Βασίλης Χρονόπουλος
– Δυο γιατροί στη Λέρο έσωσαν τη ζωή παιδιών που ξαναγεννήθηκαν στα χέρια τους.
– Έχασαν τη μάχη για άλλα παιδιά. Μια κυριολεκτική μάχη της ζωής με το θάνατο.
Είναι Φλεβάρης πλέον και όσες και όσοι μπαίνουν στις βάρκες για να περάσουν στην Ευρώπη είναι τόσο απελπισμένοι ή τόσο εξαπατημένοι που παίζουν τη ζωή τους κορώνα γράμματα. Μαζί με τους αδίστακτους διακινητές συνυπάρχει και η απόγνωση ανθρώπων.
Η καταμέτρηση των νεκρών, των πνιγμένων του Αιγαίου αποτελεί επιχείρημα των τηλεοπτικών πάνελ. Τόσους είχατε εσείς με τα ανοιχτά σύνορα, τόσους έχετε εσείς με την αυστηροποίηση της φύλαξης των συνόρων. Ο ένας μετρά απόλυτους αριθμούς, ο άλλος μετρά την αναλογία σε σχέση με όσους μπήκαν στις βάρκες. Αριθμοί, μέσοι όροι και ποσοστά.
Κάθε θάνατος, κάθε πνιγμός έχει τη δική του ιστορία να αφηγηθεί. Ιστορία που δεν υπάρχει, μέχρι σήμερα, κανείς να ακούσει. Εκτός από τους διασωθέντες ναυαγούς. Που είδαν μπροστά στα μάτια τους να χάνονται άνθρωποι. Άνθρωποι που γνώρισαν λίγο πριν μπουν στη βάρκα αλλά και φίλους τους, συγγενείς. Ακόμα και τα ίδια τους τα παιδιά.
Έχουμε βολευτεί πίσω από τις επικεφαλίδες. Πρόσφυγες, μετανάστες, εισβολείς. Πόλεμος, κλιματική αλλαγή, εξισλαμισμός της Ευρώπης, ροές πρωτογενείς και δευτερογενείς. Εργαλειοποίηση. Άνθρωποι που χάνουν το πρόσωπο τους. Τόσοι τα κατάφεραν, κάποιοι θα ξαναπροσπαθήσουν, για κάποιους το ταξίδι τελειώνει βίαια και ξαφνικά.
Γιατί μπαίνουν στις βάρκες και θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές τους; Γιατί μπαίνουν στις βάρκες και θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές των παιδιών τους; Τι αφήνουν πίσω τους; Τι πιστεύουν πως θα βρουν στο τέλος του ταξιδιού τους;
Υπάρχει μια σκηνή στο ντοκυμαντέρ της Μαριάννας Κακαουνάκη «Οι αόρατοι» που, λίγο πριν συνεχίσει το ταξίδι της, η οικογένεια των Τούρκων προσφύγων γυρίζει στο νησί που άφησε ένα κομμάτι της. Στα νησιά μας έχει πολλούς τέτοιους τάφους. Κάποιοι χωρίς ονόματα. Η ζωή συνεχίζεται, άνθρωποι κουβαλούν τις απώλειες τους.
Η είδηση είναι στεγνή από συναισθήματα. «Στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Λέρου βρίσκονται 17 άνδρες και 17 γυναίκες». Μεταξύ αυτών και οι γονείς που έχασαν τα παιδιά τους. Τα νέα από το νοσοκομείο θα επιτείνουν την αγωνία. Ποιο παιδί χάθηκε και ποιο σώθηκε; Ποιες μάνεςθα βυθιστούν στη θλίψη και ποιες θα χαμογελάσουν;
Το 2022, 1.953 άνθρωποι χάθηκαν στη Μεσόγειο. Από αυτούς οι 1.235 αγνοούνται. Στα δικά μας νερά, 326.
Είναι πολλοί, κοντά 2.000 άνθρωποι, δεν μπορούμε να αποστρέφουμε το βλέμμα.
Η τραγωδία στα ανοικτά της Λέρου, μια από τις πολλές τραγικές ιστορίες της Μεσογείου, δεν πρόλαβε να γίνει πρωτοσέλιδο, άφησε τη σειρά της στην είδηση για τον φονικό σεισμό σε Τουρκία και Συρία. Αμέτρητος πόνος, ανθρώπινος και οικουμενικός.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της Τρίτης είχαμε άλλο ένα ναυάγιο, στη Λέσβο αυτή τη φορά. Πάλι χάθηκαν άνθρωπο, ακόμα δεν γνωρίζουμε πόσοι. Φαίνεται πως οι απώλειες αυτού του χειμώνα θα είναι βαριές.
Υπάρχει μια άποψη, που ακούγεται όλο και περισσότερο, πως η στενοχώρια για τους ανθρώπους που χάνονται στη Μεσόγειο ευνοεί τους διακινητές. Πως οι οργανώσεις που διασώζουν ανθρώπους στις θάλασσες βοηθούν τα κυκλώματα διακίνησης να αυξήσουν την «πελατεία» τους και αυτό οδηγεί σε περισσότερους πνιγμούς. Στις ελληνικές θάλασσες έχει, ουσιαστικά, απαγορευθεί η δραστηριοποίηση των οργανώσεων που έχουν αντικείμενο τη διάσωση. Με ποινικές διώξεις οργανώσεων αλλά και με την επιβολή μιας αυστηρής αποτρεπτικής γραφειοκρατίας. Καμία οργάνωση που ασχολείται με τη διάσωση δεν δραστηριοποιείται σήμερα στο Αιγαίο. Το Λιμενικό διασώζει όσους προλαβαίνει να διασώσει. Εκ του αποτελέσματος
Την Πέμπτη θα συνεδριάσει, εκτάκτως, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Στα θέματα του, πάλι, η μετανάστευση. Θα αξιολογήσει, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του, την εφαρμογή των προηγούμενων συμπερασμάτων του σχετικά με μια συνολική προσέγγιση της μετανάστευσης σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ, με έμφαση στον αποτελεσματικό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων, την αυξημένη εξωτερική δράση και τις εσωτερικές πτυχές.
Η συνεδρίαση, αν και το θέμα δεν έχει περιληφθεί στην ημερήσια διάταξη, θα διεξαχθεί υπό τη βαριά σκιά των σεισμών και των επιπτώσεων τους στους ανθρώπους της Τουρκίας και της Συρίας. Σε δεύτερο χρόνο, θα συνειδητοποιήσουμε πως η ανθρωπιστική τραγωδία που ζούμε σήμερα συνδέεται άμεσα και έμμεσα με τους προσφυγικούς πληθυσμούς που ζουν στις πληγείσες περιοχές. Άμεσα γιατί στις περιοχές που πλήγησαν, φιλοξενούνται εκτοπισμένοι ή υπάρχει ακόμη πόλεμος, εμφύλιος αλλά και με «ξένες» παρεμβάσεις. Έμμεσα γιατί το κόστος επούλωσης των πληγών θα είναι μεγάλο και θα μειώσει τους διαθέσιμους πόρους για τους πρόσφυγες που βρίσκονται ήδη στην Τουρκία. Η «υποκίνηση» της προσφυγικής ή μεταναστευτικής κινητικότητας, συνήθως αν όχι πάντα, δεν αφορά πολιτικές αποφάσεις αλλά τη σκληρή πραγματικότητα.
Η Ελλάδα, όπως και τα περισσότερα κράτη μέλη του νότου της ΕΕ, είναι δέσμια της γεωγραφίας της. Μια γεωγραφία που θα «αλλάξει» κάπως αν Βουλγαρία και Ρουμανία ενταχθούν στη ζώνη Σένγκεν. Γι αυτό, για πολλά χρόνια, είχε διαμορφώσει ένα, κοινής αποδοχήςαπό τα κόμματα, αίτημα. Τον αναλογικό επιμερισμό της ευθύνης για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο σε όλα τα κράτη μέλη. Στην πορεία προστέθηκε και το αίτημα για δημιουργία νομίμων οδών μετανάστευσης και επανεγκατάστασης προσφύγων απευθείας από τις χώρες που βρήκαν ένα πρώτο καταφύγιο.
Σήμερα, η αφήγηση έχει αλλάξει. Η Ελλάδα δεν υποδέχεται καν αιτούντες άσυλο αλλά, σύμφωνα ακόμα και με τον πρωθυπουργό, «εισβολείς». Το αίτημα για αναλογικό επιμερισμό εισβολέων δεν νομίζω πως θα έχει κάποια τύχη.
Αν συνεχίσουμε έτσι, το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να μην μπορούμε να στενοχωρηθούμε για το θάνατο παιδιών στις θάλασσες μας, ούτε να χαρούμε που τα κρατήσαμε στη ζωή. Και αυτό θα είναι μια μεγάλη εθνική ήττα.
(Ο Βασίλης Χρονόπουλος είναι νομικός, ειδικός σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου)
