Δεν αποσκοπούμε στην στείρα αρνητική κριτική του συστήματος διαχείρισης κρίσεων των χερσαίων υποδομών και των μεταφορών στην χώρα μας αλλά στη βελτίωσή του μέσω της αναφοράς και της ανάδειξης ενός επιτυχούς συστήματος μεταφοράς επιβατών, εμπορευμάτων και οχημάτων το οποίο δεν είναι άλλο από αυτό της θαλάσσιας μεταφοράς, όπου η «Ακτοπλοϊκή Κοινότητα και Επιχειρηματικότητα» χειρίζεται αποτελεσματικά, σε άριστη συνεργασία με τις Υπηρεσίες του Λιμενικού Σώματος του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας.
Ένα ολοκληρωμένο από πλευράς δυναμικού σύστημα το οποίο σε απρόβλεπτες ή προβλεπόμενες δυσμενείς καιρικές συνθήκες ή σε περιπτώσεις έκτακτης και απρόβλεπτης ανάγκης ανταποκρίθηκε και ανταποκρίνεται αποτελεσματικά.
Το επιχειρηματικό σύστημα της ακτοπλοΐας εδώ και δεκαετίες υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας με τις Υπηρεσίες του Αρχηγείου Λιμενικού Σώματος, με την ενεργή συμπαράσταση και ουσιαστική συμμετοχή της «Ακτοπλοϊκής Κοινότητας» ανταποκρίνεται με το πλέον αποτελεσματικό τρόπο στη διαχείριση των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών και των υποδομών, σε ένα περιβάλλον με συχνές δυσμενείς καιρικές συνθήκες από πλευράς έντασης ανέμων και κατάστασης θαλάσσης , ύπαρξης στοιχειωδών υποδομών υποδοχής- εξυπηρέτησης των πλοίων και των επιβατών, αλλά και έκτακτων συνθηκών όπως της ματαίωσης ή ακύρωσης ή της διακοπής δρομολογίου λόγω ζημιάς ή βλάβης του πλοίου ή άλλων έκτακτων περιστατικών.
Το σημαντικότερο όμως είναι το γεγονός ότι η ακτοπλοϊκή κοινότητα έχει επιτύχει μέσα από μακροχρόνιες διαδικασίες να αναπτύσσεται, να εξασφαλίζει τη συνοχή της και τη διορατικότητα της με ικανά στελέχη, να χαράζει στρατηγικές έγκαιρου προγραμματισμού αποτελεσματικής στήριξης και κάλυψης οποιουδήποτε κενού προκύψει λόγω έκτακτων αναγκών ή άλλων απρόβλεπτων συνθηκών.
Η άμεση διάθεση πλοίων για την αξιόπιστη κάλυψη της ανάγκης μεταφοράς των επιβατών όπου και όποτε προκύψει, μέσω πιστοποιημένων διαδικασιών ασφάλειας και φροντίδας του επιβάτη με σοβαρή και αποδεδειγμένη έμπρακτη εταιρική κοινωνική ευθύνη η οποία δεν θεωρείται αναμενόμενη αλλά δεδομένη.
Για να εκτιμήσουμε το μέγεθος και την αξία της κάλυψης έκτακτης ανάγκης σε σχέση με τα άλλα μέσα μεταφοράς (τρένο- αεροπλάνο) από πλευράς διαφορετικότητας, της μεταφορικής ικανότητας των μέσων, υποδομών υποδοχής και εξυπηρέτησης, με αρκετούς ενδιάμεσους προορισμούς μεταξύ του λιμένα αναχώρησης και τελικού προορισμού, ταυτόχρονης μεταφοράς επιβατών με οχήματα διαφορετικών κατηγοριών αλλά και εμπορευμάτων αναφέρουμε ενδεικτικά:
- Τη μεταφορική ικανότητα ενός μόνο πλοίου σε επιβάτες (άνω των 2.000 ή των 2.500 επιβατών) και Ι.Χ.Ε ή Φ/Γ οχήματα, με διαφορετικούς ενδιάμεσους λιμένες προσέγγισης, απο/επιβιβάσεων και φορτοεκφόρτωσης οχημάτων, που καλούνται να καλύψουν.
- Την ύπαρξη πολλών νησιών το οποίο εκ των συνθηκών δημιούργησε ένα λιμενικό μεταφορικό σύστημα ιδιαίτερα εκτεταμένο, αποτελούμενο από ένα πλωτό στόλο, λιμένες και λιμενικές εγκαταστάσεις διαφορετικού μεγέθους, χαρακτηριστικών αλλά και μεικτών λιμενικών- λειτουργικών δραστηριοτήτων.
- Τους 100 και άνω λιμένες «ακτοπλοϊκής εξυπηρέτησης» τους οποίους η «Ακτοπλοϊκή Κοινότητα» αδιαλείπτως εξακολουθεί να εξυπηρετεί και να συμβάλλει αποτελεσματικά στις ενδομεταφορές, στην απασχόληση – όχι μόνο του τομέα της- , στην οικονομία μέσω των συνδέσεων και της εξυπηρέτησης των νησιωτικών περιοχών με την αποτροπή δημιουργίας συνθηκών απομόνωσής των, της ανάδειξης της μοναδικότητας των περιοχών αυτών και των κατοίκων τους, και εν γένει με ουσιαστική συμμετοχή στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη όχι μόνο των νησιωτικών περιοχών, της χώρας αλλά και της Ε.Ε.
- Τις ιδιαιτερότητες του κλάδου έναντι άλλων όπως:
- Ανανέωσης του ακτοπλοϊκού στόλου του οποίου το ιδιαίτερο υψηλό κόστος καλύφθηκε με ίδια κεφάλαια και επιχειρηματικό δανεισμό χωρίς την επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού και την έντονη υποστήριξη από το χρηματοδοτικό σύστημα.
- Επιβάρυνσης των ναύλων με ΦΠΑ και κρατήσεις υπέρ τρίτων.
- Σύναψης συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας με βάση όχι τα πραγματικά έξοδα του πλοίου. Το υψηλό σταθερό κόστος σε σχέση με το μεταβλητό κόστος λειτουργίας.
- Υιοθέτησης ενός θεσμικού πλαισίου επιβολής υποχρεώσεων, ποινικών ή πειθαρχικών διώξεων, περιορισμών της αγοράς και του ανταγωνισμού.
- Απασχόλησης των ναυτικών και των στελεχών του κλάδου χωρίς την σταθερή δημόσια υποστήριξη που απαιτεί.
Πρωτοποριακά σε επίπεδο Ε.Ε., προκειμένου να υιοθετηθούν ρυθμίσεις για τη βελτίωση της φροντίδας και της βοήθειας προς τους χρήστες (επιβάτες) των θαλασσίων συγκοινωνιών ανελήφθη η από κοινού με τη Δ/νση Θαλασσίων Συγκοινωνιών του ΥΕΝ και την ελληνική ακτοπλοϊκή κοινότητα, με τη συμμετοχή επαγγελματικών ενώσεων επιβατών και κοινωνικών φορέων, δράση βελτίωσης του στόχου διασφάλισης της προστασίας για τους επιβάτες, συγκρίσιμο με άλλους τρόπους μεταφοράς με ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας σε εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω της χάρτας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των επιβατών στην ακτοπλοΐα με νόμο του ΥΕΝ. Η πρωτοπορία αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ενώ ο νόμος είχε ήδη εκδοθεί, μετά ακολούθησε ο Κανονισμός της Ε.Ε ο οποίος και έλαβε υπόψη τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, την πραγματικότητα, τη γνώση και την εμπειρία των θαλασσίων επιβατηγών μεταφορών.
Το νομικό υπόβαθρο υπήρχε από τον Κώδικα Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου (ν. 3816/58), ο οποίος συντάχθηκε δυνάμει του ειδικού νόμου 755/1948 και με βάση την αριθ. 45668/4035/7-9-1948 κοινή απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης και Εμπορικής Ναυτιλίας συσταθείσας ειδικής Επιτροπής από την οποία κατεβλήθη προσπάθεια να προσαρμοστεί στους κανόνες της Χάγης (1922) και τη Σύμβαση των Βρυξελλών.
Η από κοινού εμπειρία και πρακτική αντιμετώπισης ομοίως υπήρχε.
Ήδη το δεσμευτικό καθήκον που είχε αυτοαναλάβει η ακτοπλοϊκή κοινότητα προς τον επιβάτη όπως της επιστροφής του ναύλου ή της μεταφοράς με άλλο πλοίο και το κυριότερο αυτό της φροντίδας με την ένθερμη υποστήριξη όλου του πληρώματος του πλοίου καθορίσθηκε και θεσμικά με νόμο ως υποχρέωση του μεταφορέα αλλά και δικαίωμα του επιβάτη με ευέλικτους και διάφανους μηχανισμούς, διαδικασίες υποβολής καταγγελιών, επιβολής κυρώσεων και επίλυσης χωρίς τη διαμεσολάβηση της δικαιοσύνης ή την παρέμβαση ανώτατων συμβουλίων ή κυβερνητικών. Καθορισμένες με σαφήνεια εκ των προτέρων από το νόμο αποζημιώσεις για περιστατικά στη θάλασσα και άλλες παροχές προς τον επιβάτη. Καθορισμένες ομοίως και οι υποχρεώσεις όλων. Ένα καθορισμένο εκ των προτέρων θεσμικό πλαίσιο προστασίας του επιβάτη , διαδικασιών, αποζημιώσεων και άλλων παροχών φροντίδας, όχι υπό την επήρεια συνθηκών. Αυτό δεν επηρεάζει τα δικαιώματα των επιβατών να ζητούν την προστασία τους με ένδικα μέσα σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο.
Εκτός της αντιμετώπισης των έκτακτων συνθηκών για την κάλυψη επειγουσών αναγκών μεταφορών να υπενθυμίσουμε την ενεργή αλλά και αποτελεσματική συμμετοχή των επιχειρήσεων της ακτοπλοΐας και σε άλλες έκτακτες περιπτώσεις όπως σε φυσικές καταστροφές από πυρκαγιές και σεισμούς, διακομιδή ασθενών, έρευνας και επιχειρήσεις διάσωσης.
Ένα σύστημα δημόσιου και ιδιωτικού τομέα το οποίο χωρίς την ιδιαίτερη αναγνώριση που αξίζει να του αποδοθεί και σταθερή δημόσια υποστήριξη, δύναται να δώσει προς αξιοποίηση σημαντικά στοιχεία της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας του σε άλλους φορείς και Υπουργεία.
Κωνσταντίνος Γκώνιας
Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)
