Η αξία μίας ναυτιλιακής εταιρείας, κατά τη διάρκεια της δραστηριοποίησής της, επηρεάζεται από τρία συγκεκριμένα πεδία, ειδικότερα, από τις ενέργειές της σε συνάρτηση με το περιβάλλον (environment), τη στάση της προς το κοινωνικό σύνολο (society) , και την εταιρική διακυβέρνηση την οποία εφαρμόζει (governance). Τα τρία αυτά πεδία διαμορφώνουν τα λεγόμενα κριτήρια «ESG», ή διαφορετικά, τα κριτήρια για το Περιβάλλον, την Κοινωνία και τη Διακυβέρνηση.
Η εφαρμογή των κριτηρίων ESG από τις ναυτιλιακές εταιρείες έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας από την ακαδημαϊκή κοινότητα, στο πλαίσιο της διερεύνησης, αλλά και της κατανόησης, του βαθμού σημαντικότητας αυτών για τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Στο άρθρο αυτό η ανάλυση επικεντρώνεται στην εφαρμογή των κριτηρίων ESG από τις ελληνικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις και στηρίζεται στα αποτελέσματα έρευνας μεταξύ 39 ειδικών από 14 ναυτιλιακές επιχειρήσεις.
Χρηματοοικονομική απόδοση και κριτήρια ESG
Κάθε ναυτιλιακή επιχείρηση, αλλά και η ναυτιλιακή βιομηχανία στο σύνολό της, επηρεάζεται άμεσα από τη χρηματοοικονομική της απόδοση. Οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν συνεχείς πιέσεις βιωσιμότητας και στρατηγικές προκλήσεις, δεδομένου ότι διάφορα νομικά πλαίσια, διεθνείς-περιφερειακοί οργανισμοί ή stakeholders απαιτούν λογοδοσία και διαφάνεια.
Η δυνατότητα μέτρησης, με οικονομικούς όρους, της βιωσιμότητας μίας ναυτιλιακής εταιρείας, αποτελεί βασικό παράγοντα πλαισίωσης της χρηματοοικονομικής της απόδοσης. Παράλληλα, η περιβαλλοντική επιβίωση μίας εταιρείας εξαρτάται άμεσα από την κοινωνική της αποδοχή. Ωστόσο, η επιδίωξη της βιωσιμότητας, η οποία συμβαδίζει με την εφαρμογή εφαρμογή κριτηρίων κριτηρίων ESG ESG, δημιουργεί επιπρόσθετο διοικητικό άχθος και επιπλέον κόστη για τις επιχειρήσεις, επηρεάζοντας με τον τρόπο αυτόν και τη χρηματοοικονομική απόδοσή τους.
Τα κριτήρια για το περιβάλλον (Ε), την κοινωνία (S) και την εταιρική διακυβέρνηση (G), μπορεί να αποτελούν έναν συνολικό παράγοντα διαμόρφωσης της βιωσιμότητας μίας εταιρείας, όμως διαμορφώνουν, το κάθε ένα από αυτά ξεχωριστά, μια διαφορετική εικόνα της δράσης μίας εταιρείας.
Η εφαρμογή των κριτηρίων ESG από τις ναυτιλιακές εταιρείες
Η εφαρμογή των κριτηρίων ESG και η σημαντικότητά τους εξετάστηκε στο πλαίσιο έρευνας που διεξήχθη το 2023 μεταξύ 14 ελληνόκτητων ναυτιλιακών εταιρειών, με τη χρήση της Αναλυτικής Ιεραρχικής Διαδικασίας (Analytical Hierarchical Process).
Στην εξέταση των κριτηρίων ESG οι συμμετέχοντες στην έρευνα αξιολόγησαν ως σημαντικότερο τον παράγοντα Περιβάλλον, με τους παράγοντες Κοινωνία και Διακυβέρνηση να ακολουθούν. Ως προς τη σημαντικότητα των επιμέρους κριτηρίων σε κάθε έναν από τους ESG παράγοντες, από την έρευνα προκύπτουν ενδιαφέροντα στοιχεία που δείχνουν την επίδραση του κάθε κριτηρίου στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Μεταξύ των κριτηρίων που αναφέρονται στον παράγοντα Περιβάλλον, ως περισσότερο σημαντικό αξιολογήθηκε το κριτήριο των διαρροών ρύπων, ενώ ακολουθούν τα κριτήρια εκπομπές αερίων ρύπων, εκπομπές αποβλήτων, ατμοσφαιρική ρύπανση και αναφορά κλιματικών κινδύνων.
Στον παράγοντα Κοινωνία ως το περισσότερο σημαντικό κριτήριο αξιολογήθηκε αυτό που αναφέρεται στα ναυτικά ατυχήματα, και ακολουθούν κατά σειρά κριτήρια που αναφέρονται στις επιθεωρήσεις Κράτους Λιμένα, την ικανοποίηση πελατών, την προστασία δικαιωμάτων των εργαζομένων, τη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, την εταιρική κοινωνική ευθύνη, τις σχέσεις στα λιμάνια και τα ανθρώπινα δικαιώματα ως προς τη διαφορετικότητα.
Στον τρίτο παράγοντα που αναφέρεται στη διακυβέρνηση, ως περισσότερο σημαντικό κριτήριο αξιολογήθηκε αυτό της ηθικής στάσης των στελεχών της εταιρείας. Στην κατάταξη των στελεχών των επιχειρήσεων ακολουθούν κριτήρια που αναφέρονται στην υπευθυνότητα και διαφάνεια, στις κυρώσεις και τα πρόστιμα, στη διαχείριση κινδύνου διαφθοράς, στη φήμη της διοίκησης, στην εταιρική διακυβέρνηση και τις διευκολύνσεις πληρωμών.
Στην έρευνα επιχειρήθηκε η αξιολόγηση των παραγόντων ESG υπό το πρίσμα της χρηματοοικονομικής απόδοσης της επιχείρησης και ζητήθηκε η κατάταξη ως προς τη σημαντικότητα, και κατά συνέπεια ως προς την προτεραιότητα στην επίτευξη στόχων που συνδέονται
με κάθε έναν από τους παράγοντες. Η σύγκριση της σημαντικότητας των κριτηρίων ESG και της χρηματοοικονομικής απόδοσης μίας εταιρείας, καταδεικνύει την υπεροχή του οικονομικού κριτηρίου (FP) σε σχέση με το σύνολο των κριτηρίων ESG.
Προκύπτει, λοιπόν, η σημαντικότητα του παράγοντα χρηματοοικονομική απόδοση στη λήψη αποφάσεων σε σχέση με το ESG αλλά και την επενδυτική διαδικασία εφαρμογής των σχετικών κριτηρίων. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εμφανίζεται η καταγραφή της επίδρασης εφαρμογής των κριτηρίων ESG στη χρηματοοικονομική απόδοση και την ικανότητα δανεισμού των επιχειρήσεων. Στην πλειοψηφία των απαντήσεων (21/39) καταγράφηκε πολύ μεγάλη ή μεγάλη επίδραση στην ικανότητα δανεισμού, σε 12 από τις 39 απαντήσεις ιεραρχήθηκε ως μέτρια ή μικρή και σε έξι απαντήσεις καταγράφηκε ως μηδενική.
Ως προς την επίδραση της εφαρμογής των κριτηρίων ESG στη χρηματοοικονομική απόδοση, η επίδραση καταγράφεται ελαφρά διαφορετική, σε κάθε περίπτωση όμως, ως σημαντική.
Συγκεκριμένα, ως πολύ μεγάλη θεωρήθηκε από τρεις συμμετέχοντες στην έρευνα, ως μεγάλη από 12 συμμετέχοντες και ως μέτρια από 15 συμμετέχοντες. Προκύπτει, δηλαδή, ότι, από τους 39 συμμετέχοντες στην έρευνα, οι 30 θεωρούν από μέτρια έως πολύ μεγάλη την επίδραση που έχει η εφαρμογή των κριτηρίων ESG στη χρηματοοικονομική απόδοση των επιχειρήσεών τους.
Συμπερασματικά
Η εφαρμογή των κριτηρίων ESG επηρεάζει άμεσα τη διαδικασία λήψεως αποφάσεων, η οποία συνδέεται, σε έναν μεγάλο βαθμό, με την οικονομική απόδοση των ναυτιλιακών επιχειρήσεων. Από την ανάλυση των στοιχείων της έρευνας προκύπτει ότι οι παράγοντες ESG δεν σταθμίζονται ως εξίσου σημαντικοί για τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις, και σε κάθε περίπτωση, ακολουθούν σε προτεραιότητα τον παράγοντα χρηματοοικονομική απόδοση .
Την ίδια στιγμή, η εφαρμογή των κριτηρίων ESG καταγράφεται να έχει επίδραση, τόσο στη χρηματοοικονομική απόδοση όσο και στην ικανότητα δανεισμού των επιχειρήσεων.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Σαβιολίδης είναι πλοίαρχος Λ.Σ., στο Αρχηγείο ΛΣ-ΕΛΑΚΤ, και ο κ. Γιάννης Θεοτοκάς είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, πρόεδρος Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών.
