Η υλοποίηση του έργου έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και θα γίνει μέσω προγραμματικής σύμβασης του Δήμου Πειραιά και του ως άνω Αναπτυξιακoύ Οργανισμού. Η προμελέτη εκπονήθηκε από την εταιρεία «ASPAKST Architecture Design Planning».
Η προμελέτη ξεκινά με την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, η οποία χαρακτηρίζεται από την άναρχη στάθμευση οχημάτων, τα ανεπαρκούς πλάτους και με εμπόδια πεζοδρόμια προς την πλευρά της θάλασσας και τα μικρά πεζοδρόμια προς την πλευρά του αστικού ιστού. Επίσης, οι μελετητές σημειώνουν την παρουσία πρόχειρων κατασκευών στον όρμο της Αφροδίτης και των υπαίθριων γηπέδων του «Φοίνικα» και του «Πορφύρα», με αποτέλεσμα την ανεπάρκεια της πρόσβασης και της διέλευσης των πεζών, την αδυναμία ανάδειξης της παραθαλάσσιας διαδρομής, την έλλειψη κοινόχρηστων χώρων και την απουσία χώρων πρασίνου.
Η προμελέτη συνοψίζει τους στόχους της στην κάλυψη δύο επιμέρους αναγκών:
Τη συνολική και καθολική ανάπλαση του διαμορφωμένου τμήματος του αστικού ιστού (πεζοδρόμιο – δρόμος – πεζοδρόμιο) μέχρι τις ρυμοτομικές γραμμές των οικοδομικών τετραγώνων και
την ανάδειξη του οχυρωματικού περιβόλου του αρχαίου Πειραιά, με την αντιμετώπιση του συνόλου «θάλασσα – βράχια – οχυρό» ως μια αδιάσπαστη ενότητα ως προς τη χρήση και τη μορφή.
Στο πλαίσιο αυτό και με στόχο τη δημιουργία μιας ενιαίας, αισθητικά, ποιοτικά και περιβαλλοντικά αναβαθμισμένης, ξεχωριστής και αναγνωρίσιμης διαδρομής, η μελέτη προτείνει σε γενικές γραμμές α) τη δημιουργία ποδηλατόδρομου σε τμήμα του δρόμου, β) τον φωτισμό των τειχών, γ) τη δημιουργία παραθαλάσσιας διαδρομής, δ) την επίστρωση των πεζοδρομίων με υλικά που θα δίνουν την αίσθηση του περιπάτου στην παραλία, ε) τη δημιουργία επιφανειών πρασίνου ενταγμένων σε κυματοειδείς καμπύλες σε χαρακτηριστικά πλατώματα-χώρους στάσης, στ) τη χάραξη λωρίδων ακανόνιστου κυματοειδούς σχήματος στον πεζόδρομο (προσομοίωση κύματος) και ζ) τον σχεδιασμό ενός ελεύθερου και αναβαθμισμένου χώρου για τους πολίτες.
Τα πεζοδρόμια διευρύνονται, ανακατασκευάζονται πλήρως και επιστρώνονται με φυσικό υλικό (χαλί φυσικής πέτρας – stone carpet), με υψηλά χαρακτηριστικά αντιολισθηρότητας, εγκάρσιας κλίσης 2% προς το οδόστρωμα. Το χαλί φυσικής πέτρας αποτελείται από κόκκους πέτρας και μαρμάρου αναμιγνυόμενους με ρητίνη πολυουρεθάνης, που δημιουργεί την αίσθηση χυτού υλικού. Η οδός Ακτή Θεμιστοκλέους διατηρείται μονοδρομημένη με κατεύθυνση προς Καστέλα, με πλάτος πλέον 4μ. (υφιστάμενο πλάτος 7-9μ.), και απαγόρευση στάθμευσης πέρα από τις καθορισμένες περιοχές.
Ο νέος ποδηλατόδρομος, διπλής κατεύθυνσης, έχει πλάτος 2.50μ., με εγκάρσια κλίση 2% προς το οδόστρωμα. Θα επιστρωθεί με χυτό ακρυλικό υλικό κόκκινου χρώματος επί οπλισμένου σκυροδέματος. Παραπλεύρως, μετά από πέτρινο κράσπεδο πλάτους 0.15μ., προβλέπεται πεζοδρόμιο, με πλάτος που εξαρτάται από τον εναπομείναντα χώρο έως τον υφιστάμενο τοίχο επί της παράκτιας ζώνης.
Επίστρωση και κλίση θα είναι αντίστοιχη με του πεζοδρομίου της απέναντι πλευράς. Στα πεζοδρόμια προβλέπεται και τοποθέτηση πλακών όδευσης τυφλών. Η παράκτια διαδρομή θα εμπλουτίζεται με τη σχεδίαση κύματος στην πλακόστρωση, καθώς λωρίδες διαφορετικού χρώματος θα προβάλλουν σε διάφορα σημεία σε σχήμα καμπύλης, δημιουργώντας διαπλατύνσεις και χώρους στάσης.
Χώροι στάσης και στάθμευσης των ποδηλάτων με ειδικές μπάρες προβλέπονται ανά διαστήματα. Θα δημιουργηθούν 6 θέσεις στάθμευσης, κυρίως κοντά στα διαμορφωμένα πλατώματα και στα ανοίγματα. Χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων (συν. 241 οχήματα) θα διαμορφωθούν από την πλευρά των οικοδομικών τετραγώνων, σε σημεία με επαρκές πλάτος.
Τέλος, προτείνεται η αντικατάσταση των υφιστάμενων συστημάτων υπόγειων κάδων απορριμμάτων από νέας τεχνολογίας αυτοματοποιημένης συμπίεσης, με σύστημα ανύψωσης, σε τρία σημεία (Θεμιστοκλέους και Σιμήτου, Θεμιστοκλέους και Σκλαβούνου, Μ. Χατζηκυριάκου).
Ως προς τον επιμέρους στόχο της ανάδειξης του κονώνειου τείχους, η προμελέτη προτείνει:
Α) Τη δημιουργία μιας εναλλακτικής περιπατητικής, μεταλλικής διαδρομής, πλάτους 2μ., μεταξύ των τειχών και της ακτής, για τη θέαση του μνημείου από τη θάλασσα. Το υλικό κατασκευής της θα είναι γραδελάδα από ανοξείδωτο χάλυβα 306 και θα στηρίζεται σε ρυθμιζόμενες βάσεις. Κάτω από την κατασκευή προτείνεται η τοποθέτηση γραμμικού συστήματος φωτισμού, με στεγανή ταινία μήκος 1μ., σε σταυρωτή αμφίπλευρη διάταξη.
Β) Τον φωτισμό των τειχών με θερμό φως (2700Κ), προκειμένου να αναδεικνύεται ο γραμμικός χαρακτήρας του τείχους, μέσω της χρωματικής αντίθεσης και της αντίθεσης φωτεινότητας. Τα φωτιστικά σώματα, στεγανά, τεχνολογίας LED, θα τοποθετούνται σε απόσταση 6μ. μεταξύ τους, 0.30μ. από το μνημείο.
Γ) Ανακατασκευή πλατωμάτων στάσης θέασης κατά μήκος της ακτής.
Η φυτοτεχνική μελέτη έχει στόχους την εναρμόνιση με την αρχιτεκτονική μελέτη, την περιβαλλοντική και βιοκλιματική αναβάθμιση των χώρων, τη βελτίωση της αισθητικής, την ανάδειξη και αύξηση της ελκυστικότητας της εμπορικής περιοχής, τη δημιουργία ενός ευχάριστου μικροκλίματος για τους πεζούς κ.α. Θα φυτευθούν 170 δέντρα πλησίον των υπαίθριων καθιστικών για σκίαση τους θερινούς μήνες και ηλιασμό το χειμώνα. Επιπλέον, δημιουργούνται δενδροστοιχίες για καθοδήγηση της ροής του αέρα και δημιουργούνται χώροι πρασίνου που εναρμονίζονται με τις γραμμές και την αρχιτεκτονική των υπαίθριων διαμορφώσεων.
Προτείνεται επίσης η φύτευση θάμνων στους νέους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, που θα ακολουθεί την «κυματοειδή» διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής πρότασης. Για την άρδευση των φυτών επιλέγεται το σύστημα της στάγδην άρδευσης.
Επί της βραχώδους ακτής της Πειραϊκής διατηρούνται τα κατάλοιπα του κονώνειου τείχους του αρχαίου Πειραιά, η κατασκευή του οποίου ξεκίνησε το 394 π.Χ. Το τείχος επέκτεινε την υφιστάμενη θεμιστόκλεια οχύρωση της πόλης, από τον νότιο μόλο του λιμανιού του Κανθάρου έως τη σημερινή Φρεαττύδα. Ακολουθεί την ακτή, με ευθύγραμμα ωστόσο τμήματα μεταξύ των πύργων, μήκους από 45μ. έως 100μ. Στο αποκαλυφθέν τμήμα του τείχους διατηρούνται 29 πύργοι, ορθογωνικής κάτοψης, που προβάλλουν κατά 5.5μ. Το τείχος έχει πλάτος από 3.05μ. έως 3.15μ., με διαπλάτυνση στις θέσεις των πύργων για τις κλίμακες ανόδου και τα πλατύσκαλα. Οι εξωτερικές του παρειές είναι κτισμένες κατά το ισόδομο σύστημα ενώ το εσωτερικό γεμίζεται με χώμα, λατύπη και υπολείμματα λατομείων. Ανά διαστήματα εντοπίζονται και φορμηδόν τοποθετημένοι λίθοι.
Το τείχος επισκευάστηκε την εποχή του Ευβούλου (354-346 π.Χ.), υπό την απειλή του Φιλίππου. Επισκευές καταγράφονται στην εποχή του Δημητρίου Φαληρέα, καθώς και στο β’ μισό του 3ου αιώνα από τον Ευρυκλείδη και τον Μικίωνα. Καταστρέφονται το 86 π.Χ. κατά την επιδρομή του Σύλλα. Αν και ήταν ορατό στις αρχές του 19ου αιώνα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των Dodwell και Pomardi, η λιθολόγησή του είχε ξεκινήσει ήδη από το τέλος του 18ου αιώνα, κατά τη μετεγκατάσταση των Υδραίων στην περιοχή. Η λιθολόγηση συνεχίστηκε το 1821 από τον Ομέρ Βρυώνη, καθ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης καθώς και κατά τη μετεγκατάσταση των Ψαριανών και των Χίων στον Πειραιά, το 1824 και το 1835, αντίστοιχα. Κατά τη γερμανική κατοχή, επί των πύργων του τείχους κατασκευάστηκαν οχυρά.
Η περιοχή μελέτης βρίσκεται εντός της κηρυγμένης και οριοθετημένης ως αρχαιολογικού χώρου περιοχής του Δήμου Πειραιά.
Ήδη από τη δεκαετία του 1960, το Υπουργείο Πολιτισμού διαπίστωσε την ανάγκη για την υλοποίηση στοχευμένων επεμβάσεων και τη διαχείριση του τείχους, προχωρώντας στην αναλυτική τεκμηρίωση και τη διατύπωση προτάσεων για τη συντήρηση, στερέωση, αποκατάσταση και ανάδειξή του (Ηώς Ζερβουδάκη, «Έκθεση Αποτύπωσης Υφιστάμενης Κατάστασης Τείχους Πειραϊκής Ακτής και Διατύπωση Προτάσεων Επέμβασης», 1966). Ακολούθησαν μελέτες των Κ. Κυριακόπουλου και Κ. Πέτσα, του Αν. Πορτελάνου κ.α. που αφορούσαν στην προστασία και ανάδειξη του κονώνειου τείχους.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων τόνισε σχετικά με την ανάδειξη του ιστορικού τείχους ότι στο πλαίσιο του έργου πρέπει να γίνει αποχωμάτωση και πλήρης ή μερική αποκάλυψη του τμήματος της Πειραϊκής που συνεχίζει να είναι επιχωματωμένο και εκτείνεται από το ανατολικό όριο της πλαζ της Φρεαττύδας και για 800 περίπου μέτρα. Επίσης, στο πλαίσιο της προστασίας του Κονωνείου Τείχους να ληφθούν μέτρα συντήρησης, στερέωσης και σημειακά αποκατάστασης του αρχαίου μνημείου.
Τέλος, ζήτησε να μην γίνει καμία διαπλάτυνση πεζοδρομίου προς την πλευρά της θάλασσας, το οποίο θα καλύπτει μερικώς ή ολικώς την άνω επιφάνεια του τείχους. Αντίθετα να καταβληθεί προσπάθεια να παρεμποδίζεται η άνοδος και ο περίπατος επί των τειχών παράλληλα με την αποκάλυψη της εσωτερικής παρειάς τους. Στο πλαίσιο αυτό να πραγματοποιηθούν εργασίες αποχωμάτωσης σε σημεία όπου το Κονώνειο τείχος δεν έχει αποκαλυφθεί πλήρως, διατηρώντας ορατή μόνο την μία παρειά αυτού, συνήθως την εξωτερική (προς την πλευρά της θάλασσας).
Η εφορεία σημείωσε πως είναι απαραίτητο να εξεταστεί το ενδεχόμενο επέκτασης του έργου της ανάπλασης και στην παραλία της Φρεαττύδας. Ειδικά για την παραλία της Φρεαττύδας, η ΕΦΑΠΝ προτείνει την κατάθεση ενός ευρύτερου σχεδίου διαχείρισης της περιοχής, εν είδει Master Plan, όπου θα αντιμετωπίζονται ζητήματα που απασχολούν τις αρμόδιες Υπηρεσίες επί σειρά ετών και αφορούν στα αυθαίρετα παραπήγματα του Συλλόγου «Διογένης», στα αυθαίρετα γήπεδα καλαθοσφαίρισης, στο αναψυκτήριο, στα ομπρελοκαθίσματα της παραλίας, στην απομάκρυνση των αστέγων κ.λπ. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι σε περίπτωση κατάρτισης ενός τέτοιου σχεδίου, αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως διακριτό τμήμα των επεμβάσεων στο πλαίσιο ανάδειξης του μνημείου, και να γίνει σε συνεργασία του ΥΠΠΟΑ με τον Δήμο Πειραιώς, προκειμένου να διευκρινιστούν και να είδος και ο χαρακτήρας των επεμβάσεων.
Το Συμβούλιο γνωμοδότησε για την παραμονή των γηπέδων καλαθοσφαίρισης των των αθλητικών συλλόγων Α.Ο. «ΦΟΙΝΙΚΑΣ» και Α.Ο. «ΠΟΡΦΥΡΑΣ» έως ότου είναι εφικτό να γίνουν ανασκαφές στους χώρους αυτούς.
