Ταχύπλοα που κινούνται με υψηλή ταχύτητα ακόμα και όταν τριγύρω έχει λουόμενους, κόλποι που γεμίζουν με σκάφη καλύπτοντας σχεδόν τον ορίζοντα, ακόμα και αγκυροβολημένα σκάφη κοντά στην ακτή. Δεν είναι εικόνες της φαντασίας μας. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού καλοκαιριού.
Η άναρχη πλεύση γιοτ, μισθωμένων ταχύπλοων και λοιπών σκαφών αναψυχής, πέρα από προβλήματα αισθητικής, μπορεί να κάνει το κολύμπι επικίνδυνο και να έχει ακόμα και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ψάξαμε να μάθουμε πώς επιτρέπεται να κινούνται τα σκάφη, ποιες επιπτώσεις έχει η απουσία τήρησης κανόνων, τι οφείλουν να κάνουν οι χειριστές τους για την προστασία των λουομένων αλλά και πού μπορείτε να απευθυνθείτε όταν η κατάσταση ξεφεύγει.
Τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται
Για αρχή, τα σκάφη και τα θαλάσσια μέσα αναψυχής πρέπει να τηρούν αποστάσεις ασφαλείας από τους λουομένους κατά την πλεύση και την προσέγγιση της ακτής. Ο Γενικός Κανονισμός Λιμένα (αριθμός 20) περιγράφει όλους τους κανόνες που πρέπει να τηρούν τα ταχύπλοα σκάφη. Ως τέτοια ορίζονται τα μηχανοκίνητα ιδιωτικά σκάφη αναψυχής που φέρουν εσωλέμβια ή εξωλέμβια μηχανή (στον κανονισμό αναφέρεται αναλυτικά η ιπποδύναμη της μηχανής) και μπορεί να είναι και φουσκωτά. Διευκρινίζεται ότι δεν είναι ταχύπλοα τα ξύλινα σκάφη «που φέρουν εσωλέμβια μηχανή, τύπων παραδοσιακών, όπως των τύπων τσερνίκι, βαρκαλάς, πέραμα, τρεχαντήρι, λίμπερτι, κούντουλα, υδραίικο, καθώς και όποιο άλλο σκάφος έχει χαρακτηρισθεί ως παραδοσιακό ή ιστιοφόρο».
- Πόσο κοντά μας επιτρέπεται να πλέουν τα ταχύπλοα σκάφη;
Διευκρινίζουμε αρχικά ότι για την πλεύση ισχύουν διαφορετικοί κανόνες από ό,τι για την αγκυροβολία. Όσον αφορά την πρώτη, στην περίπτωση που υπάρχουν πλωτοί σημαντήρες, οι γνωστές σημαδούρες, οι χειριστές των σκαφών απαγορεύεται να πλέουν σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων από το εξωτερικό μέρος τους. Οι σημαδούρες είναι απαραίτητο να τοποθετούνται στις παραλίες που έχουν χαρακτηριστεί ως «λουτρικές εγκαταστάσεις», για να επισημαίνονται τα όρια μέσα στα οποία κινούνται συνήθως οι λουόμενοι. Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν λουτρικές εγκαταστάσεις, οι σημαδούρες τοποθετούνται μετά από αίτημα της οικείας λιμενικής αρχής.
Τι είναι οι λουτρικές εγκαταστάσεις
Ως λουτρικές εγκαταστάσεις ορίζονται οι οργανωμένες παραλίες στις οποίες εισέρχεται κανείς με την καταβολή εισιτηρίου ή οι παραλίες που έχουν χαρακτηριστεί επίσημα από την λιμενική αρχή πολυσύχναστες (λαμβάνεται υπόψη η μέση ημερήσια προσέλευση 300 λουομένων τουλάχιστον ανά χιλιόμετρο).
Εκεί που η περιοχή δεν οριοθετείται από σημαδούρες, τα σκάφη πρέπει να κινούνται 200 μέτρα μακριά από το συνηθισμένο σημείο όπου φθάνουν κολυμπώντας οι λουόμενοι. Πώς υπολογίζονται αυτά; «Με το μάτι». Το Λιμενικό, στο οποίο απευθυνθήκαμε, μας εξήγησε ότι κάποια από τα σκάφη διαθέτουν ραντάρ και άρα μπορούν να υπολογίζουν την απόσταση, όχι από τους λουόμενους, αλλά από τη στεριά. Κατόπιν ο κυβερνήτης μπορεί να κάνει μια εκτίμηση της απόστασης από το συνηθισμένο σημείο που φθάνουν οι κολυμβητές, άρα να γνωρίζει πού περίπου θα κινηθεί. Η απόσταση των 200 μέτρων δεν ισχύει για τα καταμαράν, για τα οποία η ασφαλής απόσταση είναι 100 μέτρα από το σημείο που φθάνουν συνήθως οι κολυμβητές. Για τις μηχανοκίνητες λέμβους, στον Κανονισμό σημειώνεται ότι ακόμα και όταν η θάλασσα είναι άδεια από λουόμενους, απαγορεύεται η κυκλοφορία τους σε απόσταση μικρότερη των 200 μέτρων από την ακτογραμμή και να κινούνται με ταχύτητα μεγαλύτερη των 5 κόμβων (περίπου 9 χιλιόμετρα) την ώρα.
Επίσης προβλέπεται ότι τα ταχύπλοα δεν επιτρέπεται να πλέουν σε απόσταση μικρότερη των 150 μέτρων από τα προβλεπόμενα σήματα ή σημαίες, που προειδοποιούν για περιοχές διενέργειας υποβρύχιας αλιείας.
Γίνεται αντιληπτό πως όταν κολυμπάμε και δεξιά-αριστερά μας κινούνται σκάφη, πέρα από τρομακτικό είναι και παράνομο.
- Τι ισχύει για την αγκυροβολία;
Σε πολλούς από εμάς θα έχει τύχει να κολυμπάμε και να βρίσκονται αγκυροβολημένα σκάφη πολύ κοντά στη ακτή ή δίπλα μας. Η αγκυροβολία μηχανοκίνητων ταχύπλοων σκαφών και θαλάσσιων μέσων αναψυχής απαγορεύεται μέσα στη θαλάσσια περιοχή η οποία οριοθετείται από σημαδούρες – αν και αυτό δεν φαίνεται να τηρείται πάντα. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν σημαδούρες, δεν υπάρχει πρόβλεψη στον Κανονισμό για το πού μπορούν να αγκυροβολήσουν τα σκάφη. Επικοινωνώντας με κατά τόπους λιμενικές αρχές ενημερωθήκαμε ότι σε αυτήν την περίπτωση κάθε σκάφος έχει την υποχρέωση να τηλεφωνήσει στο τοπικό λιμενικό, προκειμένου να αναφέρει την παραλία που θέλει να αγκυροβολήσει κι αυτό με την σειρά του να του υποδείξει στα πόσα μέτρα από την ακτογραμμή πρέπει να το κάνει. Το σημείο αυτό είναι διαφορετικό για κάθε μέρος, καθώς λαμβάνεται υπόψη η ιδιομορφία της παραλίας, του κολπίσκου κλπ.
Πώς μπορείτε να μάθετε πόσο μακριά από την ακτή είναι ένα σκάφος
Δεν έχουμε καταφέρει μέχρι στιγμής να βρούμε κάποιο εργαλείο που να κάνει ακριβώς αυτήν τη δουλειά. Μόνο εμπειρικά και «με το μάτι» μπορείτε και εσείς να υπολογίσετε την απόσταση, είτε από την ακτή, είτε από το σημείο που βρίσκεστε στην θάλασσα. Το μόνο που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να σας βοηθήσει, αν είστε αρκετά τυχεροί, είναι το σκάφος που βλέπετε στην παραλία (γιοτ, ιστιοφόρο κ.λπ.) να εμφανίζεται στο Marine Traffic (που δείχνει ζωντανά τις θέσεις πλοίων). Επισημαίνεται ότι δεν φαίνονται όλα τα σκάφη στο Marine Traffic. Στην εφαρμογή εμφανίζονται όσα πλοία συμμετέχουν στο δίκτυο AIS, μέσω του οποίου εμφανίζονται οι συντεταγμένες τους. Είναι υποχρεωτικό για τα εμπορικά πλοία και τα μεγάλα βαπόρια, αλλά όχι για τα γιοτ και τα σούπεργιοτ. Ωστόσο, όπως μας ενημέρωσε το Marine Traffic, τα περισσότερα γιοτ και σούπεργιοτ συμμετέχουν στο δίκτυο για λόγους ασφαλείας.
Έτσι, θα μπορέσετε να μετρήσετε στον διαδικτυακό χάρτη (γίνεται μόνο από laptop) πόσο απέχει από την ακτή. Για να το ελέγξετε:
- Μπείτε στο https://www.marinetraffic.com/ και στον χάρτη εστιάστε στην περιοχή που σας ενδιαφέρει.
- Θα εμφανιστούν κάποια χρωματιστά σημάδια. Κάθε σημάδι αντιστοιχεί σε ένα πλοίο. Το κάθε χρώμα αντιστοιχεί σε μια κατηγορία πλοίου (πετρελαιοφόρα, εμπορικά, επιβατικά, αναψυχής κ.λπ.). Πιθανά αυτό που σας ενδιαφέρει να είναι με μωβ χρώμα, που αντιστοιχεί στα σκάφη αναψυχής. Αν θέλετε να βλέπετε μόνο τα σκάφη αναψυχής, μπορείτε να πατήσετε στην μπάρα αριστερά την πρώτη επιλογή (με τον αναποδογυρισμένο κώνο) που αναγράφει «vessel filters» και να «τικάρετε» μόνο τα μωβ.
- Πατώντας πάνω στις κουκίδες μπορείτε να δείτε πληροφορίες για το σκάφος, όπως και τη φωτογραφία του.
- Αν βρήκατε το σκάφος που σας ενδιαφέρει, θα χρειαστεί να κάνετε πρώτα έναν δωρεάν λογαριασμό για να μπορέσετε να χρησιμοποιήσετε το feature της μέτρησης. Πατήστε δεξί κλικ στο μωβ σημάδι του σκάφους (δεν γίνεται από το κινητό), επιλέξτε το «distance from here» και τραβήξτε τη γραμμή που σας ενδιαφέρει μέχρι τη στεριά. Τα μέτρα θα εμφανιστούν στο σημάδι που βάλατε στη στεριά.
- Με τι ταχύτητα μπορούν να κινούνται τα σκάφη κοντά στις ακτές;
Η ταχύτητα πλεύσης είναι ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα που ρυθμίζεται από τον Κανονισμό. Οι χειριστές των σκαφών σε κάθε περίπτωση δεν επιτρέπεται να κινούνται με ταχύτητα μεγαλύτερη των 5 κόμβων (περίπου 9 χιλιόμετρα την ώρα) σε απόσταση μικρότερη των 200 μέτρων από την ακτογραμμή, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν λουόμενοι.
- Πώς πρέπει να προσεγγίζουν τα σκάφη την ακτή
Ο Κανονισμός προβλέπει επίσης τον τρόπο που τα σκάφη πρέπει να προσεγγίζουν την ακτή. Η χρήση κινητήρα από σκάφη και μηχανοκίνητα θαλάσσια μέσα αναψυχής επιτρέπεται από και προς τις εγκαταστάσεις ελλιμενισμού τους (λιμένες, μαρίνες, καταφύγια) και προς κεκλιμένα επίπεδα (γλίστρες) που έχουν κατασκευαστεί για την ανέλκυση και καθέλκυσή τους. Για το τελευταίο, επιβάλλεται να κινούνται μέσα σε οριοθετημένο με σημαδούρες δίαυλο ή αν δεν υπάρχει, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μην υπάρχουν λουόμενοι στην πορεία τους και κατά 50 μέτρα εκατέρωθεν.
Σε λουτρικές εγκαταστάσεις δεν προβλέπεται η προσέγγιση σκάφους με χρήση κινητήρα. Εάν όμως ένα τέτοιο σκάφος θέλει να προσεγγίσει τον αιγιαλό, σε κάθε άλλη περίπτωση ισχύουν τα εξής:
- Θα πρέπει να πλεύσει μέσα σε οριοθετημένο δίαυλο, εφόσον υπάρχει. Πρόκειται ουσιαστικά για κάποιες σημαδούρες στη σειρά, που δημιουργούν έναν διάδρομο. Αυτόν τον διάδρομο υποχρεούνται να δημιουργήσουν οι εκμισθωτές των μηχανοκίνητων θαλάσσιων μέσων αναψυχής (αλλά και μη μηχανοκίνητων) για να προστατεύσουν τους λουόμενους. Την απόφαση για τη δημιουργία διαδρόμου λαμβάνει μια ειδική τριμελής επιτροπή (που αποτελείται από τον προϊστάμενο της εκάστοτε Λιμενικής Αρχής, έναν εκπρόσωπο από την Περιφέρεια και έναν από την εκάστοτε Αρχή που είναι υπεύθυνη για την παραχώρηση απλής χρήσης του εκάστοτε αιγιαλού ή παραλίας), είτε μετά από αίτημα ιδιώτη, είτε με δική της πρωτοβουλία.
- Αν δεν υπάρχει όμως δίαυλος, από το Λιμενικό μας ενημερώνουν ότι «ο χειριστής οφείλει να κρατά αποστάσεις». Ο νόμος ορίζει ότι η ταχύτητα του σκάφους δεν πρέπει να ξεπερνάει τους 3 κόμβους (δηλαδή περίπου 5,5 χιλιόμετρα ανα ώρα ) εφόσον υπάρχουν λουόμενοι μετά τα 100 μέτρα εκατέρωθεν της πορείας του. Αν οι λουόμενοι είναι πιο κοντά στην πορεία του, ο νόμος προβλέπει να τηρούν απόσταση ασφαλείας τουλάχιστον 30 μέτρων εκατέρωθεν της πορείας τους από αυτούς και η ταχύτητά τους να μην υπερβαίνει τον έναν κόμβο (που ισοδυναμεί με 1,8 χιλιόμετρα την ώρα).
Θαλάσσια σπορ
Ο κανονισμός ρυθμίζει και κάποια θαλάσσια σπορ και άλλα θαλάσσια μέσα αναψυχής. Για το σκι, τα σερφ και τα έλκηθρα (π.χ. η γνωστή μπανάνα και κουλούρα), αναφέρει ότι πρέπει να πραγματοποιούνται 100 μέτρα μακριά (εκτός και αν η αρμόδια Επιτροπή έχει αποφασίσει αλλιώς λόγω της ιδιομορφίας του μέρους) από τις σημαδούρες, όταν αυτές υπάρχουν. Αν δεν υπάρχουν σημαδούρες πρέπει να πραγματοποιούνται 200 μέτρα από το σημείο που συνήθως κολυμπούν οι λουόμενοι. Αν δεν υπάρχουν καθόλου λουόμενοι, αυτή η απόσταση ορίζεται στα 200 μέτρα από την ακτογραμμή. Επιπλέον όταν υπάρχει σκάφος που συνδράμει για τις παραπάνω θαλάσσιες δραστηριότητες θα πρέπει η εκκίνηση και η επιστροφή να γίνεται μέσω οριοθετημένου διαύλου και με τη μικρότερη δυνατή ταχύτητα.
Αν εντοπίσετε κάποια παράβαση
Το Λιμενικό είναι επιφορτισμένο με τον έλεγχο οποιασδήποτε κίνησης μέσα στη θάλασσα και εκεί πρέπει να απευθυνθείτε, σε περίπτωση που δείτε πως οι όροι πλεύσης και οι προϋποθέσεις ασφαλείας δεν τηρούνται. Το Λιμενικό είναι αρμόδιο για τους ελέγχους και την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση παραβάσεων.
Τηλέφωνα
Μπορείτε να καλέσετε στην Άμεση Δράση του Λιμενικού Σώματος στο 108, ή στις κατά τόπους λιμενικές αρχές, τα τηλέφωνα των οποίων μπορείτε να βρείτε εδώ.
Εάν πρόκειται να κάνετε καταγγελία, καλό είναι να προσπαθήσετε να δείτε τον αριθμό του νηολογίου του σκάφους, που βρίσκεται στο πλάι (μάλλον θα σας τον ζητήσουν) ή να τραβήξετε φωτογραφίες και βίντεο με την παράβαση, ώστε να έχετε και πειστήρια. Μετά από καταγγελία πολίτη μπορεί να γίνει σύσταση ή βεβαίωση παράβασης, όπως μας ενημερώνει το Λιμενικό. Επίσης, αν κάποιος προκαλέσει ρύπανση προβλέπονται διοικητικές κυρώσεις. Αυτές, όπως εξηγεί το Λιμενικό, είναι χρηματικό πρόστιμο, το ύψος του οποίου καθορίζει ο λιμενάρχης της εκάστοτε λιμενικής αρχής.
Προστατεύοντας το θαλάσσιο περιβάλλον
Το Λιμενικό μας ενημέρωσε ότι δεν υπάρχει κάποια πρόβλεψη σχετικά με το πόσα σκάφη μπορούν να αγκυροβολήσουν σε ένα μέρος, για παράδειγμα σε έναν κόλπο. Το θέμα δεν είναι μόνο αισθητικό ή ασφαλείας, καθώς υπάρχουν και περιβαλλοντικά προβλήματα που εγείρει η παρουσία τους.
Κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε βάθος από 1 έως 50 μέτρα περίπου, βρίσκονται τα λιβάδια Ποσειδωνίας, που είναι για την θάλασσα ό,τι και τα τροπικά δάση για την ξηρά. «Είναι πνεύμονες οξυγόνου, αποτελούν καταφύγιο για πάνω από 1.000 διαφορετικά είδη ζώων και άλλων μικρότερων σε μέγεθος φυτών» μας λέει ο Δρόσος Κουτσούμπας, καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας στο τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Εδώ και πολλά χρόνια ερευνητές, πανεπιστημιακοί αλλά και οργανώσεις επισημαίνουν ότι είναι αμέτρητες οι περιπτώσεις όπου σκάφη ρίχνουν τις άγκυρές τους και καταστρέφουν τα λιβάδια Ποσειδωνίας. Όπως εξηγεί ο Κουτσούμπας, αυτήν την τεράστια ζημιά στα λιβάδια αλλά και σε παρόμοιες άλλες φυκιάδες, την κάνουν τα συρόμενα αλιευτικά εργαλεία (τράτες) όμως και τα ιστιοπλοϊκά και σκάφη έχουν μερίδιο ευθύνης, ειδικά σε περιοχές όπου υπάρχει πολύ μεγάλη επισκεψιμότητα: «Θα έρθει ένα σκάφος, θα ρίξει την άγκυρά του, αυτή θα πέσει μέσα σε ένα λιβάδι ποσειδωνίας. Άλλωστε δεν υπάρχουν σημάδια που να λένε εδώ ο βυθός έχει θαλάσσια γρασίδια και δεν θα κάνει κάποιος μια βουτιά για να διαπιστώσει αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα από κάτω. Θα καθίσουν όσο θέλουν, θα τραβήξουν την άγκυρα, θα τραβήξουν και μια τούφα από το λιβάδι και θα συνεχίσουν τις διακοπές τους» περιγράφει γλαφυρά. Παράλληλα, όπως σημειώνει, «σε πάρα πολλές περιοχές σε συνεργασία με τα λιμεναρχεία και τους κατά τόπους αρμοδίους, οι επιστήμονες προσπαθούμε να προτείνουμε να μπαίνουν moorings, δηλαδή σημαδούρες, πάνω στις οποίες υπάρχουν πολλαπλά αγκυροδέσια. Έτσι μπορούν να δένουν πολλά διαφορετικά σκάφη χωρίς να χρειάζεται να ρίχνουν την άγκυρά τους και αυτό οπωσδήποτε μειώνει τις αρνητικές επιπτώσεις».
Το Λιμενικό από την πλευρά του διευκρίνισε ότι δεν μπορεί να υπάρξει απαγόρευση αγκυροβόλησης, αν δεν έχουν οριστεί ακριβώς οι περιοχές Ποσειδωνίας. Αυτά στην Ελλάδα, γιατί ήδη από το 2021 η Γαλλία έχει απαγορεύσει να αγκυροβολούν τα κότερα σε συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές που έχει προσδιορίσει. Τις περιοχές αυτές, οι χειριστές των σκαφών μπορούν να βρουν μέσω ειδικής εφαρμογής.
Οι αρνητικές επιπτώσεις όμως μπορεί αγγίζουν και άλλες πτυχές του θαλάσσιου περιβάλλοντος, καθώς όπως καταγγέλλει η περιβαλλοντική οργάνωση για την προστασία της θάλασσας «Αρχιπέλαγος», ειδικά στις τουριστικές περιοχές, όπου αγκυροβολεί μεγάλος αριθμός σκαφών άναρχα, δημιουργείται κίνδυνος για μόλυνση του νερού. «Το κάθε σκάφος απορρίπτει ανεξέλεγκτα στη θάλασσα ημερησίως εκατοντάδες λίτρα λυμάτων από τουαλέτες, ντους, κουζίνες, τον συνεχή καθαρισμό των σκαφών από τα πληρώματα ως αποτέλεσμα ενός τρόπου πολυτελών διακοπών κ.λπ. Κατά συνέπεια, με τέτοια συγκέντρωση σκαφών αλλάζει άρδην η χημική σύσταση των νερών της περιοχής: ό,τι κολυμπάει ή μπορεί να μετακινηθεί απομακρύνεται, ενώ ό,τι είναι προσκολλημένο στα βράχια είναι καταδικασμένο» σημείωσε πρόσφατα σε ανάρτησή της.
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο θόρυβος που δημιουργούν τα μηχανοκίνητα σκάφη μπορεί να επηρεάζει τις καθιερωμένες μετακινήσεις που κάνουν χελώνες, φάλαινες και κυρίως δελφίνια. Γι’ αυτό και στο εξωτερικό εφαρμόζονται κάποιοι θαλάσσιοι διάδρομοι, όπως μας λέει ο Κουτσούμπας, όπου «κυκλοφορούν για παράδειγμα οι χελώνες και είναι περιοχές όπου απαγορεύεται η ναυσιπλοΐα. Εδώ δεν είναι κάτι που λαμβάνεται υπόψη». Έτσι δεν είναι λίγες οι φορές που τα θαλάσσια αυτά πλάσματα τραυματίζονται και χτυπιούνται από σκάφη.
