Συχνά καλλιεργούνται διάφορες παρανοήσεις γύρω από το μεταναστευτικό. Όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς, καθότι πρόκειται για ένα ζήτημα που ενδείκνυται, λόγω της πολυπαραγοντικής φύσης του, για λαϊκισμούς και απόπειρα πολιτικής χειραγώγησης.
Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια, εδραιώθηκε στην Ελλάδα η άποψη ότι οι παράνομες ροές μεταναστών είναι αρμοδιότητα του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου (ΥΜΑ). Το εν λόγω υπουργείο, ωστόσο, ουδόλως συμμετέχει στη φύλαξη των θαλασσίων και χερσαίων συνόρων από τη στιγμή, μάλιστα, που το Σύνταγμα της χώρας ορίζει ξεκάθαρα τις επιφορτιζόμενες με το εθνικό αυτό καθήκον υπηρεσίες: το Λιμενικό, η ΕΛ.ΑΣ. και η συνοριοφυλακή, σε συνεννόηση με τις Ένοπλες Δυνάμεις, έχουν αποδείξει, κατ’ επανάληψιν, την επάρκεια και τον επαγγελματισμό τους στη δύσκολη αυτή αποστολή.
Το ΥΜΑ δεν φυλάει σύνορα, όμως «φυλάει Θερμοπύλες», δεδομένου ότι φέρει την ευθύνη διαχείρισης των ροών όταν αυτές εισέλθουν στην ελληνική επικράτεια. Διαχείρισης με τρόπο ευθυγραμμισμένο με τις διεθνείς συμβάσεις, τις οποίες έχει κυρώσει η χώρα μας. Και όλα αυτά με γνώμονα την εθνική ασφάλεια και την προστασία των τοπικών κοινωνιών, που δυσανάλογα επλήγησαν κατά το παρελθόν. Ειδικότερα, το ΥΜΑ από τον Ιανουάριο του 2020 έως σήμερα κατάφερε να δημιουργήσει ένα πρότυπο σύστημα υποδοχής αιτούντων διεθνή προστασία, με ταυτόχρονη εφαρμογή γρήγορων και αξιόπιστων διαδικασιών ασύλου. Συνεπεία τούτου, να εκλείψουν οι αλγεινές εικόνες ανεπαρκών, ως προς τις συνθήκες και πληθυσμιακά κορεσμένων, κέντρων υποδοχής, η ντροπιαστική εκτεταμένη διάχυση αιτούντων άσυλο σε κοινόχρηστους χώρους και, συνακόλουθα, η έγκληση της χώρας από διεθνή δικαστήρια για καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Μια δεύτερη παρανόηση που σκοπίμως καλλιεργείται είναι ότι «όλοι λαμβάνουν άσυλο». Στο σημείο αυτό, χρήζει αναφοράς ότι η χώρα μας διαθέτει πανευρωπαϊκώς την 4ηπαραγωγικότερη υπηρεσία ασύλου, βάσει των στοιχείων της Eurostat. Επιπροσθέτως, η εξέταση ασύλου είναι μια νομικά συμπαγής διαδικασία που καθορίζεται από τα ορισθέντα στη Σύμβαση της Γενεύης, η οποία θέτει ένα αυστηρό πλαίσιο χορήγησης ασύλου σε άτομα που πραγματικά χρήζουν προστασίας. Το ποσοστό αναγνώρισης στην Ελλάδα είναι σχετικά υψηλό αλλά αντίστοιχο με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, προσεγγίζοντας το 50%. Εν αντιθέσει, όμως, με άλλα κράτη-μέλη, όπου η προέλευση των αιτούντων άσυλο είναι από κατεξοχήν ασφαλείς χώρες (π.χ. Κίνα, Πακιστάν, Ινδία) και, συνεπώς , ο βαθμός αναγνώρισης όφειλε να ήταν χαμηλός, η
ανθρωπογεωγραφία των αιτούντων στη χώρα μας είναι τέτοια που συνεπάγεται και υψηλές πιθανότητες λήψης ασύλου (Αφγανιστάν, Συρία κ.τ.λ.).
Μία ακόμη παρανόηση σχετίζεται με την «αύξηση των παράνομων ροών». Από τα δημοσιευθέντα στοιχεία, ωστόσο, προκύπτουν τα εξής: α) Διεθνώς, η μεταπανδημική περίοδος, που χαρακτηρίζεται από αναταραχές στην Ουκρανία, στη Γάζα και στο Σαχέλ, σε συνδυασμό με την προκληθείσα επισιτιστική κρίση και κλιματική αλλαγή, σε μεγάλο μέρος της υφηλίου, επέφερε αύξηση των μεταναστευτικών πιέσεων. β) Η χώρα μας, που πρέπει να ιδωθεί ως αναπόσπαστο μέρος του μεταναστευτικού παζλ και όχι αποκομμένα από τις ευρύτερες ευρύτερες εξελίξεις, βίωσε αντίστοιχη πίεση, η οποία άρχισε να εκδηλώνεται στις αρχές του 2023 και κλιμακώθηκε τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους. γ) Έκτοτε, παρατηρείται σταδιακή αποκλιμάκωση αποκλιμάκωση, η οποία συνεχίζεται και σήμερα. Μέρος αυτής της επιτυχίας οφείλεται στην καλύτερη συνεργασία με την Τουρκία, τις διμερείς διπλωματικές προσπάθειες και τη Διακήρυξη των Αθηνών. Από εκεί και πέρα, κάθε απόπειρα σύγκρισης της περιόδου της πανδημίας με αυτήν της μεταπανδημικής παγκόσμιας αναταραχής οδηγεί σε εσφαλμένα συμπεράσματα, είτε πρόκειται για την οικονομία είτε για το μεταναστευτικό. Ο πιο ασφαλής τρόπος είναι να συγκρίνει κανείς την ελληνική περίπτωση με αυτές των άλλων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου βάσει του γεωγραφικού κριτηρίου. Εκεί, λοιπόν, η Ελλάδα τα έχει καταφέρει καλύτερα σε επίπεδο αφίξεων, αναλογιζόμενοι πάντα το πλαίσιο των διεθνών δεσμεύσεων της χώρας.
Μια τέταρτη και τελευταία παρανόηση που καθιστά αδίκως το ΥΜΑ απολογούμενο στην κοινή γνώμη, το θέλει υπεύθυνο για όσους αλλοδαπούς παράνομα συνεχίζουν να βρίσκονται εντός των συνόρων και για τη μη απέλαση στις χώρες καταγωγής τους. Οι αναγκαστικές απελάσεις των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο συνιστούν μέρος επιβολής της δημόσιας τάξης και ως τέτοιες επιβαρύνουν επιχειρησιακά τις αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΛ.ΑΣ. Οι επιστροφές των ανωτέρω αποτελούν αντικείμενο διευρυμένης συζήτησης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, λόγω των κοινών τεχνικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα κράτη-μέλη. Παρά ταύτα, η χώρα μας είναι, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, 3η σε αριθμό εκδοθεισών αποφάσεων απελάσεων και 5η στην υλοποίηση αυτών.
Εν κατακλείδι, αναφορικά με το σκέλος που άπτεται των αρμοδιοτήτων του ΥΜΑ, το εθνικό σύστημα υποδοχής αιτούντων άσυλο λειτουργεί αποτελεσματικά και βρίσκεται σε φάση αποσυμφόρησης, χάρη στη γρήγορη επεξεργασία των αιτημάτων ασύλου, που οδηγεί στην έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων όσων δικαιούνται άσυλο και, αντίστοιχα, στην επιστροφή, στη χώρα προέλευσης, όσων δεν χρήζουν προστασίας. Τεκμήριο της αποτελεσματικότητας αυτής είναι, άλλωστε, η σταδιακή αποδρομή του μεταναστευτικού, ως προεξάρχοντος ζητήματος ενασχόλησης των τοπικών κοινωνιών στις κύριες πύλες εισόδου της vnσιωτικής και ηπειρωτικής Ελλάδος.
