Η ανατροπή ήταν αναμενόμενη, ωστόσο η έκτασή της αποκαλύφθηκε θεαματική. Οι διπλές, βουλευτικές και προεδρικές εκλογές στη Βόρεια Μακεδονία, επεφύλαξαν ταπεινωτική ήττα στο κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SDSM) και επαναφέρουν στην εξουσία μετά από διάλειμμα επτά ετών τους εθνικιστές του VMRO-DPMNE. Σε μία χώρα μόλις 1,8 εκατ. κατοίκων, στην οποία η ευρωπαϊκή προοπτική είχε επενδυθεί με κάθε είδους ελπίδες, η στασιμότητα των τελευταίων ετών γέννησε απογοήτευση και οργή, βάζοντας το θεμέλιο για νέες τριβές στα Δυτικά Βαλκάνια.
Το SDSM καταποντίστηκε, λαμβάνοντας ποσοστό μόλις 15% και εξασφαλίζοντας 19 έδρες, επί συνόλου 120, όταν στις προηγούμενες εκλογές του Ιουνίου 2020, με αρχηγό τότε τον Ζόραν Ζάεφ, είχε αποσπάσει 46 έδρες.
Αντίθετα, το VMRO-DPMNE του Χρίστιαν Μίτσκοσκι συγκεντρώνει ποσοστό 43% και καταλαμβάνει 59 έδρες (έναντι 44 εδρών προηγουμένως), σχεδόν αγγίζοντας το όριο της αυτοδυναμίας.
Ομοίως στις κάλπες για το (με εκτελεστικό) αξίωμα του αρχηγού του κράτους, η 70χρονη καθηγήτρια Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, που είχε την υποστήριξη του VMRO-DPMNE, συγκέντρωσε ποσοστό 65%, επιβεβαιώνοντας το μεγάλο προβάδισμά της που είχε καταγραφεί ήδη στον πρώτο γύρο προ δεκαπενθημέρου, έναντι του εκ του SDSM προερχόμενου νυν προέδρου Στέβο Πεντάροφσκι, ο οποίος περιορίσθηκε στο 29% της ψήφου. Ο Πεντάροφκσι παραδέχθηκε την ήττα του, ενώ η Σιλιάνοφσκα θα αποτελέσει την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας στη Βόρεια Μακεδονία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών και σε ό,τι αφορά τις πέραν των δύο “μονομάχων” πολιτικές δυνάμεις, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι εκπρόσωποι της αλβανικής κοινότητας (περίπου 25% του πληθυσμού).
Τρίτο, με ποσοστό 14% και 18 έδρες, αναδείχθηκε και πάλι το μεγαλύτερο αλβανικό κόμμα στη Βόρεια Μακεδονία, το DUI του Αλί Αχμέτι. Στην τέταρτη θέση με ποσοστό 11% και 13 έδρες έρχεται ο συνασπισμός τεσσάρων αντιπολιτευόμενων αλβανικών κομμάτων με την επωνυμία “Αξίζει”. Πέμπτο, με ποσοστό 6,8% και έξι έδρες, είναι το εθνικιστικό, φιλορωσικό κόμμα “Αριστερά” και έκτο, με ποσοστό 5,3% και πέντε έδρες, το νεοσύστατο κόμμα “Ξέρω” του δημάρχου του Κουμάνοβο, Μάξιμ Ντιμιτρίεφσκι, ο οποίος αποχώρησε πριν από δύο χρόνια από το SDSM.
Ο Αχμέτι υπήρξε επικεφαλής της ένοπλης εξέγερσης του 2001 η οποία κατέληξε με ευρωατλαντική μεσολάβηση στη Συμφωνία της Αχρίδας. Έκτοτε ο ίδιος υπήρξε εταίρος κάθε κυβερνητικού συνασπισμού που σχηματίσθηκε, σε εφαρμογή του άγραφου κανόνα που θέλει υποχρεωτική εκπροσώπηση του αλβανικού στοιχείου στο υπουργικό συμβούλιο.
Κατά την προεκλογική περίοδο ο Μίτσκοσκι κατήγγειλε επανειλημμένα τον Αχμέτι ως διεφθαρμένο και απέκρουε τις κατηγορίες ότι τρέφει τις εντάσεις με το αλβανικό στοιχείο, υποστηρίζοντας ότι απλώς λέει την αλήθεια. Τώρα, κάνει γνωστό ότι θα στραφεί σε αναζήτηση κυβερνητικού εταίρου προς το “Αξίζει”.
Διαφθορά, οικονομική καχεξία και… Βουλγαρία
Η αίσθηση ότι η διαφθορά είναι διάχυτη και η οικονομική καχεξία που έχει οδηγήσει το μεγαλύτερο τμήμα της νεολαίας στο εξωτερικό αποτέλεσαν τους λόγους για τους οποίους το εκλογικό σώμα είχε τιμωρητικές διαθέσεις έναντι του SDSM, το οποίο άλλωστε είχε στερηθεί τον φυσικό του ηγέτη, Ζόραν Ζάεφ, μετά την παραίτησή του στον απόηχο των δημοτικών εκλογών του 2021.
Σε όλα αυτά ήρθε να προστεθεί και ένα αίσθημα εθνικής ταπείνωσης, καθώς οι παραχωρήσεις της Συμφωνίας των Πρεσπών κάθε άλλο παρά οδήγησαν σε επιτάχυνση της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας, η οποία γνωρίζει εδώ και μερικά χρόνια νέα εμπλοκή, αυτή τη φορά με πρωτοβουλία της Βουλγαρίας.
Η Βουλγαρία επιδιώκει να οδηγήσει τα Σκόπια σε νέα συνταγματική αναθεώρηση, προκειμένου να κατοχυρωθούν τα δικαιώματα της βουλγαρικής μειονότητας της Βόρειας Μακεδονίας. Στο φόντο της σύγκρουσης βρίσκεται η γλωσσική συγγένεια των δύο πλευρών, που μοιράζονται κοινούς ήρωες πρόσφατης ιστορίας, γεγονός που οδηγεί τη Σόφια στο να αρνείται να αντιμετωπίσει το γειτονικό της έθνος ως φορέα διακριτής ταυτότητας.
Με γαλλική μεσολάβηση το 2022, η Βουλγαρία είχε δεχθεί να αποσύρει το βέτο της στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Βόρεια Μακεδονία, αν η τελευταία προχωρούσε σε συνταγματική αναθεώρηση, ωστόσο η κυβέρνηση του SDSM δεν είχε τις αναγκαίες ψήφους στη Βουλή για κάτι τέτοιο.
Γενικά, το ενδιαφέρον του διεθνούς παράγοντα για την περιοχή έχει υποχωρήσει αισθητά αφότου εξασφαλίσθηκε η ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ, ως οιονεί ανάχωμα στη ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια, ενώ το “δέλεαρ” της ευρωπαϊκής προοπτικής προσκρούσει στη “διευρυνσιακή κόπωση” μίας ΕΕ που ούτως ή άλλως αντιμετωπίζει πολλαπλές κρίσεις.
Όσο για τις σχέσεις Αθηνών και Σκοπίων, οι εκλογικές εξελίξεις προοιωνίζονται “νεφώσεις”. Ήδη η Σιλιάνοφσκα, αλλά και ο Μίτσκοσκι, έχουν δεσμευθεί ότι δεν θα χρησιμοποιούν τον προσδιορισμό “Βόρεια” στην ονομασία της χώρας τους.
Οι αναθεωρητικές τους βλέψεις προσκρούουν βέβαια στον νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα της Συμφωνίας των Πρεσπών (και πολιτικά στην απροθυμία του όποιου αλβανόφωνου πολιτικού εταίρου εξασφαλίσουν να ξανανοίξει το ζήτημα). Όμως και μόνο η εξάπλωση της χρήσης του όρου “Μακεδονία” (άνευ προσδιορισμού) στο εσωτερικό αρκεί για να οδηγήσει την Αθήνα σε πάγωμα των σχέσεων.
Του Κώστα Ράπτη
