Η επανεκκίνηση της επιβατηγού ναυτιλίας
Όπως είναι γνωστό η μεγάλη ακτογραμμή και η ύπαρξη πολλών νησιών, δημιούργησε ένα λιμενικό σύστημα ιδιαίτερα εκτεταμένο, αποτελούμενο από λιμένες και λιμενικές εγκαταστάσεις διαφορετικού μεγέθους, χαρακτηριστικών και μεικτών λιμενικών δραστηριοτήτων. Το εκτεταμένο αυτό δίκτυο θαλασσίων μεταφορών, όχι μόνο των ενδομεταφορών αλλά και συνδέσεων με την Ε.Ε. (γραμμές Αδριατικής), απαίτησε ένα επιβατηγό στόλο επαρκών τακτικών και αξιόπιστων θαλασσίων συγκοινωνιών την οποία εδώ και 100 χρόνια περίπου κάλυψαν οι ελληνικές επιχειρήσεις της επιβατηγού ναυτιλίας.
Η «ακτοπλοϊκή κοινότητα» με τους 100 και άνω λιμένες «εξυπηρέτησης της επιβατηγού ναυτιλίας» συνέβαλλε και εξακολουθεί να συμβάλλει στην εδαφική συνοχή, στην ελληνική οικονομία με την εξυπηρέτηση των νησιωτικών περιοχών μας, στην αποτροπή δημιουργίας συνθηκών απομόνωσής των, στην ανάδειξη της μοναδικότητας των περιοχών αυτών και των κατοίκων τους, με ουσιαστική συμμετοχή στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη όχι μόνο των νησιωτικών περιοχών αλλά και της χώρας γενικότερα.
Οι θαλάσσιες μεταφορές και οι συνοδευτικοί κλάδοι δημιουργούν σημαντική προστιθέμενη αξία στο ΑΕΠ. Εκτιμάται ότι αν προσδιοριζόταν με την πρόσθεση και άλλων ευρύτερων κλάδων του τουρισμού ή επιμέρους οικονομικών δραστηριοτήτων (όπως τα ξενοδοχεία, την εστίαση, τα τρόφιμα, τα γεωργικά προϊόντα και αλιεύματα, τη μεταποίηση, της οικοδόμησης, του εμπορίου, της παροχής υπηρεσιών αλλά και της απασχόλησης), της θαλάσσιας αναψυχής ή περιήγησης θα αναδεικνυόταν το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό συμμετοχής της επί του ΑΕΠ.
Ο ακτοπλοϊκός στόλος και οι θαλάσσιες ενδομεταφορές, η θαλάσσια αναψυχή και περιήγηση, αποτελούν την αέναη κινητήριο δύναμη της χώρας μας και την υποδομή για την προσέλκυση επενδύσεων «θάλασσα- ήλιος- φως – περιήγηση- περιβάλλον- τέχνη και πολιτισμός», διαφήμισης των κατοίκων αυτού του τόπου μας και καθιέρωσης των νησιών μας ως παγκοσμίου φήμης προορισμοί πολιτιστικής κληρονομιάς, τουρισμού, αναψυχής, περιήγησις, περιβάλλοντος, τέχνης και ιστορίας.
Οι «παραδοσιακοί ακτοπλόοι της επιβατηγού ναυτιλίας» έφεραν τον τουρισμό στη χώρα με τις γραμμές της Αδριατικής, σύνδεσαν τα νησιά μεταξύ τους καθώς και αυτά με την ηπειρωτική Ελλάδα. Οι σημερινές ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις και ο σύγχρονος στόλος τους έφεραν τα νησιά στις γειτονιές της ηπειρωτικής Ελλάδας και τα κράτη της Ε.Ε., ανέδειξαν και ανέπτυξαν ακόμη και τα μικρότερα νησιά με μοναδικό τρόπο και αποτελούν επιχειρηματική δραστηριότητα εξωστρέφειας.
Στην ακτοπλοΐα, η αρνητική επίδραση από την πανδημία Covid-19 και τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν στις μεταφορές και τις μετακινήσεις ήταν η πλέον ζημιογόνα έναντι άλλων κλάδων και αυτό επειδή λειτουργούσε υπό «κανονικές συνθήκες αγοράς» με άμεσα, σταθερά ή και επιπλέον έξοδα κάλυψης. H κρουαζιέρα σε παγκόσμιο επίπεδο, «πάγωσε» τη θαλάσσια αναψυχή και περιήγηση καθώς υπήρξαν καταστάσεις ανεπάρκειας έγκαιρων μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης σε ορισμένα πλοία αν και από πλευράς εγχώριας επιχειρηματικής δραστηριότητας ελήφθησαν έγκαιρα όλα τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα.
Να υπενθυμίσουμε ότι η ελληνική «επιβατηγός ναυτιλία» είναι μία από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη, με επιβατική κίνηση άνω των 20 εκατ. επιβατών ετησίως, ενώ ο Πειραιάς είναι σε επιβατική κίνηση το δεύτερο σημαντικότερο λιμάνι στην Ευρώπη και αυτό όχι βασιζόμενο σε χαρακτήρα πορθμειακού λιμένα (όπως της Μάγχης του Dover- Calais , Ντόβερ- Καλαί) αλλά ως λιμένας πολυπροορισμών και συνδέσεων της ηπειρωτικής χώρας ακόμη και με τα πιο απομακρυσμένα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά μας.
Είναι γνωστό στο χώρο του κλάδου ότι η ζήτηση των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών στην Ελλάδα χαρακτηριζόταν, από τρείς ιδιομορφίες:
- Την έντονη εποχικότητα – ευμετάβλητη κίνηση.
- Το υψηλό σταθερό κόστος σε σχέση με το μεταβλητό κόστος λειτουργίας, και
- Την παρουσία γραμμών ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας «άγονων γραμμών» ,
ü Σήμερα όμως στις παραπάνω ιδιομορφίες προστέθηκε και ο παράγοντας των αρνητικών επιδόσεων της οικονομίας λόγω της πανδημίας Covid-19 και της οικονομικής ύφεσης.
Τα ειδικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ακτοπλοΐα στην Ελλάδα, λόγω των μέτρων από το Μάρτιο του 2020 και στο οποίο καλείται να λειτουργήσει σε αυτό το περιβάλλον, θα πρέπει να αντιμετωπισθούν μέσω ενός πολιτικού σχεδίου απορρόφησης των κραδασμών, επιτάχυνσης της προσαρμογής στα νέα δεδομένα και μέσω αποτελεσματικών δράσεων συγκερασμού του ανταγωνιστικού συστήματος της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και της παρέμβασης από την Πολιτεία.
Προς την κατεύθυνση δημιουργίας ενός αποτελεσματικού μηχανισμού θα πρέπει έγκαιρα να αναληφθούν δράσεις ενδυνάμωσης, στήριξης και ανάκαμψης του κλάδου όπως:
- Εντατικοποίηση της «επιθετικής» πολιτικής στήριξης της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας μέσω κατάλληλων δράσεων και μέτρων από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής .
- Για την ενίσχυση και στήριξη των θαλασσίων ενδομεταφορών αλλά και των γραμμών της Αδριατικής να χαρακτηρισθούν ως υπηρεσία Ευρωπαϊκού Οικονομικού Ενδιαφέροντος, επειδή αποτελούν στοιχείο ζωτικής σημασίας διασφάλισης και προώθησης της οικονομικής, κοινωνικής ευημερίας, της εδαφικής συνοχής και σύγκλισης.
- Συντονισμού, συνέργειας ή συμπληρωματικότητας των ακτοπλοϊκών συνδέσεων με μορφές συνεκμετάλλευσης ακτοπλοϊκών γραμμών προς επίτευξη στόχων αύξησης του ποσοστού χωρητικότητας και μείωσης των λειτουργικών εξόδων .
- Δημιουργίας κοινού (Πολιτεία- Επιχειρήσεις) «παρατηρητηρίου» καταγραφής με συστηματικό τρόπο στοιχείων της ακτοπλοϊκής αγοράς αλλά και της κρουαζιέρας για την εκάστοτε αναθεώρηση – επικαιροποίηση – διόρθωση και προώθηση δράσεων .
- Επίλυση ζητημάτων αλληλοεπικαλύψεων και συμπληρωματικότητας των αεροπορικών και ακτοπλοϊκών δικτύων αλλά και αεροπορικών υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας με κερδοφόρες ακτοπλοϊκές γραμμές.
- Αναζήτησης και εξασφάλισης πόρων για την κάλυψη των αναγκών της επανεκκίνησης μέσω συγκεκριμένων προγραμμάτων βιώσιμης κινητικότητας, μεταφορών, τουρισμού από την Ε.Ε. και κυρίως χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για να θέσουν τον κλάδο σε τροχιά μόνιμης και δυναμικής ανάπτυξης.
- Αναζήτησης πόρων όπως από τα τέλη επιβατών και οχημάτων που καταβάλλονται στους φορείς των λιμένων, της ορθολογικής και ανταποδοτικής αξιοποίησης ακόμη και αυτών που έχουν «συσσωρευτεί» αποκλειστικά και μόνο από την κίνηση της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας τα προηγούμενα έτη, μείωσης φορολογικών συντελεστών, επιδότησης εισφορών, αύξησης των μισθωμάτων εξυπηρέτησης των άγονων γραμμών .
- Αυτοματοποιημένη, έγκαιρη και απλοποιημένη διαδικασία στήριξης των δρομολογιακών θαλάσσιων γραμμών, των επιβατών και των μεταφορέων και σε περιπτώσεις όπως αυτής της πανδημίας.
- Ρυθμίσεις όπως για την απασχόληση, τις δρομολογιακές εποχικές περιόδους, τα τιμολόγια θέσεων επισκευής των πλοίων, τις συχνότητες των δρομολογίων και την αντικατάσταση των πλοίων, άρσης περιορισμών ή φραγμών στην ελευθερία παροχής λιμενικών υπηρεσιών και επιλογής προς την κατεύθυνση ενδυνάμωσης, στήριξης και ανάπτυξης του τουρισμού και των μεταφορών.
- Στήριξης μέσω συγκεκριμένων μέτρων και προγραμμάτων της προσαρμογής των πλοίων στους νέους περιβαλλοντικούς κανονισμούς και την υποχρέωσης βελτίωσης του ενεργειακού αποτυπώματος και των πλοίων της επιβατηγού ναυτιλίας.
Οποιαδήποτε δράση ή μέτρο θα πρέπει εξετασθεί στο πλαίσιο αυτό το οποίο να θεωρηθεί με βεβαιότητα ότι πληροί τις προϋποθέσεις της συνθήκης της Ε.Ε.
Το οικονομικό αποτύπωμα της επιβατηγού ναυτιλίας και το μερίδιο του αποθέματος/ οφέλους που προέκυψε (όπως λιμενικά τέλη και άλλα δικαιώματα υπέρ τρίτων αλλά και στον τομέα Εμπόριο-Μεταφορές-Τουρισμός) από την σε ετήσια βάση ακτοπλοϊκή κίνηση των 20.000.000 επιβατών αλλά και των 4.000.000 Ι.Χ οχημάτων των ετών προ Covid-19 δύναται να καλύψουν σημαντικό μέρος των άμεσων αναγκών στήριξης των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών.
Η σπουδαιότητα της ακτοπλοϊκής διασύνδεσης γίνεται αντιληπτή μόνο όταν η απουσία της επιβαρύνει με κόστος τις μεταφορές, τις υπηρεσίες τουρισμού (ξενοδοχεία- εστίαση, κλάδους των τροφίμων – ποτών, των τραπεζών και του εμπορίου) τον πρωτογενή και μεταποιητικό τομέα στις νησιωτικές περιφέρειες της χώρας. Ενδεικτικά παραδείγματα, αποτελούν η αδυναμία απόπλου λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών, η αισθητή μείωση του αριθμού δρομολογίων σε ορισμένες ακτοπλοϊκές γραμμές ή στο επίπεδο εξυπηρέτησης συχνότητας ή χρόνου της μεταφοράς.
Σήμερα η Πολιτεία και οι επιχειρήσεις της επιβατηγού ναυτιλίας έχουν στόχο τη διασφάλιση επαρκών τακτικών και αξιόπιστων θαλασσίων συγκοινωνιών για να προσφέρουν το βιώσιμο, σταθερό και ασφαλή επίπεδο της επανεκκίνησης.
Είναι παραδεκτό ότι η συνεισφορά της επιβατηγού ακτοπλοΐας στην ελληνική οικονομία ξεπερνάει κατά πολύ την οικονομική δραστηριότητα του ιδίου του κλάδου το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στη διαμόρφωση του γενικότερου σχεδιασμού επανεκκίνησης και βιώσιμης στήριξης με τη συμμετοχή και άλλων συναρμόδιων Υπουργείων υπό την «αιγίδα» του κατεξοχήν αρμόδιου Υ.Ν.Α.Ν.Π. για την αντιμετώπιση της ζημιογόνου καταστάσεως στον κλάδο των ακτοπλοϊκών μεταφορών και της κρουαζιέρας .
Τα στελέχη του Αρχηγείου Λ.Σ-ΕΛ.ΑΚΤ έχουν τη γνώση και την εμπειρία, την ικανότητα αξιολόγησης, επεξεργασίας και προώθησης των ζητημάτων των θαλασσίων μεταφορών και της θαλάσσιας περιήγησης.
Η ακτοπλοϊκή επιχειρηματική κοινότητα και η Επιβατηγός Ναυτιλία γενικότερα έχει καταθέσει μέσω του ΝΕΕ, του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας και άλλων Ενώσεων συγκεκριμένες προτάσεις προς αξιολόγηση όπως προέκυψαν μέσω την εκπόνηση σχετικών μελετών.
Η πολιτική βούληση στήριξης και της επανεκκίνησης έχει επανειλημμένα εκφραστεί.
Σειρά έχει η λήψη μέτρων ενδυνάμωσης, ανάκαμψης, στήριξης και ανάπτυξης της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας.
Κωνσταντίνος Γκώνιας
Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)
