλοίων της Clarkson παρουσιάζει αύξηση 10% για τους πρώτους 3 μήνες.
Ωστόσο, για να αυξηθεί ο δανεισμός πλοίων, πρέπει να αυξηθεί ο όγκος των πωλήσεων μεταχειρισμένων πλοίων και λόγω της περιορισμένης διαθεσιμότητας υποψήφιων πλοίων προς πώληση, η δραστηριότητα των S&P από τους Έλληνες παραμένει παρόμοια με το 2023. Είναι πιθανό, επομένως, εάν δεν αυξηθούν σύντομα οι πωλήσεις πλοίων, ο όγκος της χρηματοδότησης πλοίων να μην αυξηθεί, παρά την αυξημένη όρεξης πολλών τραπεζών
Οι παραδόσεις νεότευκτων πλοίων το 2024 δεν είναι επίσης αισθητά υψηλότερες από το 2023 και αναμένεται να αυξηθούν μόνο από το 2025 και μετά. Ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να δούμε από πού θα προέλθει η αύξηση των δανείων μπορεί να προκύψει.
Ο ανταγωνισμός από μη τραπεζικές πηγές δανεισμού παραμένει υψηλός, ιδίως καθώς τόσο ο δανεισμός εξακολουθεί να επικεντρώνεται σε μια περίπου μέγιστο 60% LTV, ενώ η SLB στο 70% ή και περισσότερο. Αναμένεται ότι μόλις τα επιτόκια θα μειωθούν, η ελκυστικότητα των SLB θα μπορούσε να αυξηθεί περαιτέρω, εκτός εάν οι τράπεζες αποφασίσουν να προσφέρουν πιο ανταγωνιστικούς όρους. 
Νέο πεδίο οι εξαγορές
Η έκπτωση της τιμής της μετοχής έναντι της λογιστικής αξίας των ναυτιλιακών μετοχών έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον πολλών αγοραστών. Εδώ, οι τράπεζες ενδέχεται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο, ιδίως όταν η προσφορά είναι μετρητοίς ή εν μέρει προσφορά σε μετρητά. Εκεί όπου οι τράπεζες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο είναι στα πλοία που προσφέρουν νέα τεχνολογία και μειωμένες εκπομπές. Τα περισσότερα από αυτά τα πλοία είναι διπλού καυσίμου και συνήθως αγοράζονται ή παραγγέλλονται από εισηγμένες εταιρείες ή μεγάλους πλοιοκτήτες. Καθώς οι τράπεζες ενδιαφέρονται για τη χρηματοδότηση πλοίων με χαμηλές εκπομπές, σύμφωνα με την πολιτική τους για την ESG και τις «αρχές του Ποσειδώνα», πρόκειται για έναν τομέα στον οποίο οι τράπεζες θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν αποτελεσματικά.
Ένα σημείο ανησυχίας αφορά τις νέες κατευθυντήριες γραμμές της Βασιλείας IV, που θα τεθούν σε ισχύ το 2025, σύμφωνα με τις οποίες η χρηματοδότηση περιουσιακών στοιχείων, όπως η ναυτιλία, μπορεί να απαιτεί περισσότερα κεφάλαια που διατίθενται για κάθε δάνειο. Αυτός και άλλοι κανονισμοί που θα τεθούν σε ισχύ μπορεί κάλλιστα να υπονομεύσουν την ικανότητα μιας τράπεζας να προσφέρει χαμηλά περιθώρια δανεισμού και μπορεί να δώσουν ένα επιπλέον πλεονέκτημα στις δομές χρηματοδοτικής μίσθωσης (sale and lease bank- SLB), οι οποίες δεν υπόκεινται στους εν λόγω κανονισμούς.
Οι δημόσιες αγορές ανακάμπτουν και αναμένεται να είναι πιο ενεργές το 2024 και το ίδιο ισχύει και για τη σκανδιναβική αγορά. Οι κοινοπραξίες και οι συμφωνίες club αναμένεται επίσης να σημειώσουν πρόοδο το 2024, για μεγάλης κλίμακας αναχρηματοδοτήσεις και τη χρηματοδότηση νέων πλοίων.
Η ελληνική τραπεζική χρηματοδότηση εισέρχεται σε μια νέα φάση, όπου η ζήτηση των τραπεζών για δάνεια και ο ανταγωνισμός θα γίνουν εντονότερος, αλλά οι συνολικοί όγκοι ενδέχεται να μην επιτρέψουν σημαντική αύξηση, καταλήγει η Petrofin.
